کیست بیضه که به آن توده مایع اپیدیدیم نیز گفته می‌شود، یک برآمدگی یا کیسه کوچک غیرطبیعی و غیرسرطانی است که در ناحیه بالای بیضه یا پشت آن به وجود می‌آید. این وضعیت یکی از رایج‌ترین توده‌هایی است که در کیسه نگهدارنده بیضه‌ها (اسکروتوم) در مردان مشاهده می‌شود. این کیست‌ها اغلب بی‌ضرر هستند، اما شناخت آن‌ها برای سلامت مردان ضروری است.
ساختار و محل تشکیل کیست بیضه
این کیست در لوله‌ای به نام اپیدیدیم شکل می‌گیرد. اپیدیدیم یک مجرای بسیار پیچیده و کوچک است که در بالای هر بیضه قرار دارد و وظیفه ذخیره، بلوغ و انتقال سلول‌های اسپرم را برعهده دارد. کیست بیضه در واقع یک کیسه پر از مایع است که درون بافت اپیدیدیم تشکیل می‌شود.
محتویات کیست: داخل این کیسه معمولاً مایعی شفاف یا کمی کدر وجود دارد که ممکن است شامل سلول‌های اسپرم باشد.
ماهیت بی‌خطر: این کیست‌ها تقریباً همیشه خوش‌خیم هستند و وجود آن‌ها خطر ابتلا به تومور بدخیم بیضه را افزایش نمی‌دهد.
اثر بر باروری: در غالب موارد، وجود این توده تأثیری بر توانایی فرزندآوری مردان نمی‌گذارد.
دلایل و علت ایجاد کیست بیضه
علت دقیق تشکیل کیست‌های بیضه هنوز به طور کامل مشخص نشده است. با این حال، شایع‌ترین فرضیه این است که کیست بیضه احتمالاً در اثر انسداد یا گرفتگی در یکی از مجاری ظریف انتقال اسپرم در ناحیه اپیدیدیم ایجاد می‌شود. این گرفتگی باعث می‌شود که مایع تولیدشده در آن بخش جمع شده و به مرور زمان تشکیل یک کیسه دهد.
انسداد مجاری: متخصصان بر این باورند که بسته شدن مسیر یکی از لوله‌های اسپرم‌بر اپیدیدیم می‌تواند منجر به تجمع مایع در آن ناحیه و تشکیل کیست شود.
گستردگی: کیست بیضه وضعیت بسیار شایعی است؛ تخمین زده می‌شود که حدود ۳۰ درصد از مردان بالغ در طول زندگی خود به آن دچار می‌شوند و اغلب در سنین میانسالی بیشتر دیده می‌شود.
علائم و نشانه‌های کیست بیضه
در بیشتر موارد، کیست‌های بیضه کوچک باقی می‌مانند و هیچ علامت یا ناراحتی خاصی ایجاد نمی‌کنند. فرد ممکن است اصلاً متوجه وجود آن نشود و کیست به طور اتفاقی در طول یک معاینه پزشکی معمول یا خودآزمایی کشف شود.
اما اگر کیست به اندازه قابل توجهی بزرگ شود، ممکن است نشانه‌های زیر را ایجاد کند:
توده متمایز: احساس یک توده نرم، صاف و محکم، که به صورت مجزا و جدا از خود بافت بیضه لمس می‌شود، معمولاً در بخش بالایی یا پشت بیضه.
احساس سنگینی: احساس پری، سنگینی یا فشار در کیسه نگهدارنده بیضه درگیر.
ناراحتی یا درد: احساس درد خفیف، گنگ یا ناراحتی در بیضه یا کیسه بیضه (درد معمولاً شدید نیست و ممکن است در پایان روز یا پس از فعالیت بدنی تشدید شود).
تورم: بزرگ شدن یا ورم جزئی قابل مشاهده در ناحیه کیسه نگهدارنده بیضه.
نکته بسیار مهم: هرگونه توده، تورم، تغییر در بافت یا درد در ناحیه بیضه باید فوراً توسط پزشک متخصص دستگاه ادراری (اورولوژیست) بررسی شود تا احتمال وجود مشکلات جدی‌تر مانند سرطان بیضه رد شود.
تشخیص کیست بیضه توسط متخصص
تشخیص این کیست توسط پزشک متخصص و از طریق مراحل زیر صورت می‌گیرد:
معاینه فیزیکی: پزشک با لمس ناحیه، اندازه، محل دقیق و قوام توده را بررسی می‌کند.
آزمایش نورتابی: پزشک نوری قوی به کیسه بیضه می‌تاباند. از آنجایی که کیست بیضه پر از مایع است، نور از آن عبور می‌کند (برخلاف توده‌های سفت مانند تومورهای سرطانی که نور را جذب می‌کنند).
تصویربرداری فراصوت (سونوگرافی): سونوگرافی دقیق‌ترین و بهترین روش برای تأیید تشخیص است. این روش بدون جراحی، با استفاده از امواج صوتی، یک تصویر واضح از بیضه و ساختارهای اطراف آن به دست می‌دهد و وجود یک کیسه پر از مایع و خوش‌خیم را به طور قطع تأیید می‌کند.
روش‌های درمان کیست بیضه
درمان کیست بیضه تنها زمانی ضروری است که اندازه کیست بزرگ شده باشد، باعث ایجاد درد، ناراحتی یا نگرانی‌های ظاهری در فرد شود.
پیگیری و مراقبت
در بیشتر موارد، اگر کیست کوچک باشد و هیچ علامتی ایجاد نکند، نیازی به درمان فوری نیست. پزشک معمولاً توصیه می‌کند که بیمار به صورت دوره‌ای کیست را معاینه و هرگونه تغییر را گزارش کند و برای معاینات منظم به مطب مراجعه نماید.
مدیریت درد با دارو
هیچ دارویی برای کوچک کردن یا از بین بردن کیست وجود ندارد. اما اگر کیست باعث درد و ناراحتی شود، پزشک می‌تواند داروهای مسکن ساده یا ضدالتهاب را برای کاهش علائم توصیه کند.
جراحی (برداشتن کیست)
درمان قطعی برای کیست‌های بزرگ یا دردناک، عمل جراحی است که به آن کیست‌برداری گفته می‌شود. این عمل معمولاً به صورت سرپایی و با بی‌حسی موضعی یا بیهوشی عمومی انجام می‌شود:
روند جراحی: جراح یک برش کوچک در کیسه بیضه ایجاد می‌کند و کیست را به دقت از بافت اپیدیدیم جدا کرده و آن را خارج می‌سازد.
مراقبت‌های پس از عمل: ممکن است استفاده از نگهدارنده بیضه، گذاشتن کمپرس سرد برای کاهش ورم، و مصرف مسکن‌ها تجویز شود.
خطرات عمل: این عمل به طور کلی ایمن است، اما عوارض احتمالی نادر شامل آسیب به اپیدیدیم یا مجرای منی‌بر است که در شرایط بسیار نادر می‌تواند بر توانایی فرزندآوری تأثیر بگذارد.
تخلیه مایع
این روش‌ها که کمتر نیاز به جراحی دارند نیز وجود دارند، اما به دلیل احتمال بازگشت مجدد کیست یا آسیب احتمالی به اپیدیدیم، کمتر از روش جراحی مستقیم استفاده می‌شوند:
تخلیه مایع: پزشک با استفاده از یک سوزن ظریف، مایع درون کیست را خارج می‌کند. اما متأسفانه در بسیاری از موارد، مایع دوباره جمع شده و کیست برمی‌گردد.
تزریق مواد بسته‌کننده: پس از تخلیه مایع، ماده‌ای به داخل کیسه تزریق می‌شود تا باعث ایجاد بافت اسکار و بسته شدن کامل آن شود و احتمال عود کیست را کاهش دهد.
خودآزمایی و مراجعه به پزشک
اگرچه راه شناخته‌شده‌ای برای جلوگیری از تشکیل کیست بیضه وجود ندارد، اما معاینه منظم و ماهانه بیضه‌ها توسط خود فرد بسیار مهم است. با انجام این خودآزمایی، مردان می‌توانند هرگونه تغییر، توده یا سفتی مشکوک را در مراحل اولیه تشخیص دهند.
پس از یک حمام آب گرم، در مقابل آینه قرار بگیرید.
هر بیضه را به آرامی بین انگشت شست در بالا و انگشتان دیگر در زیر بگیرید.
بیضه را بین انگشتان خود بچرخانید تا هر نوع توده، سفتی یا تغییر در اندازه را احساس کنید.
لوله نرم و مارپیچی در پشت بیضه (اپیدیدیم) که بافت رشته‌ای دارد را احساس خواهید کرد که حالتی طبیعی است.
در صورت لمس هر توده جدید، درد یا ناراحتی، باید بی‌درنگ به پزشک متخصص مراجعه کرد تا تشخیص دقیق انجام شده و در صورت نیاز، درمان مناسب آغاز شود.
بدون نظر