در حالی که اخترشناسان سالهاست در جستوجوی نشانههایی از حیات فرازمینی سراسر کیهان را رصد میکنند، یک پژوهشگر برجسته تصویری متفاوت و تا حدی نگرانکننده از نخستین تماس انسان با حیات فرازمینی و موجودات فضایی ترسیم کرده است. بر اساس این دیدگاه، اولین تمدن فرازمینی که کشف میکنیم نه مهاجمی سینمایی است و نه موجودی فرزانه و نجاتبخش، بلکه تمدنی در آستانه فروپاشی کامل خواهد بود که درست پیش از خاموشی نهایی، بیش از هر زمان دیگری «سروصدا» به راه میاندازد.
فرضیهای متفاوت درباره نخستین تماس با موجودات فضایی
بر اساس آنچه دیوید کیپینگ، اخترشناس و پژوهشگر برجسته دانشگاه کلمبیا، مطرح کرده است، باید انتظار داشته باشیم اولین نشانههای حیات هوشمند فرازمینی از تمدنی به دست آید که در آخرین لحظات حیات خود قرار دارد.
کیپینگ این دیدگاه را در یک ویدیوی یوتیوبی مطرح کرده است. او در این ویدیو که در چارچوب فعالیتهای آزمایشگاه Cool Worlds Lab وابسته به دانشگاه کلمبیا منتشر شده، توضیح میدهد که فرهنگ عامه و سینمای هالیوود ذهن ما را به دو سناریوی کلی از تماس با موجودات فضایی عادت داده است؛ به گونهای که یا باید منتظر تهاجمی خصمانه باشیم یا با گونهای خیرخواه روبهرو شویم که دانشی برتر را در اختیار بشر قرار میدهد.
او در ادامه تأکید میکند که فرضیه موسوم به «اسکتین» (Eschatian) هیچیک از این دو تصویر را تأیید نمیکند و معتقد است محتملترین سناریو آن است که نخستین تماس انسان با تمدنی رخ دهد که در واپسین مراحل فروپاشی خود قرار دارد و پیش از نابودی نهایی، رفتاری آشفته و غیرعادی از خود نشان میدهد.
این پژوهشگر تأکید میکند همانطور که در اخترشناسی، اولین نمونههایی که از یک پدیده کشف میشوند معمولاً موارد عادی و نماینده کل جمعیت نیستند، بلکه نمونههای نادر و افراطی هستند، در جستوجوی تمدنهای فرازمینی نیز با سوگیری مشابهی روبهرو خواهیم بود.
چرا تمدنهای در حال مرگ بیشتر دیده میشوند؟
برای درک بهتر این ایده، کیپینگ از یک مثال ساده نجومی استفاده میکند؛ وقتی در شبی صاف به آسمان نگاه میکنیم، هزاران ستاره میبینیم. بخش قابل توجهی از این ستارهها، ستارگان غولپیکر و رو به مرگ هستند. این در حالی است که مرحله پایانی عمر ستارهها کمتر از ده درصد طول عمر آنها را شامل میشود و تنها حدود یک درصد از ستارگان جهان در این فاز قرار دارند.
دلیل دیده شدن این ستارگان ساده است. آنها در واپسین لحظات زندگی خود بسیار درخشانتر از حالت عادی میشوند و به همین دلیل راحتتر قابل شناسایی هستند؛ منطقی که درباره رویدادهای بسیار نادری مانند ابرنواخترها نیز صدق میکند. انفجارهای عظیمی که شاید در کهکشانی هماندازه راه شیری تنها هر چند ده سال یک بار رخ دهند، اما به دلیل درخشندگی فوقالعاده، اخترشناسان هر سال هزاران مورد از آنها را کشف میکنند.
کیپینگ معتقد است کشف تمدنهای فرازمینی نیز باید از همین الگو پیروی کند. به بیان دیگر، نخستین تمدنی که ما متوجه وجودش میشویم، لزوماً نماینده تمدنهای سالم و پایدار کیهانی نیست، بلکه تمدنی است که به شکلی غیرعادی پر سر و صدا شده است. او توضیح میدهد که این تمدنها رفتاری غیرمعمول دارند، اما همین رفتار افراطی باعث میشود در میان سکوت کیهان به چشم بیایند.
نشانههای فروپاشی تمدنها
اما چه چیزی باعث میشود صدای یک تمدن آنقدر «بلند» شود که از فاصلههای کیهانی قابل تشخیص باشد؟ پاسخ این پرسش چندان امیدوارکننده نیست. از دید کیپینگ، تمدنهای سالم و پیشرفته به مرور زمان کارآمدتر میشوند. آنها انرژی کمتری هدر میدهند و از منابع خود به شکلی پایدارتر استفاده میکنند. درست مانند خانهای نوساز و عایقبندیشده که در مقایسه با ساختمانی فرسوده، گرمای بسیار کمتری به بیرون نشت میدهد.
در مقابل، تمدنی که دچار بیتعادلی شدید شده است، انرژی زیادی را به شکلهای غیرقابل کنترل آزاد میکند. این وضعیت میتواند نشانهای از فروپاشی قریبالوقوع باشد. برای مثال، یک جنگ هستهای گسترده میتواند چنان انرژی و گرمایی آزاد کند که سیارهای را برای مدت کوتاهی به منبعی درخشان در رصدهای کیهانی تبدیل کند.
برخی دانشمندان حتی پیشنهاد دادهاند که تغییرات اقلیمی سریع و ناشی از فعالیت هوشمند نیز میتواند به عنوان نشانهای از وجود حیات هوشمند در سیارهای دیگر تلقی شود. در چنین شرایطی، تمدنهایی که به مرحله سقوط آزاد رسیدهاند ممکن است تلاش کنند با ارسال پیامهای رادیویی یا سیگنالهای قوی، توجه دیگر موجودات هوشمند را جلب کنند.
کیپینگ احتمال میدهد سیگنال مشهور «واو» که در سال ۱۹۷۷ دریافت شد، شاید فریاد نهایی یک تمدن در حال نابودی بوده باشد. به باور او، از این منظر، به جای تمرکز طولانیمدت بر چند سامانه ستارهای خاص یا انتظار برای پیامهایی منسجم و قابل ترجمه، بهتر است کل آسمان بهطور مداوم پایش شود. جرقههای کوتاه، سیگنالهای توضیحناپذیر و تغییرات سریع و غیرعادی در سامانههای سیارهای، همگی میتوانند نشانه تمدنهایی باشند که در واپسین لحظات خود بیشترین سروصدا را ایجاد میکنند.
این دیدگاه اگرچه تصویر خوشایندی از نخستین تماس با موجودات فضایی ارائه نمیدهد، اما میتواند راهبردهای جستوجوی حیات فرازمینی را واقعبینانهتر و کارآمدتر کند. مقاله جدید کیپینگ قرار است در نشریه علمی Monthly Notices of the Royal Astronomical Society منتشر شود.
بدون نظر