جهان امروز در وضعیتی دوقطبی قرار دارد. دو ابرقدرت اقتصادی، ایالات متحده و چین، بخش عمده‌ای از اقتصاد جهانی را در اختیار دارند. قدرت ترکیبی این دو کشور آن‌قدر چشمگیر است که با مجموع اقتصاد باقی کشورهای جهان برابری می‌کند.
در چنین شرایطی، کشورها اغلب ناچارند مواضع خود را نسبت به این دو غول اقتصادی و سیاسی مشخص کنند. برخی می‌کوشند میان این دو تعادل برقرار کنند و برخی دیگر، برای تأمین منافع اقتصادی یا امنیتی، ناچار به انتخاب می‌شوند.
در این گزارش، منطقه جنوب شرق آسیا را به‌عنوان نمونه‌ای از این موازنه حساس موردبررسی قرار می‌دهیم.
نتایج یک نظرسنجی قابل‌توجه
مؤسسه پژوهشی ISEAS – Yusof Ishak در ابتدای سال ۲۰۲۵ (ژانویه تا فوریه) یک نظرسنجی از نخبگان فکری کشورهای جنوب شرق آسیا انجام داد. سؤال اصلی این بود:
اگر آسه‌آن مجبور باشد میان یکی از دو رقیب استراتژیک، چین یا آمریکا، یکی را انتخاب کند، کدام گزینه مناسب‌تر است؟
نتایج این نظرسنجی پیش از اعلام تعرفه‌های متقابل از سوی دولت ترامپ منتشر شد. با این حال، بازتاب‌دهنده دیدگاه‌های نخبگان در خصوص موقعیت ژئوپلیتیکی منطقه است.
کشورهای جنوب شرق آسیا چگونه موضع‌گیری کردند؟
نتایج نظرسنجی نشان داد که برخی کشورها تمایل بیشتری به چین دارند و برخی دیگر آمریکا را گزینه بهتری می‌دانند. در جدول زیر، میزان تمایل کشورهای منطقه به چین و آمریکا را مشاهده می‌کنید:
کشور
ترجیح به چین (درصد)
ترجیح به آمریکا (درصد)
اندونزی
۷۲
۲۸
مالزی
۷۱
۲۹
تایلند
۵۶
۴۴
برونئی
۵۵
۴۵
لائوس
۵۱
۴۹
سنگاپور
۴۷
۵۳
کامبوج
۴۳
۵۷
میانمار
۴۲
۵۸
ویتنام
۲۷
۷۴
فیلیپین
۱۴
۸۶
همان‌طور که جدول نشان می‌دهد، اکثریت نخبگان در اندونزی و مالزی مایل به هم‌سویی با چین هستند. در مقابل، ویتنام و فیلیپین بیشترین گرایش را به آمریکا دارند. دیگر کشورها مانند تایلند، برونئی و لائوس نیز وضعیتی تقریباً متعادل دارند.
چرا برخی کشورها طرفدار چین هستند؟
اندونزی و مالزی، به‌عنوان دو اقتصاد مهم در جنوب شرق آسیا، تمایل زیادی به چین دارند. این موضوع به‌احتمال زیاد ناشی از پیوندهای عمیق اقتصادی آنها با چین است. هر دو کشور نقش فعالی در ابتکار کمربند و جاده چین دارند و از سرمایه‌گذاری‌ها، پروژه‌های زیربنایی و تجارت گسترده با پکن بهره می‌برند.
برای این کشورها، چین نه‌تنها یک شریک اقتصادی قدرتمند است، بلکه منبعی از سرمایه‌گذاری خارجی و رشد اقتصادی نیز به‌شمار می‌رود.
چرا برخی دیگر به آمریکا گرایش دارند؟
در مقابل، ویتنام و فیلیپین ترجیح می‌دهند با آمریکا هم‌راستا شوند. دلیل این انتخاب، بیشتر جنبه امنیتی دارد تا اقتصادی.
هر دو کشور در سال‌های اخیر با چین در دریای چین جنوبی دچار اختلافات مرزی شده‌اند. این تنش‌ها باعث شده رهبران و نخبگان این کشورها احساس تهدید کرده و به‌دنبال تقویت روابط امنیتی با آمریکا باشند.
نکته جالب این‌که فیلیپین دومین کشوری است که بیشترین پایگاه‌های نظامی آمریکا را در خاک خود جای داده است (پس از ژاپن). البته این پایگاه‌ها تحت کنترل دولت فیلیپین هستند و تعداد نیروهای آمریکایی در آنها محدود است. بااین‌حال، همین موضوع نشانه‌ای مهم از اعتماد سیاسی دو طرف به یکدیگر است.
جمع‌بندی
آن‌چه که از این گزارش برمی‌آید، نشان می‌دهد که جنوب شرق آسیا، همچنان میان دو قطب جهانی در حال نوسان است. انتخاب میان چین و آمریکا برای بسیاری از کشورهای این منطقه آسان نیست، چراکه منافع اقتصادی با پکن و دغدغه‌های امنیتی با واشنگتن گره خورده‌اند.
آینده این منطقه به میزان مهارت دولت‌ها در برقراری تعادل میان این دو غول بستگی دارد. رقابت میان چین و آمریکا همچنان ادامه دارد، اما شاید برندگان واقعی، کشورهایی باشند که بتوانند بدون وابستگی کامل، از مزایای هر دو طرف بهره‌مند شوند.
بدون نظر