برداشت غیرمجاز خاک سرخ جزیره هرمز که سال‌هاست صدای اعتراض فعالان محیط‌زیست و مردم محلی را بلند کرده، در نوروز امسال هم با شدت بیشتری تکرار شد، به نحوی که تصاویر منتشر شده بعد از برداشت خاک سرخ جزیره، بسیار ترسناک و غیرقابل تصور بود. بسیاری از گردشگران، بی‌توجه به ارزش زیست‌محیطی و زمین‌شناسی این خاک کمیاب، آن را در بطری و کیسه‌های پلاستیکی جمع کرده و به‌عنوان سوغات با خود بردند. این در حالی‌ست که شکل‌گیری دوباره چنین خاکی فرایندی طبیعی و بسیار زمان‌بر است و بازسازی آن ممکن است صدها سال و چه بسا بیشتر به طول انجامد. هر مشت از این خاک، بخشی از هویت بکر هرمز را با خود می‌برد.
براساس گزارش‌های مردمی، حجم زیادی از خاک از مسیرهای فرعی و درون کوله‌پشتی‌ها از جزیره هرمز خارج شده و نظارت مؤثری از سوی مسئولان گردشگری و محیط‌زیست جزیره اعمال نشده است. چند روز پس از وایرال شدن فیلم‌های مرتبط با برداشت خاک هرمز، مردم این جزیره و برخی دوستداران محیط‌زیست کمپین بازگرداندن خاک هرمز را به راه انداختند و تاکنون موفق به بازگرداندن بخش کوچکی از این خاک شده‌اند.
با افزایش نگرانی‌ها درباره برداشت غیرمجاز خاک، بومیان جزیره هرمز به‌صورت خودجوش پویشی را برای حفاظت از خاک‌های رنگی جزیره آغاز کردند. تلاش بومیان برای جلوگیری از برداشت خاک البته به درگیری میان آنها و مسافران منجر و گزارش آن در رسانه‌ها منتشر شد که نشان‌دهنده اهمیت حفاظت از خاک هرمز برای ساکنان جزیره هرمز است.
باید این نکته را در نظر گرفت که شاید حجم جابهجایی خاک توسط مسافر بسیار کم باشد اما این عامل در کنار فرسایش‌های طبیعی و قرارگرفتن در دوران کم‌بارش موضوع تغییر چهره جزایر جنوب را تشدید می‌کند.
شاید این طور به نظر برسد که جابهجایی خاک‌های رنگی جزیره توسط مسافران، چون در مقیاس کم انجام می‌شود، هیچ تاثیری در نابودی این خاک ها ندارد اما طبق گفته کارشناسان باید برای تولید هر یک سانتی‌متر خاک در جزیره هرمز، سالها انتظار کشید؛ بنابراین جابهجایی این خاک ارزشمند حتی در اندازه اندک مخرب است. خاکی که حاصل ترکیب شیمیایی کانی‌های مختلف و زیستگاه جانداران ساحلی است امروزه به مراقبت بیشتری احتیاج دارد.
خاک کمیاب جزیره هرمز به صورت طبیعی تحت فرسایش هست اما با اقدامات ناآگاهانه گردشگران و نیز برخی افراد که خاک را به روش‌ها و در اندازه‌های مختلف می‌فروشند، روند فرسایش را تسریع کرده و به این میراث طبیعی آسیب‌های جدی می‌زنند.
مصطفی حمزه‌ای، راهنمای بین‌المللی تور فرهنگی از جمله کسانی است که معتقدند عمر ما دیگر به دیدن ساحل نقره‌ای قد نخواهد داد. «تجدیدپذیری این ساحل به‌راحتی و آسانی نیست. این خاکی که در جزیره هرمز وجود دارد، سالها و هزاران سال است که به این شکل ایجاد شده است. این خاک به رنگ نقره‌ای تبدیل شده و ممکن است میلیون‌ها سال طول بکشد تا چنین خاکی تشکیل شود. ریشه‌یابی این موضوع نشان می‌دهد که آموزش کافی به افراد داده نشده است.»
محیط زیست: خاک هرمز را پُست کنید
اداره کل محیط زیست استان هرمزگان در خصوص همراهی با کمپین‌های مردمی بازگشت خاک نقره ای به جزیره هرمز اطلاعیه ای صادر کرد و از عموم مسافران هرمز خواست تا خاک هرمز را پست کنند تا به این جزیره بازگردد.
راه بی‌بازگشت
بازگرداندن خاک‌های خارج شده از هرمز به این جزیره از سوی برخی فعالان محیط‌زیست پیشنهاد شده است که بسیار چالش برانگیز و پرهزینه است. شناسایی افرادی که خاک را با خود برده‌اند، ایجاد زیرساخت‌های جمع‌آوری و بازگشت، هزینه‌های حمل‌ونقل و اطمینان از آلوده نبودن خاک‌هایی که قرار است بازگردانده شود، ازجمله موانع و چالش‌های این کار است.
فرهنگ‌سازی و جلوگیری از برداشت اولیه اما مهم‌ترین و کم‌هزینه‌ترین راه‌حل است. در کنار آن، استفاده از فناوری برای شناسایی و ردیابی تخلفات، آموزش گردشگران و حضور فعال نیروهای نظارتی می‌تواند از تکرار این فاجعه زیست‌محیطی جلوگیری کند. خاک هرمز را نمی‌توان به سادگی بازگرداند، اما می‌توان از امروز جلوی خروج فردای آن را گرفت.
بدون نظر