چرا برخی افراد در اوایل مراحل خواب احساس سقوط از روی یک صخره را دارند؟

تحقیقی که اخیراً منتشر شده نشان می‌دهد داروهایی که حدود ۸ میلیون نفر در بریتانیا مصرف می‌کنند، ممکن است موجب اختلالات خواب در افراد شوند. محققان عربستان سعودی به این نتیجه رسیدند، افرادی که برخی از داروهای ضدافسردگی مصرف می‌کنند، به طور قابل توجهی در معرض خطر افزایش تجربه پرش‌های هیپنیک قرار دارند — حسی که به صورت یک تکان ناگهانی قبل از به خواب رفتن در افراد ایجاد می‌شود.

این حس ناشی از انقباضات غیرارادی عضلات است که در مرحله گذار از بیداری به خواب اتفاق می‌افتد. گرچه در بیشتر موارد بی‌ضرر است، اما کارشناسان هشدار داده‌اند که این اختلال خواب می‌تواند منجر به بی‌خوابی و اختلال افسردگی شدید شود. حالا یک دانشمند اعصاب، آزمایشی انجام داده که نشان می‌دهد داروهای روان‌پزشکی می‌توانند مواد شیمیایی مغز را تغییر داده و باعث بروز پرش‌های خواب شوند.

بهترین وضعیت‌های خواب برای کاهش علائم بیماری‌ها؛ از سرماخوردگی تا مشکلات گوارشی

در این مطالعه، پروفسور الغامدی الگوهای خواب مردی میانسال را که داروی اس‌سیتالوپرام (یک مدل داروی ضدافسردگی از نوع مهارکننده‌های انتخابی بازجذب سروتونین یا SSRI) مصرف می‌کرد را مورد تجزیه و تحلیل قرار داد. این دارو معمولاً برای بیماران بریتانیایی تجویز می‌شوند.

یک بیمار از تجربه احساس سقوط ناگهانی در شب همراه با تپش قلب، احساس اضطراب و ترس زیاد از این که نتواند دوباره بخوابد شکایت می‌کرد. برای درمان این پدیده، پروفسور الغامدی از بیمار خواست تا مصرف داروهای مهارکننده انتخابی بازجذب سروتونین را متوقف کند.

پس از این تغییر جزئی، بیمار به طرز قابل توجهی بهبود پیدا کرد، تا جایی که دیگر پرش‌های هیپنیک او به هنگام خواب، تکرار نشد. علائم افسردگی بیمار که با دارو تحت درمان بود نیز از بین رفتند. پروفسور الغامدی به این نتیجه رسید که اختلالات مداوم خواب باعث تشدید علائم افسردگی بیمار شده است.

وی در این باره می‌گوید: «افزایش پرش‌های هیپنیک خواب می‌تواند منجر به بی‌خوابی مزمن شود که در نتیجه آن، احتمال دارد تغییرات شیمیایی مغز به افسردگی منتهی گردد». مطالعه دیگری که در مجله روانپزشکی هند منتشر شد، نتایج مشابهی را نشان داد؛ در این مطالعه، رابطه بین داروهای مهارکننده انتخابی بازجذب سروتونین و اختلال خواب آزاردهنده، بیشتر مورد تأکید قرار گرفت.

دکتر سیمران ساندو، همکار نویسنده در این پژوهش، اضافه می‌کند: «پزشکان باید تشخیص دهند که این حرکات غیرارادی، با وجود اینکه بی‌خطر هستند، اما می‌توانند آزاردهنده باشند و به‌ویژه پس از افزایش دوز یا شروع درمان با داروهای مهارکننده انتخابی بازجذب سروتونین، ممکن است بروز پیدا کنند».

راهکار موثر روانشناسان برای توقف افکار مزاحم در هنگام خواب

تئوری‌های مختلفی در مورد این پدیده عمدتاً بی‌ضرر وجود دارد که متخصصان محرک‌هایی مانند کافئین، نیکوتین و همچنین ورزش را به عنوان دلایل احتمالی برای این انقباضات ماهیچه‌ای ذکر می‌کنند. برخی از دانشمندان بر این باورند که لرزش‌های بدن در خواب به دلیل اشتباه مغز در تشخیص مرحله انتقالی بین بیداری و خواب اتفاق می‌افتند. مغز «فکر می‌کند» که بدن باید بیدار باشد، بنابراین سیگنال‌هایی جهت هشدار به عضلات ارسال می‌کند.

لرزش‌های خواب اگرچه ممکن است آزاردهنده باشند، اما به طور کلی ضرر خاصی ندارند و حدود ۷۰ درصد از بزرگسالان در بریتانیا نیز با آن دست‌وپنجه نرم می‌کنند. کارشناسان معتقدند که این لرزش‌ها به ندرت نشان‌دهنده مشکلات جدی و زمینه‌ای محسوب می‌شوند. آمارها نشان می‌دهد که حدود ۸.۷ میلیون نفر در انگلستان از داروهای ضدافسردگی مصرف می‌کنند، که تقریباً یک نفر از هر هفت نفر را شامل می‌شود؛ البته این آمار سال به سال افزایش می‌یابد.

تشنج فوکال در خواب و بیداری: علائم، دلایل و راه‌های درمان

با این حال، متخصصان توصیه کرده‌اند که بیماران نباید بدون مشورت با پزشک معالج خود داروهایشان را قطع کنند. دکتر ساندو، همکار نویسنده در این پژوهش، می‌گوید: «نظارت دقیق بر بیماران، به ویژه کسانی که داروهای مهارکننده‌ انتخابی بازجذب سروتونین برای آن‌ها تجویز شده یا دوز داروهایشان تغییر کرده، ضروری است… تشویق به رعایت بهداشت خواب سالم، از جمله ایجاد برنامه منظم خواب و استفاده از تکنیک‌های آرامش‌بخش، می‌تواند کیفیت کلی خواب را بهبود بخشد و احتمال بروز پرش‌های هیپنیک را کاهش دهد».