اولین داروی پیشگیری از HIV با اثربخشی ۱۰۰ درصدی توسط FDA تأیید شد

نخستین داروی پیشگیری از HIV که می‌تواند با دو تزریق در سال، تا صد درصد از ابتلا به HIV جلوگیری کند، توسط سازمان غذا و داروی آمریکا تأیید شد. داروی «لناکاپاویر» با نام تجاری «یزتوگو»، نه‌تنها اثربخشی بی‌سابقه‌ای دارد، بلکه امید به پایان اپیدمی ۴۴ ساله HIV را به واقعیت نزدیک کرده است. این پیشرفت علمی با همکاری جهانی و تضمین دسترسی مقرون‌به‌صرفه، می‌تواند جان میلیون‌ها نفر را نجات دهد.

تأیید تاریخی یک داروی نجات‌بخش

سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) این داروی جدید موسوم به «لناکاپاویر» (lenacapavir) را که با نام تجاری «یزتوگو» (Yeztugo) فروخته می‌شود، تأیید کرده است. این دارو از دسته‌ای از داروهاست که به عنوان مهارکننده‌های کپسید شناخته می‌شوند و چیزی حدود صد درصد محافظت در برابر عفونت HIV ایجاد می‌کنند که در حال حاضر ۱.۳ میلیون نفر را هر ساله تحت تأثیر قرار می‌دهد.

مجله Science در سال ۲۰۲۴، «لناکاپاویر» را به عنوان اختراع پیشگام سال نام‌گذاری کرد. پیشگیری قبل از مواجهه (PrEP) افراد HIV منفی را حدود ۹۹ درصد در برابر ابتلا به این ویروس ویرانگر از طریق رابطه جنسی محافظت می‌کند.

لناکاپاویر؛ نخستین داروی پیشگیری از HIV

«لناکاپاویر» یک مهارکننده کپسید است. در ویروس HIV نوع ۱(HIV-1)، کپسید یک پوسته پروتئینی است که ماده ژنتیکی ویروسی را در خود جای داده و از آن محافظت می‌کند و برای انتقال ویروس به سلول میزبان بسیار مهم است. پس از ورود به سلول میزبان، کپسید ریخته می‌شود و ویروس شروع به کپی کردن خود می‌کند. «لناکاپاویر» مانع از وقوع این اتفاق می‌شود.

دنیل اودی، رئیس و مدیر اجرایی شرکت گیلیاد ساینسز (Gilead Sciences)، در مورد خبر تأیید FDA گفت:

این یک روز تاریخی در مبارزه چند دهه‌ای علیه HIV است. «یزتوگو» یکی از مهم‌ترین پیشرفت‌های علمی زمان ماست و فرصتی بسیار واقعی برای کمک به پایان دادن به همه‌گیری HIV ارائه می‌دهد.

این دارویی است که فقط باید دو بار در سال تزریق شود و نتایج قابل توجهی در مطالعات بالینی نشان داده است، به این معنی که می‌تواند پیشگیری از HIV را متحول کند. دانشمندان «گیلیاد» پایان دادن به HIV را هدف خود قرار داده‌اند و اکنون با تأیید «یزتوگو» توسط FDA و با همکاری شرکای متعددمان می‌توانیم به تحقق این هدف کمک کنیم.

گامی بلند به‌سوی پایان دادن به HIV

«لناکاپاویر» در سال ۲۰۲۲ با نام تجاری سانلنکا (Sunlenca) برای درمان HIV تأیید شد، اما دستیابی به داروهای پیشگیری طولانی‌اثر بسیار دشوارتر بوده است.

کارلوس دل ریو، استاد برجسته پزشکی در بخش بیماری‌های عفونی دانشکده پزشکی دانشگاه اِموری و مدیر مشترک مرکز تحقیقات ایدز اموری در آتلانتا می‌گوید:

«یزتوگو» می‌تواند گزینه متحول‌کننده PrEP باشد که منتظر آن بوده‌ایم. این گزینه پتانسیل افزایش جذب و پایداری PrEP را ارائه می‌دهد و ابزاری قدرتمند جدید در ماموریت ما برای پایان دادن به همه‌گیری HIV اضافه می‌کند.

تزریق دو بار در سال آن می‌تواند موانع کلیدی را که افراد با آن گریبانگیر هستند، به ویژه PrEP خوراکی روزانه، تا حد زیادی برطرف کند. ما همچنین می‌دانیم که در تحقیقات، بسیاری از افرادی که به PrEP نیاز دارند یا آن را می‌خواهند، دوزهای کمتر را ترجیح می‌دهند.

تضمین دسترسی جهانی و عادلانه

«گیلیاد» همچنین درخواست تأییدیه قانونی را به مقامات بهداشتی کشورهای استرالیا، برزیل، کانادا، آفریقای جنوبی و سوئیس ارائه داده است و درخواست‌های دیگری نیز برای کشورهای آرژانتین، مکزیک و پرو در دست بررسی است.

این شرکت همچنین اقداماتی را برای اطمینان از مقرون‌به‌صرفه بودن داروی «یزتوگو» انجام داده است، به طوری که افراد بدون بیمه به احتمال زیاد می‌توانند در صورت واجد شرایط بودن، از طریق برنامه کمک‌دارویی به صورت رایگان به این دارو دسترسی داشته باشند.

«گیلیاد» در اوایل این ماه از همکاری با صندوق جهانی مبارزه با ایدز، سل و مالاریا برای تأمین دوزهای کافی از این دارو برای رسیدن به حداکثر دو میلیون نفر در طول سه سال در کشورهای تحت حمایت صندوق جهانی، بدون هیچ سودی برای شرکت داروسازی خبر داد. این دارو همچنین برای استفاده در ۱۲۰ کشور با شیوع بالا و منابع محدود که به‌طور عمده کشورهای با درآمد کم و متوسط رو به پایین هستند، تولید خواهد شد.

دنیل اودی رئیس و مدیر اجرایی «گیلیاد» می‌گوید:

توافق بین «گیلیاد» و صندوق جهانی بر اساس قصد مشترک ما برای بهره‌مندی هرچه بیشتر مردم در اسرع وقت به این پیشرفت در پیشگیری از اچ‌آی‌وی است. ما این دارو را بدون سود به «گیلیاد» ارائه می‌دهیم و به اندازه کافی عرضه می‌کنیم تا قبل از عرضه عمومی «لناکاپاویر»، به دو میلیون نفر در کشورهای کم‌درآمد و با درآمد متوسط رو به پایین برسد. همه اینها بخشی از رویکرد بی‌سابقه ما برای دسترسی به دارویی است که می‌تواند به پایان دادن به همه‌گیری اچ‌آی‌وی کمک کند.

صندوق جهانی اکنون با سازمان‌های بین‌المللی همکاری می‌کند تا به سرعت زیرساخت‌ها و منابع مورد نیاز برای ارائه «لناکاپاویر» به کشورهای با درآمد متوسط و کم‌درآمد را که بیشترین نیاز را دارند، ایجاد کند.

پیتر سندز، مدیر اجرایی صندوق جهانی می‌گوید:

این فقط یک پیشرفت علمی نیست، بلکه یک تغییر دهنده بازی برای اچ‌آی‌وی و ایدز است. ما برای اولین بار ابزاری داریم که می‌تواند مسیر همه‌گیری HIV را از اساس تغییر دهد، اما تنها در صورتی که آن را به افرادی که بیشترین نیاز را به آن دارند، برسانیم. هدف ما این است که PrEP طولانی‌اثر را به دو میلیون نفر برسانیم، اما ما فقط در صورتی می‌توانیم این کار را انجام دهیم که جهان منابع مورد نیاز را فراهم کند.

این یک لحظه کلیدی است، نه فقط برای مبارزه با HIV، بلکه برای این اصل اساسی که نوآوری‌های نجات‌بخش باید به کسانی برسد که بیشترین نیاز را به آنها دارند، هر کسی که هستند و هر کجا که زندگی می‌کنند.

به بهانه روز جهانی پیشگیری از ایدز: اولین قربانی HIV چه کسی بود