دیروز ناسا خبری شگفت‌انگیز را منتشر کرد و اعلام کرد که دانشمندان این سازمان به «واضح‌ترین نشانه‌ها» از وجود حیات در مریخ دست یافته‌اند. سال گذشته، مریخ‌نورد پرسه‌ویرنس ناسا در بستر خشک رودخانه‌ای در شمال استوای مریخ لکه‌های زنگ‌زده و دایره‌ای شکل را کشف کرد که با نام «خال‌های پلنگی» شناخته می‌شوند. شان دافی، مدیر ناسا، توضیح داده که این نشانه‌ها احتمالاً به‌جا مانده از موجودات زنده‌ای هستند که میلیاردها سال پیش در مریخ زندگی می‌کرده‌اند.
دانشمندان اکنون تصویر کلی از اینکه این موجودات بیگانه ممکن است چه شکلی بوده باشند، ارائه کرده‌اند. هر نوع حیاتی که در مریخ به وجود آمده باشد، ناچار بوده با شرایط سختی مانند تابش شدید، گرانش ضعیف و تغییرات دمایی شدید از ۲۰ درجه سانتی‌گراد در روز تا منفی ۱۵۳ درجه در شب سازگار شود. اما به گفته پژوهشگران این تحقیق بزرگ، با این شرایط هم امکان شکل‌گیری برخی گونه‌های حیات وجود داشته است.
اگر حیات در مریخ وجود داشته، به احتمال زیاد فقط شامل موجودات میکروسکوپی بسیار ساده مانند باکتری‌ها بوده است. در سناریوی بعیدی که موجودات پیچیده‌تری در مریخ تکامل یافته باشند، آنها باید سازگاری‌های ویژه‌ای برای بقا در این محیط سخت پیدا می‌کرده‌اند. پژوهشگران تأکید کرده‌اند که دهانه جیزرو مریخ در گذشته پر از آب بوده و شرایطی «مساعد» برای رشد میکروب‌ها داشته است.
ناسا در مریخ چه کشف کرد؟
مریخ‌نورد پرسه‌ویرنس هنگام بررسی منطقه‌ای به نام «فرشته روشن» به مجموعه‌ای از لکه‌های غیرمعمول برخورد که شباهت زیادی به خال‌های پلنگی داشتند. این لکه‌ها از نظر علمی «جبهه‌های واکنش» نامیده می‌شوند، نقاطی که در گذشته واکنش‌های شیمیایی و فیزیکی در آنها رخ داده است.
آزمایشگاه داخلی مریخ‌نورد پرسه‌ویرنس نشان داد که این لکه‌ها دارای دو ماده معدنی غنی از آهن هستند: ویویانیت که معمولاً در مواد آلی در حال تجزیه یافت می‌شود و گریجیت که روی زمین توسط میکروب‌ها تولید می‌گردد.
یکی از پژوهشگران این پروژه توضیح داد که نوع ارتباطات آلی و معدنی مشاهده‌شده در منطقه فرشته روشن مشابه نمونه‌هایی است که روی زمین توسط میکروب‌ها به وجود می‌آید، بنابراین دیدن چنین شباهتی در مریخ می‌تواند بسیار امیدوارکننده باشد. او تصریح کرد که این یافته تاکنون قوی‌ترین شواهد احتمالی از وجود حیات در مریخ به شمار می‌رود.
البته دانشمندان هنوز احتمال دخالت فرآیندهای غیرزیستی در ایجاد این لکه‌ها را رد نکرده‌اند و به همین دلیل این کشف به‌عنوان «مدرک قطعی» تلقی نمی‌شود. با این حال، پس از یک سال بررسی دقیق شواهد و کنار گذاشتن توضیحات دیگر، پژوهشگران اکنون اطمینان بیشتری دارند که این لکه‌ها می‌توانند یک «زیست‌امضا» باشند، نشانه‌ای نادر که وجود حیات را ثابت می‌کند.
گرچه مریخ امروزی بیابانی خشک است، اما میلیاردها سال پیش این سیاره پر از رودها و دریاچه‌هایی بوده که می‌توانستند شرایط مناسبی را برای زندگی فراهم کنند. پژوهشگران تیم مریخ ۲۰۲۰ نیز تأکید دارند که اصطلاح «زیست‌امضای احتمالی» به‌سادگی به کار نمی‌رود.
این حیات چه شکلی می‌توانست داشته باشد؟
نشانه‌های احتمالی حیات در دهانه جیزرو کشف شدند. این منطقه اکنون بایر و بی‌آب است، اما میلیاردها سال پیش پر از آب بوده و می‌توانسته میزبان حیات باشد. اگر در این آب‌ها حیاتی وجود داشته، محتمل‌ترین حالت این است که از میکروارگانیسم‌های ساده تشکیل شده باشد.
بر اساس توضیح پژوهشگران، محیطی که این نشانه‌ها در آن یافت شده‌اند، مکانی با دمای پایین و سرشار از آب بوده، بنابراین شرایط مساعدی را برای رشد میکروب‌ها فراهم کرده است.
طبق مقاله‌ای که در نشریه نیچر منتشر شده، میکروب‌ها احتمالاً از کربن، گوگرد و فسفر موجود در سنگ‌ها تغذیه کرده‌اند. این میکروب‌ها سپس موادی معدنی را ترشح کرده‌اند که امروز به شکل همان خال‌های پلنگی قابل مشاهده هستند. به احتمال زیاد، در جریان تغذیه از عناصر موجود در سنگ‌ها، مواد شیمیایی غنی از آهن آزاد شده و باعث لکه‌دار شدن دائمی سنگ‌ها و ایجاد نقش خال‌مانند شده است.
اگرچه شرایط سطح مریخ بسیار سخت بوده، پژوهشگران می‌گویند که حیات می‌توانسته حتی به شکلی بسیار ساده در آن دوام بیاورد. یکی از اعضای تیم تحقیق توضیح داده که میلیاردها سال پیش آب به صورت مایع روی سطح مریخ وجود داشته و همین امر این سیاره را به محیطی زیست‌پذیر تبدیل کرده است. این حیات ساده‌ترین شکل میکروبی بوده و بیش از این نمی‌توان درباره جزئیات آن اظهار نظر کرد.
از آنجایی که تنها ردهای احتمالی به‌جا مانده از این میکروب‌ها قابل مشاهده است، نمی‌توان با قطعیت گفت که آنها چه ظاهری داشته‌اند یا چگونه رفتار می‌کرده‌اند. با این حال، می‌توان با مقایسه شرایط مشابه روی زمین، پیش‌بینی‌های کلی درباره آنها انجام داد.
پروفسور مایکل گرت، ستاره‌شناس دانشگاه منچستر و مدیر مرکز اخترفیزیک جودرل بانک که در این تحقیق نقشی نداشته، توضیح داده که باید حیات احتمالی در مریخ را شبیه به باکتری‌های مقاوم زمین تصور کرد، میکروب‌هایی که در محیط‌های بسیار شور، سرد یا کم‌اکسیژن زنده می‌مانند. او اشاره کرد که نمونه‌های مشابه را می‌توان در تشک‌های میکروبی در دریاچه‌های فوق‌العاده شور، میکروب‌هایی که کیلومترها در اعماق پوسته زمین زندگی می‌کنند یا موجوداتی که در بیابان‌های مرتفع شیلی دوام می‌آورند، پیدا کرد.
به گفته گرت، این نمونه‌ها نشان می‌دهند که حیات می‌تواند ساده، مقاوم و پایدار باشد، حتی در مکان‌هایی که شرایط سطحی بسیار خشن و نامساعد است.
احتمال تکامل حیات پیچیده‌تر
اگر خال‌های پلنگی واقعاً زیست‌امضا باشند، پژوهشگران معتقدند بعید است که این نشانه‌ها فقط در یک نقطه وجود داشته باشند. مریخ‌نورد پرسه‌ویرنس اکنون در حال بررسی سنگ‌های بسیار قدیمی بیرون از دهانه جیزرو است تا نشانه‌هایی از حیات گسترده‌تر را پیدا کند.
با این وجود، دانشمندان احتمال تکامل حیات پیچیده در مریخ را بسیار کم می‌دانند. پژوهشگران بر این باورند که میکروب‌ها تقریباً هم‌زمان با آغاز حیات در زمین، در مریخ هم به وجود آمده‌اند. اما پس از حدود یک میلیارد سال، شرایط اقلیمی مریخ به سرعت تغییر کرد و بادهای خورشیدی لایه جوی آن را از بین بردند، در نتیجه سیاره سرد و خشک شد.
محدودیت‌های حیات پیچیده در مریخ
پروفسور گرت توضیح داد که پس از یک میلیارد سال، شرایط سخت مریخ محدودیت‌های شدیدی برای اندازه و پیچیدگی هر نوع موجود زنده‌ای ایجاد کرده بود. روی زمین، حیات پیچیده مانند حیوانات پس از سه میلیارد سال دیگر و در شرایطی شکل گرفت که بسیار مناسب‌تر از مریخ بود.
به باور پژوهشگران، اگر هم حیات پیچیده‌ای در مریخ شکل گرفته باشد، محیط سخت این سیاره ظاهر آن را به شدت محدود کرده است. پروفسور گرت تأکید کرد که چنین موجوداتی باید خود را برای مقابله با تابش شدید فرابنفش خورشید، سرمای شدید و کمبود آب مایع سازگار می‌کردند، در حالی که در زمین نیز در چنین شرایطی حیات پیچیده دیده نمی‌شود. او تصریح کرد که اگر چنین موجوداتی وجود داشتند، باید در برابر تابش خورشید محافظت می‌شدند، مثلاً با داشتن پوستی ضخیم یا زندگی در زیر خاک مریخ.
این موضوع نشان می‌دهد که حیات پیچیده در مریخ می‌توانسته شبیه به موجوداتی روی زمین باشد که در محیط‌های بسیار خشن زندگی می‌کنند، مانند مارمولک‌های بیابانی یا موجودات ساده‌ای که در اطراف دریچه‌های گرمابی زندگی می‌کنند.
ویژگی‌های سیاره مریخ
مریخ چهارمین سیاره از خورشید است، سیاره‌ای غبارآلود، سرد و بیابانی با جوی بسیار نازک که تقریباً «نیمه‌مرده» به شمار می‌رود. با این حال، مریخ سیاره‌ای پویاست که فصل‌ها، یخ‌های قطبی، دره‌ها، آتشفشان‌های خاموش و شواهدی از فعالیت‌های شدیدتر در گذشته را در خود دارد. یک شبانه‌روز در مریخ کمی بیشتر از ۲۴ ساعت طول می‌کشد و یک سال آن معادل ۶۸۷ روز زمینی است.
بدون نظر