ویروس چیکونگونیا (Chikungunya) در سال‌های اخیر به یک مسئله مهم بهداشتی در سطح جهانی تبدیل شده است. با گسترش تغییرات اقلیمی و سفرهای بین‌المللی، این بیماری اکنون در مناطق وسیعی شیوع پیدا کرده؛ بنابراین نیاز است تا آگاهی بیشتری نسبت به آن داشته باشیم. در ادامه به بررسی ماهیت این ویروس، علائم، روش‌های تشخیص و راهکارهای پیشگیری و درمان آن خواهیم پرداخت.
ویروس چیکونگونیا از طریق نیش پشه‌های آلوده از جنس آئدس (Aedes aegypti و Aedes albopictus) منتقل می‌شود؛ همان پشه‌هایی که ناقل ویروس‌های دنگی و زیکا نیز هستند. این ویروس در دهه‌های گذشته بیشتر در مناطق گرمسیری آفریقا و آسیا دیده می‌شد، اما با تغییرات اقلیمی، افزایش سفرهای بین‌المللی و گسترش زیستگاه پشه‌ها، اکنون در بسیاری از نقاط جهان در حال گسترش است.
نام چیکونگونیا از زبان محلی Makonde در شرق آفریقا گرفته شده و به حالت خمیده بدن افراد مبتلا اشاره دارد که ناشی از درد شدید مفاصل است. این درد گاهی آن‌قدر افزایش پیدا می‌کند که بیماران قادر به راه رفتن یا انجام فعالیت‌های روزمره نیستند.
گفتنی است در جزایری که بخش عمده‌ای از جمعیت آن‌ها به ویروس چیکونگونیا مبتلا شده و سپس ایمنی پیدا کرده‌اند، انتقال ویروس متوقف شده است. اما در کشورهایی که بخش بزرگی از جمعیت آن هنوز آلوده نشده‌اند، انتقال ویروس اغلب ادامه می‌یابد.
علائم و روند بیماری چیکونگونیا
علائم چیکونگونیا معمولاً ۳ تا ۷ روز پس از نیش پشه ظاهر می‌شوند و از جمله بارزترین نشانه‌های آن می‌توان به تب بالا و درد مفاصل اشاره کرد. اما بسیاری از بیماران همچنین دچار سردرد، درد عضلانی، خستگی شدید و بثورات پوستی می‌شوند و در برخی موارد، تورم مفاصل و تهوع نیز گزارش شده است.
اگرچه بیشتر بیماران ظرف یک تا دو هفته بهبود می‌یابند، اما در حدود ۳۰ درصد موارد، درد مفاصل ممکن است ماه‌ها یا حتی سال‌ها ادامه یابد. این حالت مزمن بیشتر در افراد مسن یا دارای بیماری‌های زمینه‌ای دیده می‌شود. مرگ‌ومیر ناشی از چیکونگونیا بسیار نادر است، اما در نوزادان، سالمندان و افراد دارای نقص ایمنی می‌تواند خطرناک باشد.
نحوه تشخیص چیکونگونیا
پس از تب و درد مفصلی، ممکن است پزشک برای تایید ویروس یا آنتی بادی‌ها، یک سری آزمایش خون را به شما توصیه کند. از روش‌های مختلفی می‌توان برای تشخیص عفونت ویروس چیکونگونیا استفاده کرد.
آزمایش‌های سرولوژی، مانند آزمایش‌های جذب‌کننده سیستم ایمنی مرتبط با آنزیم (ELISA)، ممکن است وجود آنتی بادی‌های ضد ویروس را تایید کند. آنتی بادی‌های ویروس چیکونگونیا به طور معمول در اواخر هفته اول بیماری ایجاد می‌شوند. سطح آنتی بادی IgM، سه تا پنج هفته پس از شروع بیماری در بالاترین حد است و حدود دو ماه ادامه دارد.
شیوع جهانی و نگرانی‌های بین‌المللی
چیکونگونیا در سال ۲۰۲۵ به یکی از نگرانی‌های اصلی سازمان‌های بهداشت جهانی تبدیل شده است. طبق گزارش مرکز اروپایی کنترل بیماری‌ها (ECDC)، بیش از ۲۴۰ هزار مورد ابتلا در سراسر جهان و ۹۰ مورد مرگ در ۱۶ کشور ثبت شده که نشان‌دهنده گسترش سریع این ویروس است. در آمریکای جنوبی، کشورهایی مانند برزیل، آرژانتین و بولیوی با موج‌های شدید ابتلا مواجه شده‌اند. آسیا، هند و پاکستان همچنان درگیر هستند و اکنون چین نیز به این فهرست اضافه شده است. جزایر فرانسوی مانند رئونیون و مایوت نیز با بیش از ۵۰ هزار مورد ابتلا، در صدر کشورهای اروپایی قرار دارند.
شیوع چیکونگونیا در چین از ماه ژوئن، به‌واسطه یک مورد وارداتی آغاز و منجر به انتقال محلی شد؛ که به طور ویژه در استان گوانگ‌دونگ و شهر فوشان و ۱۲ شهر دیگر در جنوب چین شدت گرفت. تاکنون هیچ مورد مرگ‌ومیر رسمی در چین گزارش نشده است. شرایط آب‌وهوایی گرم و مرطوب، همراه با بارندگی‌های موسمی، محیط مناسبی برای تکثیر پشه‌ها فراهم کرده است. دولت چین با جدیت وارد عمل شده و اقدامات گسترده‌ای را برای کنترل بیماری انجام داده؛ از جمله این اقدامات می‌توان به استفاده از پهپاد برای شناسایی محل‌های تجمع آب، اسپری دفع پشه در خیابان‌ها، توزیع تورهای ضد پشه و… اشاره کرد. همچنین، نگهداری آب در فضای باز بدون پوشش مناسب می‌تواند جریمه‌ای تا ۱۰ هزار یوان به همراه داشته باشد.
واکسن‌ها و درمان‌های موجود
در حال حاضر هیچ دارو ضدویروسی خاصی برای درمان چیکونگونیا وجود ندارد. درمان‌ها بیشتر حمایتی هستند و شامل استراحت، مصرف مایعات و استفاده از داروهای ضد درد مانند استامینوفن می‌شوند. استفاده از داروهای ضد التهاب غیراستروئیدی (NSAIDs) تنها پس از رد شدن احتمال ابتلا به تب دنگی توصیه می‌شود؛ زیرا در دنگی خطر خونریزی افزایش می‌یابد. در آمریکا، دو واکسن برای چیکونگونیا تأیید شده‌اند:
IXCHIQ: واکسن زنده ضعیف‌شده برای افراد بالای ۱۸ سال
VIMKUNYA: واکسن ذره‌وار ویروسی برای افراد بالای ۱۲ سال
مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌های آمریکا (CDC) توصیه می‌کند افرادی که قصد سفر به مناطق آلوده دارند، به‌ویژه اگر مدت اقامت آن‌ها طولانی است یا در معرض خطر ابتلا هستند، نیاز است تا واکسن دریافت کنند.
این ویروس به تب دنگی نیز شباهت دارد، که اتفاقا در مناطق یکسانی شایع هستند. بنابراین در این مناطق، بیماران مشکوک به چیکونگونیا باید تا زمانی که نتیجه آزمایش تب دنگی منفی شود، از مصرف آسپیرین یا داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی خودداری کنند. زیرا این داروها می‌توانند خطر خونریزی داخلی در مبتلایان به تب دنگی را افزایش دهند. پس از تشخیص بیماری چیکونگونیا، به بیمارانی که به‌طور مداوم درد مفصلی دارند، توصیه می‌شود از داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی و کورتیکواستروئیدها، از جمله داروهای موضعی استفاده کنند. فیزیوتراپی می‌تواند برای کاهش علائم درد موثر باشد.
توصیه‌های ایمنی برای مسافران
مرکز کنترل بیماری‌های آمریکا، هشدار سطح دو صادر کرده و از مسافران خواسته تا اقدامات پیشگیرانه لازم را رعایت کنند. این اقدامات شامل:
استفاده از دافع حشرات حاوی DEET (یک ماده شیمیایی که به طور گسترده برای دفع حشرات استفاده می‌شود و می‌تواند از شما در برابر بیماری‌های ناشی از حشرات محافظت کند.)
پوشیدن لباس‌های آستین‌بلند و شلوارهای بلند
اقامت در مکان‌هایی با تهویه مطبوع یا پنجره‌های دارای توری
بدون نظر