ایران از خرید جنگنده‌های سوخو ۳۵ صرف‌نظر کرد!

با فروکش‌کردن شعله‌های جنگ ۱۲ روزه میان ایران و اسرائیل، نگاه‌ها بار دیگر به تحولات نظامی و توانمندی‌های دفاعی تهران معطوف شده است. گزارش جدید روزنامه کامرسانت روسیه از وجود دور تازه‌ای از مذاکرات تسلیحاتی ایران با چین پرده برداشته است؛ مذاکراتی که هدف آن خرید جنگنده‌های J-10C — رقیب اقتصادی و چندمنظوره جنگنده‌های غربی — است. این روند، نه‌تنها از نیاز فوری ایران به نوسازی ناوگان هوایی‌اش حکایت دارد، بلکه حاوی نشانه‌هایی از تغییر موازنه‌های منطقه‌ای و دیپلماتیک در حوزه تسلیحات هوایی نیز هست.

روزنامه کامرسانت روسیه در این باره می‌نویسد: بلافاصله پس از پایان جنگ ۱۲ روزه با اسرائیل، ارتش ایران مذاکرات خود را برای خرید مجموعه‌ای از جنگنده‌های صادراتی J-۱۰C ساخت چین افزایش داده است. رسانه‌های ایرانی گزارش دادند که مذاکرات برای خرید این جنگنده‌ها تقریباً دو دهه ادامه داشته، اما طرفین نتوانسته بودند بر سر نحوه پرداخت به توافق برسند. اکنون ایران قصد دارد هرچه سریع‌تر نیروی هوایی خود را به هواپیماهای جدید تجهیز کند. به گفته کارشناسان، J-۱۰C می‌تواند به‌دلیل هزینه پایین‌تر و در دسترس‌بودنش نسبت به جنگنده‌های MiG-۳۵ و Su-۳۵ روسیه، این مشکل را حل کند.

در ادامه این مطلب آمده است که: روزنامه خراسان گزارش داد که ایران بار دیگر احتمال خرید نسخه صادراتی جنگنده J-10C را بررسی می‌کند — جنگنده‌ای چندمنظوره و میان‌رده با نسل ۴++ که توسط چین توسعه یافته است. در همین راستا، تحلیلگران محلی سفر وزیر دفاع ایران، سرتیپ عزیز نصیرزاده، به نشست سران سازمان همکاری شانگهای در شهر چینگ‌دائوی چین را نیز در همین چارچوب ارزیابی کرده‌اند.

ایران مدت‌هاست که به این هواپیما علاقه‌مند است. در سال ۲۰۱۵ گزارش شد که قراردادی برای تحویل حداکثر ۱۵۰ فروند از این جنگنده‌ها در حال تهیه است، اما دو طرف نتوانستند بر سر شیوه پرداخت توافق کنند. چین که در آن زمان ذخایر انرژی فراوانی در اختیار داشت، با تهاتر نفت و گاز مخالفت کرد، در حالی که ایران با کمبود شدید ارز خارجی مواجه بود و توان پرداخت نقدی نداشت. این وضعیت با تحریم‌های شورای امنیت سازمان ملل درباره خرید و فروش تسلیحات به ایران، که از سال ۲۰۱۰ اعمال شده بود، وخیم‌تر شد. پس از لغو این محدودیت‌ها در اکتبر ۲۰۲۰، مذاکرات از سر گرفته شد، اما این‌بار نیز با وجود آنکه موضوع فقط خرید ۳۶ فروند بود، به دلایل مشابه متوقف شد.

جنگنده J-10CE یک جنگنده تک‌موتوره و چندمنظوره است. سازندگان چینی آن را به‌عنوان جایگزینی ارزان‌تر برای جنگنده‌های غربی مانند F-16V و Gripen E معرفی کرده‌اند. قیمت هر فروند از این جت‌ها بسته به پیکربندی، بین ۶۰ میلیون دلار (مدل پایه) تا ۹۰ میلیون دلار (شامل قطعات یدکی، ضمانت‌نامه، تسلیحات و آموزش خلبان) متغیر است. طبق گزارش Military Balance 2025، نیروی هوایی ایران پیش از جنگ با اسرائیل، تا ۱۵۰ فروند جنگنده عملیاتی در اختیار داشت. اکثریت قریب به اتفاق این هواپیماها مدل‌های قدیمی آمریکایی بودند که از دوره محمدرضا پهلوی به‌جا مانده یا در اوایل انقلاب خریداری شده بودند. این ناوگان شامل:

۶۴ فروند F-4 فانتوم II

۳۵ فروند F-5E/F تایگر II

۴۱ فروند F-14A تام‌کت

نگهداری از این جنگنده‌ها به‌دلیل تحریم‌ها بسیار دشوار بوده است. ایران همچنین دارای ۱۸ فروند MiG-29A/UB تحویلی در اواخر دهه ۱۹۸۰ و اوایل دهه ۱۹۹۰ است، اما بیشتر آن‌ها به‌دلیل کمبود قطعات یدکی و دشواری تعمیرات، از توان عملیاتی افتاده‌اند. تلاش ایران برای نوسازی این ناوگان در سال ۲۰۱۶ از طریق قرارداد خرید ۲۴ فروند Su-30SK از روسیه نیز با شکست مواجه شد و هرگز تحویل داده نشد، چرا که تحریم‌ها مانع اجرای آن شدند. این در حالی بود که ضرورت نوسازی ناوگان هوایی ایران بسیار جدی‌تر شده.

در همین حال، پس از آنکه ایالات متحده در ۲۴ ژوئن به‌طور رسمی اجازه داد که چین بدون تهدید به تحریم، نفت از ایران خریداری کند، تهران برگه‌ای جدید برای مذاکرات در اختیار دارد — یعنی صادرات نفت در ازای خرید جنگنده. در حال حاضر، چین اصلی‌ترین واردکننده غیررسمی نفت ایران است؛ طبق گزارش شرکت داده‌پردازی Kpler، پالایشگاه‌های کوچک خصوصی چینی ۷۷ درصد صادرات ایران را تشکیل می‌دهند (حدود ۱.۲۷ میلیون بشکه در روز). آخرین جنگنده‌های خارجی که وارد نیروی هوایی ایران شده‌اند، جنگنده‌های سنگین دو موتوره Su-35 روسیه (نسل ۴++) هستند. بر اساس قرارداد سال ۲۰۲۳، حداکثر ۴ فروند تحویل داده شده‌اند. اما با توجه به تداوم عملیات ویژه روسیه در اوکراین و انتقال ظرفیت‌های صنعتی نظامی روسیه به نیازهای داخلی، بعید است خلبانان ایرانی در یکی دو سال آینده بقیه ۵۰ فروند سفارش‌شده را دریافت کنند.

روسیه همچنین پیشنهاد همکاری با هند برای تولید Su-57E (نسخه صادراتی جنگنده نسل پنجم Su-57) را مطرح کرده است. به گفته ایلیا کرامنیک، پژوهشگر مرکز مطالعات برنامه‌ریزی استراتژیک در انستیتو اقتصاد جهانی و روابط بین‌الملل آکادمی علوم روسیه: «حتی با در نظر گرفتن جنگنده‌های سنگین روسیه، ایران همچنان به ناوگانی گسترده متشکل از حدود ۴۰۰ هواپیما نیاز دارد، و J-10C چینی می‌تواند این خلا را پر کند. Su-35 به‌دلیل قیمت بالا ذاتاً نمی‌تواند به تعداد بالا خریداری شود، در حالی که J-10C را می‌توان در مقیاس وسیع تهیه کرد.» او اضافه می‌کند که جنگنده سبک روسی MiG-35 — که حاصل نوسازی عمیق مدل MiG-29M/M2 است — می‌توانست گزینه مناسبی باشد، اما این هواپیما هنوز وارد مرحله تولید انبوه نشده است.