جنگنده‌های مدرن طوری طراحی شده‌اند که می‌توانند شگفت‌انگیزترین مانورها را در آسمان انجام دهند؛ از چرخش‌های سریع و ناگهانی گرفته تا پشتک زدن و تغییر جهت آنی در سرعت‌های فوق‌العاده بالا. موتورهای قدرتمند جنگنده‌های مدرن توانایی عبور از دیوار صوتی را دارند و چابکی آن‌ها به حدی است که در آسمان تقریباً بدون وزن به نظر می‌رسند. اما در میان تمام این حرکات هیجان‌انگیز، یک مانور وجود دارد که واقعاً غیرمنتظره و قابل توجه است: پرواز به عقب.
جت افسانه‌ای ای‌وی-۸بی هریر (AV-8B Harrier)، که می‌تواند به لطف خروجی‌های قدرتمند موتور خود که در حین پرواز قابل تنظیم و تغییر جهت هستند، به عقب حرکت کرده یا به عبارتی، عملاً به عقب پرواز نماید. این ویژگی به هریر اجازه می‌دهد تا به‌صورت عمودی از زمین بلند شود و فرود بیاید؛ قابلیتی که در اصطلاح به آن برخاست و فرود عمودی یا VTOL گفته می‌شود. به همین دلیل، هریر نه تنها قادر است به عقب حرکت کند، بلکه می‌تواند در هوا معلق بماند، در میانه‌ی پرواز متوقف شود و درست مانند یک هلی‌کوپتر، به صورت عمودی فرود بیاید. با این تفاوت که برخلاف هلی‌کوپترها، این جت می‌تواند مثل هواپیماهای معمولی علاوه بر پرواز از روی باند، می‌تواند بر روی آن فرود بیاید.
جنگنده اف-۳۵ لایتنینگ ۲ (F-35 Lightning II) ساخت شرکت لاکهید مارتین، که برای جایگزینی مدل‌های قدیمی هریر ساخته شده نیز توانایی حرکت به عقب را دارد. جالب اینکه در سال ۲۰۱۸، یکی از خلبانان نیروی هوایی سلطنتی بریتانیا موفق شد با مدل اف-۳۵بی یک فرود معکوس انجام دهد. این مانور بر روی ناو هواپیمابر ملکه الیزابت صورت گرفت و هدف از آن، نمایش یک گزینه‌ی اضطراری برای فرود در شرایط خاص بود. درست مانند هریر، اف-۳۵ نیز می‌تواند در هوا معلق بماند و با استفاده از نیروی رانشی معادل ۴۰ هزار پوند، موقعیت خود را در هوا حفظ کند.
همه‌ی پروازهای معکوس به یک شکل انجام نمی‌شوند
برخلاف جنگنده‌هایی که واقعاً می‌توانند در هوا معلق بمانند و با کنترل کامل به سمت عقب حرکت کنند، جنگنده اف-۲۲ رپتور (F-22 Raptor) به شکلی متفاوت و ظاهری، قوانین گرانش را به چالش می‌کشد. در میانه‌ی یک مانور شدید و چرخشی، این هواپیما می‌تواند برای لحظه‌ای کوتاه با دم خود به سمت عقب در هوا حرکت کند و سپس دوباره به پرواز رو به جلو خود ادامه دهد. این لحظه‌ی کوتاه با کمک نازل‌های متحرک موتورهای اف-۲۲ ممکن می‌شود؛ نازل‌هایی که می‌توانند جهت نیروی پیشران را تغییر دهند و حتی در شرایطی که هواپیما تقریباً نیروی لیفت ندارد، به آن امکان مانور و چرخش بدهند.
یک نمونه دیگر از هواپیماهای بال‌ثابت که توانایی حرکت به عقب دارند، آنتونوف ای‌ان-۲ (Antonov An-2) است؛ یک هواپیمای دو‌باله و کم‌سرعت که برای نبرد طراحی نشده است. این هواپیما به لطف بال‌های بزرگ و سطوح کنترلی خاص خود، می‌تواند با سرعت بسیار کم پرواز کند؛ آن‌قدر که اگر باد روبه‌رو (باد مخالف) شدیدی وجود داشته باشد، تقریباً بی‌حرکت در هوا می‌ماند یا حتی کمی به عقب رانده خواهد شد. به همین دلیل، ای‌ان-۲ برای کارهایی مثل آموزش چتربازی یا پرواز در فضاهای محدود، که برای مانور در سرعت‌های پایین اهمیت زیادی دارد، بسیار کاربردی است.
در میان هواگردهایی که طراحی آن‌ها مبتنی بر بال‌ثابت نیست، هواگرد تیلت‌روتور سی‌وی-۲۲ آسپری (CV-22 Osprey) این قابلیت را دارد که با چرخاندن ملخ‌های خود (فراتر از موقعیت عمودی)، یک پرواز معکوس انجام دهد. البته در مورد هلی‌کوپترها قضیه فرق می‌کند: آن‌ها می‌توانند به عقب، به طرفین یا حتی در جا پرواز کنند. علتش هم این است که تیغه‌های اصلی آن به‌طور مداوم می‌چرخند و در تمام حالات جریان هوا ایجاد می‌کنند که باعث پدید آمدن نیروی لیفت می‌شود. با وجود اینکه جنگنده‌ها برای بلند شدن باید به سرعت خاصی رو به جلو برسند تا نیروی لیفت تولید کنند، هلی‌کوپترها با چرخش ملخ‌های خود می‌توانند در هر شرایطی در هوا بمانند؛ چه درجا، چه به جلو و چه به عقب.
بدون نظر