کیست‌های تخمدان، کیسه‌های پر از مایعی هستند که روی تخمدان‌ها یا داخل آنها رشد می‌کنند و بسیار شایع‌اند. بیشتر این کیست‌ها خوش‌خیم هستند، بدون علامت خاصی از بین می‌روند و خطری برای سلامتی ایجاد نمی‌کنند. اما در برخی موارد نادر، یک کیست می‌تواند پاره شود که به آن «ترکیدن کیست» می‌گویند. درک علائم و نشانه‌های ترکیدن کیست تخمدان برای تشخیص به موقع و دریافت درمان مناسب بسیار مهم است.
کیست تخمدان چیست و چرا می‌ترکد؟
برای درک بهتر این موضوع، ابتدا باید بدانیم کیست‌های تخمدان چگونه به وجود می‌آیند. انواع مختلفی از کیست‌ها وجود دارد، اما شایع‌ترین آنها کیست‌های فولیکولی و کیست‌های جسم زرد هستند که به آنها کیست‌های کارکردی نیز می‌گویند. این کیست‌ها به طور طبیعی در چرخه قاعدگی تشکیل می‌شوند و معمولاً در عرض چند هفته یا چند ماه خود به خود از بین می‌روند.
اما کیست‌هایی نیز وجود دارند که به چرخه قاعدگی مرتبط نیستند، مانند کیست‌های درموئید (که می‌توانند حاوی بافت‌هایی مثل مو یا چربی باشند)، سیستادنوماها (کیست‌های پر از مایع یا مخاط) و اندومتریوماها (کیست‌های شکلاتی رنگ که به دلیل اندومتریوز ایجاد می‌شوند).
ترکیدن کیست تخمدان ممکن است به دلایل مختلفی اتفاق بیفتد:
اندازه بزرگ: کیست‌های بزرگتر احتمال پارگی بیشتری دارند.
فعالیت بدنی شدید: ورزش‌های سنگین، رابطه جنسی پرفشار یا حتی حرکات ناگهانی می‌توانند فشار زیادی به کیست وارد کنند.
آسیب فیزیکی یا ضربه به شکم: تصادفات یا سقوط می‌تواند باعث پارگی کیست شود.
تغییرات هورمونی: در برخی موارد، نوسانات هورمونی می‌تواند باعث رشد سریع کیست و پارگی آن شود.
زمانی که کیست پاره می‌شود، مایع یا محتویات آن (مانند خون) وارد حفره شکمی می‌شود که می‌تواند باعث تحریک بافت‌های داخلی و بروز علائم ناخوشایند شود.
علائم اصلی ترکیدن کیست تخمدان
تشخیص ترکیدن کیست تخمدان می‌تواند چالش‌برانگیز باشد، زیرا علائم آن گاهی با سایر بیماری‌های شکمی مانند آپاندیسیت، حاملگی خارج رحمی یا سنگ کلیه اشتباه گرفته می‌شود. با این حال، چندین علامت کلیدی وجود دارد که می‌تواند به شما در شناسایی این وضعیت کمک کند.
۱. درد ناگهانی و شدید در ناحیه زیر شکم این شایع‌ترین و بارزترین علامت ترکیدن کیست است. درد معمولاً در یک سمت شکم (همان سمتی که کیست پاره شده) احساس می‌شود. شدت درد می‌تواند از یک درد مبهم و خفیف تا یک درد ناگهانی و بسیار تیز متغیر باشد. این درد اغلب با یک فعالیت خاص مانند رابطه جنسی، ورزش یا عطسه شدید شروع می‌شود. در برخی موارد، درد ممکن است به ناحیه کمر یا ران نیز کشیده شود.
۲. لکه‌بینی یا خونریزی غیرمعمول اگرچه این علامت در همه موارد وجود ندارد، اما برخی از زنان پس از پاره شدن کیست، لکه‌بینی یا خونریزی واژینال خفیف تا متوسط را تجربه می‌کنند. این خونریزی می‌تواند شبیه به قاعدگی یا خارج از چرخه طبیعی آن باشد. این لکه‌بینی به دلیل تحریک دیواره رحم ناشی از تغییرات هورمونی است.
۳. احساس نفخ یا پری شکم پس از ترکیدن کیست، مایع آن در حفره شکمی پخش می‌شود و می‌تواند باعث احساس نفخ یا پری شکم شود. شکم ممکن است سفت و متورم به نظر برسد. این احساس پری می‌تواند به طور مداوم وجود داشته باشد یا در طول روز نوسان داشته باشد.
۴. تهوع و استفراغ درد شدید ناشی از پارگی کیست می‌تواند باعث واکنش بدن به صورت تهوع و استفراغ شود. این علائم می‌توانند به دلیل تحریک عصب واگ (Vagus Nerve) در حفره شکمی رخ دهند. اگرچه تهوع و استفراغ در بسیاری از شرایط دیگر نیز دیده می‌شوند، اما اگر همزمان با درد شدید شکمی رخ دهند، باید به آن توجه ویژه داشت.
۵. تب و لرز در موارد نادری، اگر پارگی کیست منجر به عفونت شود، ممکن است تب و لرز نیز رخ دهد. این علامت نشان‌دهنده یک وضعیت اورژانسی است و نیاز به درمان فوری دارد. عفونت پس از پارگی کیست کمتر شایع است اما می‌تواند بسیار خطرناک باشد.
۶. سرگیجه یا غش اگر پارگی کیست باعث خونریزی داخلی قابل توجهی شود، ممکن است فشار خون بیمار به شدت کاهش یابد. این کاهش فشار خون می‌تواند به سرگیجه، ضعف عمومی و حتی غش کردن منجر شود. این یک وضعیت پزشکی جدی است که نیاز به مراجعه فوری به اورژانس دارد.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
اگر هر یک از علائم بالا را تجربه کردید، به ویژه اگر درد ناگهانی و شدید است، باید فوراً به پزشک مراجعه کنید. در صورت مشاهده علائم زیر، بدون فوت وقت به اورژانس بروید:
درد شدید شکمی که با گذشت زمان بدتر می‌شود.
علائم شوک، مانند رنگ‌پریدگی، پوست سرد و مرطوب، و ضربان قلب سریع.
تب و علائم عفونت.
خونریزی واژینال شدید.
تهوع و استفراغ مداوم.
احساس ضعف شدید، سرگیجه یا غش.
به یاد داشته باشید که تشخیص ترکیدن کیست تخمدان فقط با معاینه فیزیکی و ابزارهای تصویربرداری مانند سونوگرافی قابل انجام است. پزشک شما با بررسی علائم و انجام آزمایش‌های لازم، وضعیت شما را تشخیص می‌دهد.
درمان ترکیدن کیست تخمدان
درمان ترکیدن کیست به شدت علائم و اندازه خونریزی داخلی بستگی دارد.
درمان حمایتی: در بیشتر موارد، اگر کیست پارگی کوچکی داشته باشد و علائم آن خفیف باشند، درمان به صورت استراحت، مصرف مسکن‌های بدون نسخه (مانند ایبوپروفن) و نظارت بر وضعیت بیمار است. بدن به تدریج مایع کیست را جذب می‌کند و علائم بهبود می‌یابند.
مراقبت‌های اورژانسی: اگر پارگی کیست باعث خونریزی داخلی شدید یا علائم شوک شده باشد، نیاز به مراقبت‌های اورژانسی وجود دارد. در این موارد، ممکن است نیاز به بستری شدن در بیمارستان برای نظارت دقیق‌تر و در صورت لزوم تزریق خون باشد.
جراحی: در موارد بسیار نادر، اگر خونریزی شدید باشد و متوقف نشود یا علائم حیاتی بیمار ناپایدار باشد، ممکن است نیاز به جراحی لاپاراسکوپی یا لاپاراتومی (جراحی باز) برای توقف خونریزی و برداشتن کیست یا بخشی از تخمدان آسیب‌دیده باشد.
پیشگیری و مدیریت
متاسفانه راه قطعی برای پیشگیری از ترکیدن کیست‌های تخمدان وجود ندارد، اما اقداماتی هست که می‌توانید برای کاهش ریسک انجام دهید:
معاینات منظم زنان: مراجعه منظم به پزشک می‌تواند به تشخیص زودهنگام کیست‌ها کمک کند.
استفاده از داروهای ضد بارداری: در برخی موارد، پزشک برای کنترل رشد کیست‌ها و جلوگیری از تشکیل کیست‌های جدید، قرص‌های ضد بارداری خوراکی را تجویز می‌کند.
مراقب فعالیت‌های فیزیکی باشید: اگر کیست بزرگی دارید، از ورزش‌های سنگین یا فعالیت‌هایی که فشار زیادی به شکم وارد می‌کنند، خودداری کنید.
بدون نظر