پزشکی قرون وسطی برخلاف تصور رایج، علمی، متنوع و حتی گاه آشنا به‌نظر می‌رسد. یافته‌های جدید نشان می‌دهند بسیاری از درمان‌های آن دوره با روش‌های طب جایگزین امروزی شباهت دارند. درمان‌هایی با ترکیب روغن، سرکه، گیاهان دارویی و حتی خاکستر مارمولک سوخته، در متون آن دوره دیده می‌شوند. پزشکان آن زمان به زیبایی، سلامت پوست و مو، و تعادل در رژیم غذایی توجه داشتند. عجیب‌تر آن‌که بخشی از همین نسخه‌ها اکنون در قالب «ترفندهای سلامتی» در فضای مجازی بازنشر می‌شوند.
برخلاف تصور رایج از «سده‌های تاریکی»، پزشکی قرون وسطی پیچیده‌تر از آن چیزی است که اغلب گمان می‌رود. پژوهشگران با بررسی صدها نسخه خطی ثبت‌شده پیش از قرن یازدهم در مجموعه‌ای به‌نام «مجموعه پزشکی لاتین اوایل قرون وسطی» (Corpus of Early Medieval Latin Medicine) به نتایجی رسیده‌اند که درک ما را از آن دوران دگرگون می‌کند.
در این نسخه‌ها، مردم به‌دنبال درمان برای مشکلاتی مانند جوش، بوی بدن، ریزش مو و حتی ناخن‌های مشکل‌دار بودند. استفاده از خاکستر مارمولک سبز برای درمان ریزش مو، یکی از نسخه‌های شگفت‌انگیز قرن پنجم است. در این درمان، خاکستر مارمولک با روغن مخلوط و به‌همراه سرکه و نمک روی سر مالیده می‌شود.
بسیاری از این نسخه‌ها با توصیه‌های سلامت امروز شباهت دارند. به‌عنوان نمونه ترکیب سرکه و روغن برای تقویت مو، سال‌هاست که در شبکه‌های اجتماعی مورد توجه قرار گرفته است. یا تهیه پماد با گیاه صابونک و چربی حیوانی، شباهت زیادی به کرم‌های گیاهی امروزی دارد.
درمان سردرد نیز در این نسخه‌ها دیده می‌شود: مخلوط هسته خردشده هلو و روغن گل رز باید روی پیشانی مالیده شود. اگرچه عجیب به‌نظر می‌رسد، اما پژوهش‌ها نشان داده‌اند که روغن گل رز می‌تواند در کاهش درد میگرن مؤثر باشد.
برخی توصیه‌ها اما صرفاً عجیب‌اند؛ مانند درمان زخم‌های پوستی با مخلوط پنیر کهنه و عسل به‌مدت یک هفته. یا نسخه‌ای از یک نوشیدنی برای «روان‌کردن شکم» و رفع یبوست که در حاشیه یکی از متون قرن ششم نوشته شده است: نوزده پیمانه پوسته‌تخم‌مرغی آب، سه پیمانه سرکه و یک پیمانه نمک.
پزشکی قرون وسطی فقط به درمان‌های موضعی محدود نمی‌شد. مردم آن دوره به رژیم غذایی و تعادل بدن بسیار اهمیت می‌دادند. به‌جای دغدغه وزن، هدف اصلی حفظ تعادل میان گرمی و سردی بدن بود. برای مثال، خوردن خوراکی‌های خنک در تابستان و غذاهای گرم در زمستان توصیه می‌شد. برخی نسخه‌ها حتی معجون‌هایی را معرفی کرده‌اند که عملکردی مشابه نوشیدنی‌های تقویتی امروزی دارند.
در متن‌هایی از قرن هشتم، مصرف عدس به‌خاطر بادزا بودن نامناسب برای روده‌ها توصیف شده و نان جو، سرد و یبوست‌زا معرفی شده است. در ماه فوریه حمام گرم توصیه شده و در ماه مارس، نوشیدن چای گیاه پونه رایج بوده است. برای ماه نوامبر اما توصیه‌ای عجیب‌تر آمده: «شراب را جایگزین رابطه جنسی کنید.»
درمان‌های قرون وسطی در تیک‌تاک
درمان‌هایی که قرن‌ها پیش در نسخه‌های لاتین نوشته شده بودند، امروزه در قالب ترفندهای خانگی در شبکه‌های اجتماعی، به‌ویژه تیک‌تاک، دوباره ظاهر شده‌اند. استفاده از روغن، سرکه، گیاهان دارویی و حتی چربی حیوانی برای مراقبت از پوست و مو، به‌شکل عجیبی با روش‌هایی که امروزه در فضای مجازی تبلیغ می‌شود، شباهت دارد.
نوشیدن ترکیب سرکه و آب که در قرون وسطی نیز توصیه می‌شد، این روزها در شبکه‌های اجتماعی برای کاهش وزن توصیه می‌شود.
دکتر مگ لجا، استاد تاریخ دانشگاه بینگهمتون، توضیح می‌دهد:
بسیاری از چیزهایی که در این نسخه‌های کهن می‌بینید، اکنون در فضای آنلاین و به‌ویژه در شبکه‌هایی مانند تیک‌تاک، به‌عنوان طب جایگزین تبلیغ می‌شود؛ اما ریشه آن‌ها به هزاران سال پیش برمی‌گردد.
بسیاری از حساب‌های تیک‌تاکی توصیه می‌کنند که برای تقویت مو از سرکه، نمک یا روغن استفاده شود.
دکتر کارینه ون راین، تاریخ‌دان قرون وسطی از دانشگاه اوترخت نیز تأکید می‌کند:
مردم آن دوران به تغذیه، زیبایی و تعادل بدن اهمیت زیادی می‌دادند؛ برخی از نسخه‌هایی که پیدا کرده‌ایم، به‌طور کامل شبیه به چیزی است که امروز در ترفندهای تیک‌تاکی می‌بینید.
با این حال، دکتر راین یادآور می‌شود که پژوهشگران «مورخ‌اند، نه داروساز» و هیچ‌کس را به امتحان‌کردن این درمان‌ها تشویق نمی‌کنند.
بدون نظر