در پی حمله ایالات متحده به سه سایت هسته‌ای ایران در فردو، نطنز و اصفهان، فضای سیاسی و امنیتی منطقه دستخوش تنش فزاینده‌ای شده است. تحلیل‌گران و مقامات ایرانی، این حمله را پیوستن رسمی واشنگتن به کارزار نظامی نخست‌وزیر اسرائیل علیه ایران ارزیابی کرده‌اند. حال، نگاه‌ها به سمت تهران دوخته شده که چه پاسخی به این اقدام خواهد داد؛ پاسخی که می‌تواند مسیر آینده تنش‌ها را رقم بزند، از تقابل مستقیم تا چانه‌زنی دیپلماتیک.
اکنون نوبت اقدام تلافی‌جویانه ایران است و تحلیل‌ها از دو مسیر اصلی پیش روی تهران سخن می‌گویند. نخست، حمله به پایگاه‌های آمریکایی در منطقه؛ اقدامی که از دید تحلیلگر اندیشکده شورای آتلانتیک، هرچند تأثیر محدودی دارد، اما می‌تواند پیامی روشن از سوی ایران باشد؛ دفاع از خود و ایستادگی در برابر آمریکا.
این تحلیلگر آمریکایی همچنین احتمال می‌دهد که این اقدام حتی باب بازگشت به دیپلماسی را بگشاید، گرچه اظهارات تهدیدآمیز ترامپ مبنی بر اینکه ایران یا باید «صلح کند یا با تراژدی روبرو شود»، چنین گشایشی را نامحتمل جلوه می‌دهد.
در همین زمینه، تحلیلگر آمریکایی با اشاره به تلاش‌های پنهانی واشنگتن برای ایجاد کانال‌های دیپلماتیک، دومین گزینه ایران را حمله به منافع آمریکا در منطقه دانسته؛ اقدامی که می‌تواند زنجیره‌ای از تنش‌های متقابل و در نهایت یک جنگ منطقه‌ای را شعله‌ور کند. او با تأکید بر حفظ توانایی‌های نظامی ایران هشدار می‌دهد که تهران می‌تواند به‌صورت نامتقارن علیه اهداف آمریکایی یا حتی اسرائیلی در منطقه و فراتر از آن دست به اقدام بزند.
در فضای پس از این رخداد، تحلیل‌های داخلی نیز بر گزینه‌های پیش روی ایران متمرکز شده‌اند. سید مصطفی خوش‌چشم، کارشناس تلویزیونی با حضور در برنامه «جریان»، پنج گزینه را برای واکنش جمهوری اسلامی به حمله آمریکا برشمرده است:
حمله به اسرائیل و به‌ویژه تأسیسات اتمی دیمونا؛ نمادی از پاسخ به حمله به فردو. این اقدام، اگر با شدت انجام شود، می‌تواند به‌عنوان واکنشی متوازن و مستقیم تلقی شود.
بستن تنگه هرمز؛ اقدامی با پیامدهای اقتصادی جهانی که می‌تواند بهای نفت را دو برابر کند و فشار اقتصادی بر کشورهای مداخله‌گر وارد آورد.
حمله به تأسیسات نفتی و گازی منطقه؛ از جمله در جنوب خلیج فارس، با هدف مقابله به مثل و تحمیل هزینه به کشورهایی که از حملات حمایت لجستیکی کرده‌اند.
حمله به زیرساخت‌های جمهوری آذربایجان؛ به‌دلیل ادعای حمایت این کشور از عملیات آمریکا از طریق تأمین سوخت و تجهیزات نظامی.
هدف‌گیری مستقیم پایگاه‌های نظامی آمریکا در منطقه؛ گزینه‌ای با پیامدهای پرریسک اما با ظرفیت بالا برای ایجاد بازدارندگی.
خوش‌چشم همچنین به گزینه‌هایی با ماهیت نرم‌تر اما راهبردی‌تر نیز اشاره کرد؛ حمله به پروژه‌های ژئوپلیتیکی آمریکا و اسرائیل نظیر پیمان ابراهیم یا کریدور هند-اسرائیل، که می‌تواند بازی منطقه‌ای آنان را بر هم زند. به گفته او، ایران باید خود در میدان باشد و انتظار نقش‌آفرینی مستقل متحدان را نداشته باشد، گرچه آن‌ها می‌توانند در ادامه در کنار ایران بایستند.
او تاکید کرد که پاسخ ایران باید قاطع، فوری و غافلگیرکننده باشد؛ چرا که تنها با چنین رویکردی است که واشنگتن به بازنگری در محاسبات خود وادار خواهد شد. در عین حال، خوش‌چشم این احتمال را هم مطرح کرد که شاید شدت حمله آمریکا کمتر از آن چیزی باشد که ترامپ ادعا کرده و اگر چنین باشد، ایران ممکن است به‌جای اقدام نظامی مستقیم، مسیرهایی نظیر فشار بر آژانس بین‌المللی انرژی اتمی یا ادامه فعالیت‌های هسته‌ای به‌صورت بی‌سروصدا را در پیش گیرد.
در نهایت، همه چیز به تصمیم ایران بستگی دارد: سکوت راهبردی، اقدام هدفمند یا ورود به نبردی گسترده؛ انتخابی که می‌تواند آینده امنیتی خاورمیانه را رقم بزند.
بدون نظر