ماسوله، بهشتی کوچک در شمال ایران

روستایی زیبای و پلکانی

تابستان از نیمه گذشته است و برای کسانی که عاشق طبیعت گردی در ایران ۴ فصل هستند، جاهای بسیار و ناشناخته شده وجود دارد.

درباره ماسوله می گوییم. جایی که تلفیق طبیعت و معماری ، تصاویریی رویایی را روبروی دیده گان شما ثبت می کند . قرار هست پرونده ثبت جهانی ماسوله به زودی به یونسکو ارائه شود. ماسوله یکی از ۱۱۴۰ اثر تاریخی ممتاز در استان گیلان است که منتظر است تا جهانی شود. خرداد ۹۵ بود که از قدیمی ترین تصویر ماسوله رونمایی شد. ماسوله شهری با اصالت هزار ساله است.  ماسوله را سهراب سپهری خیلی زیبا توصیف کرده است:

به ماسوله آمدیم که از ماسوله بنویسیم. ماسوله را نمی توان نوشت:ماسوله را باید دید و به تماشای آن همه خانه که به چهنه سبز کوه نشسته است ایستاد.

در ماسوله باید زندگی کرد، نقاشی باید کرد، فیلم باید ساخت، شعر باید گفت . . .

این است داستان ماسوله، جایی که در تابستان ۹۵، لحظات رویایی برای شما نقش خواهد بست و برای نوستالژی باز ها،کوچه و پس کوچه های تنگ و باریک و بازار جذابش، یادآور کوچه های تنگ ونیز ایتالیا و کوچه های آلاشت در استان مازندران است. حسی که سوباتان به ما در تالش می دهد را بار دیگر در ماسوله می توان تجربه کرد. حسی که فضای مه آلود فیلبند و جواهر ده داشت، ماسوله همه را یک جا دارد. . .

آری! ماسوله را باید دید. البته با همه مردم شهر. . . و البته زیر باران . . . ماسوله، سوغات زیبا دارد. عروسک های کاموایی رنگارنگ. نوستالژی به توان N!

در ایران، ۱۳ شهر پلکانی مانند ماسوله داریم.

ماسوله های ایران

در ایران ایران حدود ۱۳ روستای پلکانی شناسایی شده‌اند که ماسوله در گیلان،  کریک در چهار محال بختیاری  ، خور در نیشابور و سرآقا در چهارمحال و بختیاریاز آن جمله‌اند. ﺭﻭﺳﺘﺎﯼ ﻓﺎﺭﺳﯿﺎﻥ در استان گلستان، ﺑﻪ ﻋﻨﻮﺍﻥ ﯾﮑﯽ ﺍﺯ ﺭﻭﺳﺘﺎﻫﺎﯼﺯﯾﺒﺎﯼ ﮐﺸﻮﺭ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺩﺍﺭﺍﯼ ﺑﺎﻓﺖ ﺑﺴﯿﺎﺭ ﺑﺎ ﺍﺭﺯﺵ ﻭ ﺳﻨﺘﯽ می باشد.روستای کریک در جنوب ایران نیز به عنوان ماسوله جنوب شناخته شده است.

(روستای کریک در استان کهکیلویه و بویر احمد که ماسوله جنوب نام دارد)

 روستای فارسیانی قانچی آزاد شهر  که در ۹۰ کیلومتری گرگان قرار دارد، از جمله روستاهای پلکانی است که بافت معماری منحصر به فرد و پیچ و خمهای غیرعادی آن نشان از هوش و ذکاوت معماران در گذشته دارد.

(روستای پلکانی فارسیانی آزاد شهر )

روستای پادلدل با حدود ۵۰۰ نفر جمعیت در قالب ۱۳۵ خانوار در فاصله ۳۲ کیلومتری جنوب شرقی گالیکش قرار دارد. کلیه اراضی کشاورزی روستا به صورت دیم است و بیشتر گندم، جو و عدس کاشت می شود و ساختاری شبیه ماسوله دارد.

(تصویری از روستای پادلدل)

درباره ماسوله

بعضی ها معتقدند که این روستا در نزدیکی کوهی به نام ماه سالار قرار داشته و قدیمی ها می گفتند که به همین دلیل، ماسالا یا ماه کوچک به ان اطلاق می شده است و در طی اعصار، به ماسوله تغییر نام پیدا کرده است. اما بعضی ها نظر دیگری دارند و می گویند که ماسوله از ترکیب ماس به معنای کوه و اوله به معنای بلند هست که کوه بلند، ترکیبی برای ریشه قدیمی نام این روستای زیبا و تاریخی شمال کشور است. خیلی ها که به ماسوله می روند، به عشق شب گردی های ماسوله به آن جا می روند. شب گردی هایی که تکرار ناشدنی است و سکوت راز آلودی در مه، طبیعت گردی شما را همراهی می کند. تجربه ای وصف نشدنی با نوستالژی باز های طبیعت گرد!

این شهر تاریخی که در فاصله ۶۰ کیلومتری غرب شهرستان رشت قرار دارد، دارای آب و هوای معتدل تابستانی و مرطوب و سرد در فصل زمستان است. ماسوله دارای محله‌های ریحانه‌بر، خانه‌بر، مسجدبر، کشه‌سر و اسدمحله است و مکان‌های مذهبی این شهر مسجدهای اسد محله، دو خواهران، کشه‌سر، ریحانه‌بر، قنبرآباد، صاحب‌الزمان، تکیه حسینیه، مقبره امامزاده عون‌بن علی (ع) هستند، ضمن اینکه مجموعه بازار و موزه مردم‌شناسی بخشی از دیدنی‌های ماسوله محسوب می‌شوند.

( ماسوله در ۱۲ قاب )

 تاریخچه ماسوله را حدود ۸۰۰ تا یک هزار سال پیش از زمان کوچ عده‌ای از مردم خراسان، کردستان و آذربایجان ذکر کرده‌اند. برخی مردم محلی نیز از منطقه‌ای به نام کهنه ماسوله واقع در شش کیلومتری شمال غرب این شهر همراه این افراد شدند و ماسوله امروزی را پدید آوردند. وجود گورستان و قبرهای بی‌شمار داخل بافت و حاشیه شهر نشان دهنده قدمت بسیار این بافت تاریخی است.

کاوش‌های ملی انجام شده از محوطه باستانی کهنه ماسوله، سفالینه‌های متعلق به قرن پنجم تا هشتم هجری قمری به دست آمده که دقیق‌ترین مستندات قابل توجه تاریخی درباره این مکان است. بافت شهر نیز به صورت پلکانی و منطبق در امتداد شیب کوه رو به جنوب و در طول خطوط توپوگرافی زمین کشیده شده و محله‌های اصلی شهر ماسوله حول بازار چهار طبقه شکل گرفته‌اند. شاخص‌ترین ویژگی واحدهای ساختمانی تشکیل دهنده این بافت، همجواری آنها است و این همجواری به گونه‌ای بوده که تمام خانه‌ها زنجیروار و به هم پیوسته هستند و هر واحد مسکونی بین یک تا چهار طبقه دارد و بیش از ۷۰ درصد آنها به صورت دو طبقه احداث شده‌اند.

طبقه پایین از مصالح سنگی و طبقات فوقانی از خشت بنا شده و در هر حالت آفتاب‌گیری، هدایت سریع آب باران جاری شده بر بام، همجواری دقیق و مناسب با ساختمان‌های طرفین و چگونگی ارتباط با شارع عام مهم‌ترین معیارهای طرح یک خانه بوده است.

آب و هوای خنک و دل ‌چسب شهر ماسوله در فصل تابستان گردشگران زیادی را جذب می‌کند، کوهستانی بودن شهر موجب شده تا ماسوله ۱۰۰ روز از سال را در مه غلیظ به سر ببرد .

معماری ماسوله مهم ‌ترین جاذبه توریستی این شهر است، ابنیه آن در دامنه ‌ای با شیب تند و نسبتاً عمودی و در مقابل قلعه عظیم و صخره‌ای «شاه معلم» بنا شده است. خانه‌ها به طرز ماهرانه‌ ای به صورت پلکانی بنا شده‌ اند و بیشتر دو طبقه هستند و سقف یک خانه، حیاط خانه دیگری است که این سبک خانه‌ سازی، سبک معماری در روستا های ایران در دوران ساسانی است.

( کتیبه میراث فرهنگی گیلان)

ماسوله، دهکده ای خاص در دنیایی مه آلود است. غرق نو از خانه هایی زرد رنگ. خانه هایی که حیاط یکی، بام دیگری است و وحدت را در میان کثرت مشاهده خواهی کرد. روی هم سوار شده اند و تا ارتفاع بالا رفته اند. ماسوله، قدرت جادویی دارد. شاید این قدرت بخاطر تلفیقی از مه و زیبایی منظره باشد که هر دیده گانی را به خود جذب می کند. خانه های پلکانی ماسوله، بازتاب جهانی دارد. اختلاف سطح بین بالا و پایین روستا به ۱۲۰ متر می رسد.

(جشنواره از رنگ و مه در خانه های سنتی زیبای ماسوله )

خانه هایی ۲ طبقه و سنتی با در و پنجره ای چوبی . برای بهتر دیده شدن خانه ها، رنگ زرد برای آن ها انتخاب می شد تا در فضای مه آلود، بهتر دیده می شود. در ماسوله آن چه خیلی جذاب هست، قاب چوبی در و پنجره و رنگ زرد دیوار هاست که با گلدان شمعدانی زینت شده است. این جا می توان دید که هنر معماری تنها در بالا بردن تعداد طبقات نیست. داخل خانه های ماسوله از دو بخش تشکیل شده است .

(سبک قرار گیری گلدان ها در خانه های ماسوله)

ماسوله موزه مردم شناسی دارد و ۱۴ سال پیش تاسیس شد. موزه ای شخصی که توسط فرهاد ماسوله ای تاسیس شد و اسناد تاریخی و اشیای قدیمی که سابقه تا ۴ قرن پیش هم دارد.

موزه مجموعه پایگاه میراث فرهنگی ماسوله در سال ۹۴ به عنوان موزه برتر ایران در بخش موزه های خصوصی کوچک انتخاب شد. موزه مردن شناسی ماسوله در مدخل شهر قرار دارد.

(آشنایی با صنعت سفال گری در ماسوله، بخشی از برنامه موزه مردم شناسی را تشکیل می دهد)

سوغات ماسوله

بازار ماسوله، فرصتی برای آشنایی با محصولات و حتی سبک زندگی مردمان این خطه از سرزمین سبز گیلان است. بازار ماسوله، زیبا و دوست داشتنی است و در ان می توان صنایع دستی شمال را مشاهده کرد.

کیف و لباس های محلی بافته شده از مواد مختلف و آن چه در برخی از شهر های شمال مشاهده می شود و تصویر بالا نیز بخش هایی از این ظرفیت های صنایع دستی ماسوله ای ها را نشان می دهد. در بازار ماسوله میتوان شیرینی پزی خاصی را هم دید که شیرینی های محلی خوشمزه دارد. اگر مسیرتان به آن جا افتاد، از شیرینی های آن هم امتحان کنید.

در ماسوله صنایع دستی زیادی یافت می شود و سفال های رنگین و به خصوص آبی رنگ از آن جمله است. گلیم و جوراب های پشمی و ابزار های فلزی در کنار عروسک های کاموایی رنگارنگ، همواره چشم نواز هست. اگر قصد کردید سفال های ماسوله را خریداری کنید، کاسه های دیزی و پارچ آن نیز می تواند ست جالبی برای سنت دیزی خوری شما باشد. البته اگر علاقمند آن باشید!

سوغاتی که یادگاری از شهر تاریخی ماسوله است با کاموا بافته می‌شود و بسیار زیباست، این عروسک که ساخته دست زنان و دختران ماسوله است به جای جای این شهرک چهره زیبایی بخشیده است.

قیمت این عروسک های بافتنی که با سرعتی باور نکردنی توسط دستان هنرمند زنان این دیار بافته میشه ۳ تا ۴ هزار تومان است .

در ماسوله با ۴ نام اصلی طرف هستیم که خانه بر، کشه سر، مسجد بر و اسد محله ( یا اس مل) از آن جمله است. کشه سر را در گویش محلی، به شمال روستا نسبت می دهند. در ماسوله چند مسجد کوچک است که یکی از نقاط دیدنی و محل معاشرت محلی های هر چهار بخش محسوب می شود. مسجد جامع، مسجد اسد، مسجه خانه بر و مسجد قنبر آباد نام این چهار مسجد معروف ماسوله به شمار می رود.

(تصاویر/مراسم سنتی علم بندان در ماسوله)