با فعال شدن احتمالی مکانیسم ماشه چه تحریم‌هایی باز خواهند گشت؟

با افزایش تنش‌های منطقه‌ای بدنبال حمله اسرائیل و آمریکا به ایران و کاهش همکاری ایران با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، احتمال اجرای مکانیسم ماشه دوباره قوت گرفته؛ سازوکاری که در صورت فعال شدن، می‌تواند همه تحریم‌های لغوشده سازمان ملل را علیه ایران بازگرداند. طبق گزارش منابع خبری، با نزدیک شدن به تاریخ انقضای قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت، بحث بازگشت تحریم‌ها از مسیر مکانیسم ماشه، دوباره در محافل سیاسی و رسانه‌ای مطرح شده است. در روزهای اخیر شایعاتی در مورد تصمیم کشورهای اروپایی عضو برجام برای فعال کردن مکانیسم ماشه به گوش می‌رسد.

مکانیسم ماشه چیست؟

مکانیسم ماشه یا اسنپ‌بک، بخشی از سازوکار نظارتی مندرج در قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل است که پس از امضای برجام در سال ۲۰۱۵ به تصویب رسید. بر اساس این سازوکار، اگر هر یک از اعضای توافق هسته‌ای (آمریکا، روسیه، چین، فرانسه، بریتانیا و آلمان) مدعی شوند که ایران تعهدات برجامی خود را نقض کرده، می‌توانند روند بازگرداندن تحریم‌های تعلیق‌شده را آغاز کنند.

ویژگی کلیدی این سازوکار، غیرقابل وتو بودن آن است؛ به این معنا که اگر یکی از کشورهای عضو، موضوع را به شورای امنیت ارجاع دهد و طی ۳۰ روز توافقی حاصل نشود، تمام تحریم‌های پیشین سازمان ملل به‌طور خودکار بازمی‌گردند، حتی اگر دیگر اعضا با آن مخالفت کنند.

با اعمال مکانیسم ماشه چه تحریم‌هایی برای ایران به‌وجود می‌آید؟

فعالسازی مکانیسم ماشه می‌تواند پیامدهای اقتصادی، سیاسی و دیپلماتیک گسترده‌ای برای ایران به‌همراه داشته باشد. مهم‌ترین تبعات آن عبارتند از:

• بازگشت تمام تحریم‌های بین‌المللی سازمان ملل که پیش از توافق برجام بر ایران اعمال شده بود، از جمله تحریم‌های تسلیحاتی، موشکی، مالی و بانکی.
• مسدود شدن دارایی‌های ایران در بانک‌های خارجی و محدودیت‌های شدید در مبادلات مالی بین‌المللی.
• کاهش بیشتر ارزش ریال و افزایش نرخ تورم در بازار داخلی.
• محدودیت در فروش نفت و کاهش صادرات، به‌دلیل تحریم کشتیرانی و بیمه.
• بی‌ثباتی در فضای اقتصادی و افزایش فشار بر مردم و فعالان اقتصادی.

 مکانیسم ماشه چه زمانی فعال خواهد شد؟

با توجه به بندهای قطعنامه ۲۲۳۱، مدت زمان اجرای این سند تا اکتبر ۲۰۲۵ (مطابق با مهرماه ۱۴۰۴) در نظر گرفته شده است. بر اساس اظهارات عباس عراقچی، معاون پیشین وزارت امور خارجه و عضو ارشد تیم مذاکرات هسته‌ای، در صورت آغاز مذاکرات جدید، فرصت بسیار محدود است، چراکه پس از پایان مدت قطعنامه، بستر حقوقی برجام عملاً از بین می‌رود.

بر این اساس، در صورت ادامه روند فعلی و عدم دستیابی به توافق، پاییز سال ۱۴۰۴ می‌تواند نقطه عطفی در بازگشت تحریم‌ها از مسیر اسنپ‌بک باشد.