این سناریو شبیه کابوس‌هایی‌ست که فقط در فیلم‌های علمی‌تخیلی آخرالزمانی می‌بینیم. اما اکنون یک دانشمند به‌طور دقیق مشخص کرده اگر انسان‌ها از فرزندآوری دست بکشند، چقدر طول می‌کشد تا نسل بشر منقرض شود. شاید تصور کنید با توجه به اینکه بیشتر انسان‌ها بیش از صد سال عمر نمی‌کنند، حدود یک قرن طول می‌کشد تا بشر از بین برود. اما پروفسور مایکل لیتل، انسان‌شناس دانشگاه بیرمنگام، معتقد است که انقراض زودتر از این اتفاق خواهد افتاد. دلیلش این است که در نهایت تعداد کافی از افراد جوانِ در سن کار وجود نخواهد داشت تا ساختارهای تمدن را حفظ کنند.
پروفسور لیتل در مقاله‌ای در سایت The Conversation می‌نویسد: «به عنوان یک انسان‌شناس که عمر خود را صرف مطالعه رفتار، زیست‌شناسی و فرهنگ‌های انسانی کرده‌ام، به‌راحتی می‌پذیرم که این سناریو اصلاً خوشایند نیست… به احتمال زیاد، به‌جای صد سال، در طی ۷۰ یا ۸۰ سال، دیگر افراد زیادی باقی نخواهند ماند؛ چون کمبود غذا، آب پاک، دارو و دیگر چیزهایی که امروز به‌راحتی در دسترس‌مان هستند، زندگی را غیرممکن خواهد کرد… در نهایت، تمدن فرو می‌پاشد».
اگر تمام انسان‌ها به‌طور ناگهانی توانایی فرزندآوری را از دست بدهند، دنیا یک‌شبه به پایان نمی‌رسد. در عوض، جمعیت جهان به‌تدریج کاهش می‌یابد؛ چرا که نسل‌های مسن از دنیا می‌روند و کسی جایگزین آن‌ها نمی‌شود. اگر منابع غذایی و مایحتاج کافی وجود داشته باشد، تنها اتفاقی که می‌افتد این است که جمعیت جهان به‌مرور پیرتر می‌شود، تا زمانی که همه ساکنان فعلی زمین به‌طور طبیعی از دنیا بروند. کشورهایی که جمعیت سالمند بیشتری دارند—مانند ژاپن و کره جنوبی—زودتر و سریع‌تر دچار افت جمعیت خواهند شد. در مقابل، کشورهایی با جمعیت جوان‌تر مانند نیجر، که میانگین سنی در آن فقط ۱۴.۵ سال است، برای مدت بیشتری پرجمعیت باقی می‌مانند.
با این حال، درست مانند فیلم علمی‌تخیلی معروف فرزندان انسان (Children of Men)، انقراض بشر روندی آرام و منظم نخواهد داشت. پروفسور لیتل می‌گوید: «در نهایت تعداد کافی از جوانانی که به سن کار می‌رسند وجود نخواهد داشت تا وظایف حیاتی جامعه را انجام دهند و این باعث فروپاشی سریع جوامع در سراسر جهان خواهد شد… برخی از این فروپاشی‌ها شامل ناتوانی بشر در تولید غذا، ارائه خدمات درمانی و سایر نیازهای اساسی زندگی خواهد بود… حتی با وجود کاهش جمعیت، باز هم ممکن است غذا کمیاب شود».
فروپاشی اجتماعی حاصل از چنین وضعیتی، احتمالاً خیلی زودتر از آن‌که اغلب مردم به پایان عمر طبیعی‌شان برسند، منجر به کاهش شدید جمعیت زمین خواهد شد. خوشبختانه، پروفسور لیتل می‌گوید که توقف ناگهانی زاد و ولد «به‌جز در صورت وقوع یک فاجعه جهانی، بسیار بعید است». یکی از سناریوهای محتمل برای چنین فاجعه‌ای می‌تواند شیوع یک بیماری واگیردار و بسیار مسری باشد که باعث ناباروری گسترده در انسان‌ها شود. بر اساس مطالعات، تنها تعداد معدودی ویروس وجود دارند که می‌توانند بر باروری مردان تأثیر بگذارند—از جمله ویروس‌های خطرناکی مثل زیکا و اچ‌آی‌وی.
با این حال، هیچ‌یک از این ویروس‌ها در صد درصد موارد باعث ناباروری نمی‌شوند و اغلب تنها تأثیرات خفیفی مثل کاهش تعداد اسپرم دارند. به همین دلیل، احتمال ظهور ویروسی که به‌طور کامل توانایی تولید مثل بشر را از بین ببرد، دست‌کم فعلاً، در قلمرو داستان‌های علمی‌تخیلی باقی می‌ماند. با این حال، چالش واقعی‌تر و فوری‌تر، مواجهه با جمعیتی‌ست که به‌سرعت در حال پیر شدن است؛ پدیده‌ای که با کاهش میزان نرخ تولد ارتباط دارد.
جمعیت جهان در صد سال گذشته رشد چشم‌گیری داشته؛ به‌طوری‌که از ۲.۱ میلیارد نفر در سال ۱۹۳۰ به بیش از ۸.۰۹ میلیارد نفر در حال حاضر رسیده است. پیش‌بینی‌ها نشان می‌دهد که این روند رشد تا میانه‌های دهه ۲۰۸۰ ادامه خواهد داشت و جمعیت جهانی به حدود ۱۰ میلیارد نفر خواهد رسید. با این حال، با نزدیک شدن به این نقطه اوج، نرخ تولد در بسیاری از نقاط جهان رو به کاهش است. در برخی کشورها، نرخ باروری حتی به کمتر از سطح جایگزینی جمعیت—یعنی ۲.۱ فرزند برای هر زن—رسیده، که برای حفظ ثبات جمعیت ضرورت دارد. این کاهش، همراه با افزایش امید به زندگی، باعث شده میانگین سن جمعیت در بسیاری از کشورها به‌سرعت بالا برود.
ایلان ماسک، میلیاردر مشهور که خودش پدر ۱۴ فرزند از چهار زن مختلف است، سال‌هاست درباره کاهش جمعیت در آمریکا و کشورهای غربی به‌دلیل رکود زایشی هشدار می‌دهد. در بریتانیا، اداره ملی اعلام کرده که نرخ باروری در سال ۲۰۲۴ به ۱.۴۴ فرزند برای هر زن رسیده، در حالی که این رقم در دوران بیبی بومرز (Baby Boom) -انفجار جمعیت- سال ۱۹۴۶، حدود ۲.۴۷ بود. این روند باعث افزایش سریع میانگین سن جمعیت شده؛ به‌طوری‌که این عدد از ۳۹.۶ سال در ۲۰۱۱ به ۴۰.۷ سال در ۲۰۲۲ رسیده است.
سایر کشورها نیز با بحران جدی‌تری در زمینه کاهش نرخ زاد و ولد روبه‌رو هستند؛ مسئله‌ای که نگرانی‌های گسترده‌ای درباره رشد اقتصادی آن‌ها ایجاد کرده است. برای مثال، چین که با اجرای سیاست تک‌فرزندی به‌صورت مصنوعی نرخ زاد و ولد را پایین آورد، اکنون با نرخ باروری تنها ۱.۱۸ فرزند به ازای هر زن مواجه است. این وضعیت باعث شده بسیاری از کارشناسان نگران این موضوع باشند که جمعیتی که اکنون در سن کار قرار دارد چگونه می‌تواند از جمعیت رو به افزایش سالمندان مراقبت کند.
احتمالاً کاهش نرخ زاد و ولد به‌تنهایی منجر به انقراض بشر نمی‌شود، اما پروفسور لیتل هشدار می‌دهد که انسان‌ها نباید نسبت به پیامدهای آن بی‌تفاوت باشند. پروفسور لیتل می‌گوید: «گونه‌ی ما، یعنی انسان خردمند (Homo Sapiens)، دست‌کم ۲۰۰ هزار سال است که روی زمین زندگی می‌کند. این بازه زمان با وجود اینکه طولانی محسوب می‌شود اما درست مانند دیگر جانداران زمین، ما نیز در معرض خطر انقراض قرار داریم». او به نمونه‌ای از نئاندرتال‌ها، خویشاوند نزدیک هومو ساپینس، اشاره می‌کند که بیش از ۳۵۰ هزار سال دوام آوردند اما در نهایت به‌تدریج رو به افول رفتند و منقرض شدند.
پروفسور لیتل در ادامه اضافه می‌کند: «برخی دانشمندان شواهدی پیدا کرده‌اند که نشان می‌دهد انسان‌های مدرن در تولیدمثل و افزایش جمعیت، موفق‌تر از نئاندرتال‌ها عمل کرده‌اند. این موفقیت زمانی رقم خورد که هومو ساپینس توانست نیازهای غذایی خانواده‌اش را بهتر تأمین کند و همچنین فرزندان بیشتری نسبت به نئاندرتال‌ها به دنیا بیاورد».
بدون نظر