گزارش روزیاتو از دنیای مد و لباس ایرانیان

دنیای مد ایرانیان به خصوص نسل سوم که با فضای فناوری اطلاعات و ارتباطات هزاره سوم نیز عجین شده است، هم از نظر  محتوا و شکل، زمین تا آسمان با مد نسل های دهه های قبل ایرانی ها تفاوت دارد.

آیا ما ایرانی های نسل جدید، غرب زده تر از نسل قبل شدیم؟ چرا به تمدن چند هزار ساله مکتوب می بالیم و مد غربی و غذای غربی و زبان فرنگی حرف می زنیم؟

از دنیای مد ایرانیان سخن می گوییم….

از ایرانیان نسل امروز. از ایرانیان نسل اینستاگرام و فیس بوک. از ایرانیان عاشق آنتلالیا و مارماریس و بیگانه از تبریز و سوباتان. از ایرانی هایی که مقام اول جراحی بینی در دنیا را دارند، مساله ای که امروزه به آفت پزشکی تبدیل شده است و شبکه های خبری دنیا را از انقلاب جراحی زیبایی در ایران معاصر بین نسل جوان کشورمان متعجب ساخته تا حدی که نشریه معتبر فورچون از هجوم فزاینده برندهای مد و لباس غربی به سمت بازار ایرانی در سال های اخیر به دلیل تغییر سبک زندگی و مد ایرانیان خبر می دهد و گاردین از آن به عنوان ارتش مدل ایران نام می برد.

(گزارش جدید نشریه گاردین از ارتش مدل ها در میان نسل جدید ایرانیان- آوریل ۲۰۱۶)

نیویورک تایمز در مقاله ای با عنوان فروش محصولات لاکچری در ایران، از فروش بالای برندهای مطرح دنیای مد و بلسا جهان در ایران از جمله Roberto Cavali ابزار شگفتی کرد.

(گزارش نیویورک تایمز از فروشگاه های روبرتو کاوالی، برند مطرح مد و لباس ایتالیایی در ایران)

نشریه دیلی میل انگلیس چند هفته پیش در گزارشی نوشت که اینستاگرام و دنیای آیفون ها در حال تغییر دادن فرهنگ مد و لباس ایرانیان نسل امروز هستد. مقوله ای که به نظر می رسد خیلی دور از ذهن نیست و نمادهایی از ان را در کوچه و خیابان شهر ها مشاهده می کنیم. نمادهایی از فرهنگ تغییر یافته محصول دنیای صفر و یک ها.

(تقابل سنت و مدرنیسم در سبک مد و لباس نسل امروز ایرانیان- تصاویر اریک لافورگه- عکاس فرانسوی از ایران ۲۰۱۵)

مهم نیست که شما دهه شصتی هستید یا دهه هفتادی یا حتی دهه هشتادی. مهم نیست که شما در بالای شهر تهران هستید یا در خیابان های شیراز و اهواز و تبریز و حتی روستای قرن آباد زندگی می کنید. اکنون دیگر اهمیتی ندارد که متعلق به کدام نسل و دیار هستید! هر جا که باشید، دسترسی شما به فضای مجازی و پاساژ های سر به فلک کشیده عریض و طویل ظرف چند دقیقه یا چند ساعت فراهم است. دنیای مجازی و پاساژ گردی های ایرانیان در سراسر جهان، تاثیر زیادی روی مد و لباس آن ها داشته و ما امروزه شاهد تفاوت های گسترده بین مد و لباس ایرانیان نسل سوم با ایرانی های اوایل انقلاب هستیم. اگر چه تغییر نسل، همواره به تغییر پوشش نیز همراه است،‌اما به نظر می رسد برای ما ایرانی ها، این تغییر به صورت تغییری اساسی صورت گرفته و مختصات مد و لباس ما را به کلی متحول کرده است.

(تصویر گزارشگر فرانسوی دیلی میل که درباره مد ایرانیان، سال گذشته به کشورمان سفر کرده بود)

اکنون دختر و پسرهایی را در سراسر کشور مشاهده می کنیم که نوع پوشش لباس و سبک آرایش مو و صورت آن ها، خیلی متفاوت با فلان سلبریتی یا گروه هنری در فلان کشور دنیا نیست. دنیای مد و لباس، سبک زندگی ما ایرانی ها را هم به طور اساسی دست خوش تغییرات کلی کرده است. لباس های تنگ و بعضا خلاف عرفی که بعضی ها به دنبال همراستا شدن با فشن ویک های پاریس و لندن بر تن می کنند و در خیابان ها جولان می دهند، نه با فرهنگ اصیل ایرانیان در تراز است و نه عرف جامعه چنین سبک پوششی مبتذل را می پسندد.

(مد برای سلفی و سلفی برای اینستاگرام، بخشی از سبک زندگی مد و لباس ایرانیان نسل جدید است)

اگر چه هر کس آزاد است هر جور که دوست دارد، با رعایت شئونات جامعه ، آرایش کرده و لباس بر تن کند،‌ اما بعضا مشاهده می شود که برخی از مد زده های غرب گرا، کور کورانه هر لباسی را  که فلان گروه دست دوم و سوم در فلان کشور غربی بر تن می کنند، در مهمانی ها و بعضا مکان های عمومی بر تن کرده و جولان می دهند تا دیگران آن ها را تماشا کرده و سلفی بگیرند و در اینستاگرام، به جنبش یهویی های تیپ گرای روز! بپیوندند. این داستان بخشی از مردمان روزگار ماست! داستانی که تلخی و شیرینی آن هر چه باشد،‌ واقعیتی از دنیای مد ایرانیاان نسل دیجیتال را نشان می دهد. نسلی که فضای مجازی، نسل معتاد دیجیتال را برای ایرانیان به ارمغان آورده است و خواب ها را کم و ذهن ها را خسته مارک و برندها و تیپ ها کرده است!

(تصویری از گزارش دیلی میل درباره مد نسل جوان ایرانی با حراجی های فزاینده بینی در میان دختران ایران)

(هزینه ارزان جراحی بینی در ایران، صدها هزار دختر ایرانی را در ۲ دهه اخیر به سمت این حراجی زیبایی سوق داد)

به هر حال،‌ دنیای مد ما ایرانی ها امروزه خیلی زیاد به گروه های تلگرام و فیس بوک و اینستاگرام پیوند خورده است. بعضی از گروه های تلگرام که مجاز نیستیم اسم آن ها را ببریم،‌ لباس هایی را تبلیغ می کنند که به لباس های زیر زمینی معروف است و ما این سبک لباس ها را در فیلم های خاص هالیوودی و  . . . . مشاهده می کنیم. لباس هایی که کاملا فرهنگ غربی و عریان بودن را بین جوانان ترغیب و تشویق کرده و تلاش دارد تا با عمومیت سازی این جریان در کانا لهای اینترنتی، شمار بیش تری از جوانان شهر ها و روستاهای کشور را به سمت پوشش های مبتذل غربی سوق دهد.

(گزارش Vocativ از نقش اینستاگرام به عنوان سکوی کارآفرینی زنان ایرانی در عرصه مد و لباس)

بعضی از کانال هایی تلگرامی که به تبلیغ و فروش لباس و محصولات مردانه و زنانه غیر متعارف مشغولند، بعضا بیش از ۲۰۰ هزار مخاطب دارند و طبق گزارشات ماهیانه ای که مدیران این مجموعه ها به کاربران خود می دهند، ماهانه ده ها سفارش خرید را به نشانی متقاضیان پست می کنند . مقوله ای که سبب شده تا نشریه Vocative از اینستاگرام به عنوان ابزاری برای کارآفرینی زنان ایرانی فعال در عرصه مد و لباس در روزگار امروز نام ببرد. مزون های مجازی که جدید ترین طراح های مانتو لباس شب و استایل ها یخیابانی را مخصوص دختران جوان طراحی و عرضه می کنند و به صورت تلفنی به فروش می رسانند  و به نظر می رسد روز به روز بر تعداد آن ها افزوده می شود.

(۶ تصویر از مزون ماریا بشیریان در اینستاگرام که در زمینه طراحی مانتو های شیک برای دخترهای ایرانی فعال است)

یکی از این مزون ها، مزون ماریا بشریان است که بیش از ۱۵۰ هزار مخاطب دارد و توسط یکی از طراحان مد و لباس موفق ایرانی که افتخارات ملی را نیز کسب کرده، هدایت می شود. خانم بشیریان خوش ذوق، کارآفرین دنیای مد و لباس ایرانی است که توانسته مانتو های خیلی شیک و جذابی را برای سلیقه های مشگل پسند ثروتمند، طراحی و تولید کند. مانتو هایی خاص برای دختران شیک و مد باز ایرانی!

(تصویری از مدل ایرانی نمایش روسری های رنگارنگ- گزارشی از گاردین ۲۰۱۶)

به هر حال، حضور مد بازان ایرانی در اینستاگرام و تلگرام، هم چنان در حال افزایش است. در پیام رسان تلگرام روس ها که به نظر می رسد ما ایرانی ها، بیش از ۴۰ درصد کاربرانش را تشکیل می دهیم، یک مسیج به راحتی در میان میلیون ها گوشی تلفن همراه ایرانی ها چرخ می خورد و می بینیم فلان عکس و محتوا ظرف چند دقیقه، روی گوشی میلیون ها ایرانی در سراسر کشور و حتی دنیا منتشر و نمایش داده می شود. بعضی از این پیام ها هم عین پیام های موبایل، کاملا ناخواسته ارسال می شود. بعد تلگرام، مد بازان ایرانی به دنبال کدام رسانه مجازی خواهند رفت؟

مدیر کانال های تلگرام فعال در عرصه مد و لباس برای ایرانی ها، به طور رندم کاربران ایرانی را شناسایی و پس از add کردن ان ها در کانال، فورا طرف را remove می کنند و با این کار، در واقع یک notification برای کاربر ارسال می شود که از فلان گروه لباس و مد و امثالهم حذف شدید. به همین خاطر طرف مشتاق به مشاهده کانال می شود و شاید دوباره در کانال add کند و از leave کردن منصرف شود.

مد های تلگرامی، مد بازان اینستاگرامی

انجام copy و سپس past یک پیام در تلگرام هم که عین آب خوردنه . در واقع مدیران کانال های تلگرامی با این شیوه،‌توانسته اند ظرف مدت کم، سبک پوشش و نوع لباس های خاصی را بین جوانان ایرانی جا بیاندازند و آن ها را به خرید لباس های متنوع که هیچ نظارت بر کیفیت و خدمات و فروش آن ها وجود ندارد، ترغیب کنند. لباس هایی که با سبک های مبتذل و عریان ارائه می شود و بعضا با رنگ بندی های متنوع و قیمت های فوق العاده ارزان در سراسر کشور عرضه می شود.

درباره مد و لباس، تفاوتی که با تبلیغات دیگر دارد، تصاویر زنان و مردان نیز نمایش داده می شود. اکنون شاهد این قضیه هستیم که برخی از لباس های زیر زنانه و مردانه و حتی لباس های مبتذل خاصی که در کانال های تلگرام با عناوینی مانند مد ایرانی ها یا ژورنال روز و امثالهم عرضه می شود، تصاویر برهنه مردان و زنان را نیز به همراه دارد که این برای نسل خردسال کشور که عضو این شبکه ها نیز به صورت ناخواسته می شود، پسندیده نیست و مشکلاتی مانند بلوغ زود رس و ناهنجاری های روحی را به دنبال می آورد. خیلی ها دوست ندارند تصاویر مردان و زنان برهنه را روی گوشی تلفن همراه خود داشته باشند، اما سبک زندگی دیجیتالی این روزها سبب شده تا کانال های عصیان گر غیر قانونی، به حریم خصوصی کاربران تلگرام نقوذ کنند و هر تصویر و محتوایی را به نام مد و لباس برای آن ها ارسال کند.

در اینستاگرام هم که چند سالیست  بلای جان همه مردم دنیا به خصوص ما ایرانی ها شده،‌وضعیت به گونه دیگری دنبال می شود. در این شبکه، صفحاتی وجود دارد که توسط افرادی با اهداف خاص طراحی و راه اندازی و مدیریت می شود به گونه ای که مد و لباس ها و استایل های مختلف به نیت های مشخصی، تبلیغ می شود و از افراد خواسته می شود تا پس از خرید و پوشیدن این طرح ها،‌تصویر خود را برای انتشار در صفحه دایرکت کنند! در برخی از این صفحات فروش لباس و مدهای عجیب و غریب، هزاران دختر و پسر ایرانی را می بینیم که با استایل های خاص، خصوصی ترین تصاویر خود را با لباس های بعضا مبتذل روی این شبکه ها به اشتراک می گذارند.

تو گویی که این افراد در این مملکت نیستند و پس فردا نمی خواهند شغلی و کاری و مقامی و مسئولیتی در این جامعه داشته باشند!‌ داستان بچه پولدار های تهران و مراکز استان ها نیز که چند وقتی در شبکه های اجتماعی باب شده است نیز در به راه انداختن سبک مد دیچیتالی زده ایرانیان، نقش زیادی داشته است.

افرادی که خود را بچه پولدار بی غم یا به قول بعضی ها، اعضای نسل y های بی غم می دانند، همواره پورشه سوار شده و در مهمانی های هر روزه خود!، مشروبات مختلفی سرو می کنند و با بچه پلنگ و شیر و عقاب خانگی، سلفی گرفته و منتشر می کنند، آن ها در طول روز با لباس های خاصی روبروی دوربین قرار می گییرند و شب ها نیز در مهمانی های مفصل خود در کردان و دماوند و فیروزگوه و مناطق شمالی کشور، لباس های خاص با برندهای خاص و استایل های خاص بر تن می کنند!‌ عکس گرفتن با موبایل ها و برند های ساعت چند ده میلیونی، بخشی از سبک زندگی روزانه مد بازهای بچه پولدار ایرانی در اینستاگرام است.

(گزارش میل آنلاین از سبک زندگی نسل جدید بچه پولدار های ایران که در اینستاگرام، به نمایش مشغولند!)

بسیار جالب است که به چه سرعتی این رفتار لباس پوشیدن و عکس گرفتن و تبلیغ خود شیفتگی و متمول بودن، در فضای اینترنت اپیدمی شده و حتی افرادی که از نظر مالی در سطوح بالا نیستند نیز به تبعیت از این استایل، سبک پوشش خود را در مهمانی های معمولی مشابه آن چه توسط بچه پولدارهای اینستاگرامی نشان داده شده، مطابقت می دهند!

به هر حال، داستان مد اینستاگرامی ایرانیان، دست کمی از داستان مدهای تلگرامی نسل امروز ندارد. مد هایی که تلاش دارد تا ایرانیان را از فرهنگ اصیلی که به واسطه آن شناخته می شوند دور کرده و سبک زندگی و مد غربی را وارد زندگی آن ها کند. فرهنگی که عریان بودن و خود شیفتگی و نمایش مکرر خود و زندگی را، جایگزین فرهنگ صبوری، متنانت و زیبایی قرار داده است. فرهنگی گه دختران ایرانی را به قول برخی روان شناسان، در حال شبیه کردن به همدیگر نموده و لب های پروتز شده و گونه های فانتزی و چهره های عروسکی را به جای چهره دوست داشتنی دختر شرقی به ارمغان آورده است.

شاید در هیچ جای دنیا، به اندازه ایران، سبک زندگی و مد مردم تا این اندازه به دستگاه های لاغری و چاقی و زیبایی و امثالهم عجین نشده باشد. میزان جراحی های بینی و زیبایی که در ایران صورت می گیرد، بیش از میانگین جهانیست و خیلی از سر بیکاری و تنها چشم و هم چشمی، صورت و بدن خود را به تیغ جراحان زیبایی می سپارند. این که چرا سبک مد ایرانیان نسل سوم به این سمت و سو متمایل شده، همچنان جای بحث و بررسی بیش تر دارد.

(تصویر ایندگس پرتال مرجع رسمی هدایت مد و لباس ایرانیان)

در این فضای نابسامان که هر کسی مزونی راه می اندازد و از طریق کانال های اینترنتی،‌ دنیای پوشش و سبک فرهنگی ایرانیان را هدف قرار می دهد، کارگروه ساماندهی مد و لباس در کنار بنیاد ملی مد و لباس ایرانی که زیر نظر وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی چند سالیست  که فعالیت می کند، در تلاش است تا لباس فاخری بر اساس برداشت های ملی و مذهبی ایرانیان را جایگزین مدل های بلند  و کوتاه این روزهای بازار غرب گرای مد ایران کند. برگزاری جشنواره ها و همایش های مختلف در سراسر کشور در سال های اخیر، اگر چه روند مثبتی است، اما همچنان طراحان مد و لباس ایرانی با بی اعتمادی به این بنیاد نگاه می کنند. طراحان مد و لباس از بنیاد ملی مد و لباس از کپی طرح هایی که برای ثبت شناسنامه به بنیاد ارائه می شود و ظرف مدت کوتاهی در ویترین مغازه ها عرضه می شود، به شدت انتقاد کرده بودند.

قرار هست نخستین کتاب راهنمای مد ایران، شهریور ماه امسال رونمایی شود.

آخر داستان

به نظر می رسد آخر داستان مد و لباس های غرب گرای اینستاگرامی و تلگرامی، محدود کردن فرهنگ اصیل و فاخر ایرانیان را به دنبال داشته باشد و عصر ۱۴۰۰ به آن سو را باید شاهد خیابان هایی مملو از دختران و پسرانی با استایل های غربی و نا آشنا از فرهنگ ناب پوشش و مد ایرانیان بود. همان طور که سکنجبین خیار و نوشیدنی های سنتی ایرانیان و غذاهای خوشمزه ایرانی، جای خود را به اسموتی و اسپرسو و قلیان های میوه ای و پیتزای پپرونی در مغازه های هر کوی و برزن این کشور داده است، در صورت عدم توجه مسئولان و نگاه مردم به این مقوله، چیزی به نام مد اصیل ایرانی تا ۲ دهه دیگر وجود خارجی نخواهد داشت.

اکنون خیلی از مغازه های تهران و مراکز استان ها، حتی برای خریداران فارسی زبان خود، آگهی و تبلیغ به زبان انگلیسی بر روی درب مغازه و شیشه نصب می کنند!‌ در حالی که در طول سال، حتی ۱ غیر فارسی زبان نیز از آن ها خرید نمی کند. اما هم چنان جملات و کلمات انگلیسی و فرانسوی بر روی مغازه ها و فروشگاه ها و مراکز خرید ایرانی جا خوش کرده است. مغازه هایی که همه چیزشان غربی هست، اما نماد هایی از تخت جمشید و ایران باستان را برای خالی نبودن عریضه، در جاهای مختلف نصب کرده اند. سندرومی به نام مغازه های ایرانی با نام فرنگی!

این همه بخش دیگری از جامعه شناسی خودمانی مد بازان ایرانی را تشکیل می دهد. جامعه شناسی غرب زده گی نسل دیجیتالی ایرانیان، نسل خاصی را نوید می دهد که زاویه اش از اصالت فرهنگ ایرانی، بیش از نسل قبلی مشهود است و برای نجات آن و نجات فرهنگ فاخر ایران باید همه مردم و مسولان بکوشند.

راه حل ها

راه حل های برای برون رفت از مشکلاتی که دنیای مد و لباس و فرهنگ ایران با آن ها رو به رو است فراوان است. به نظر می رسد، نخستین حرکت بایستی اطلاع رسانی گسترده در رسانه های نوشتاری، دیداری و شنیداری درباره فرهنگ ایران در برابر فرهنگ های مبتذل و سخیفی باشد که از ناکجا آباد وارد فرهنگ لباس پوشیدن و حرف زدن و آداب و نزاکت ما شده و جا خوش کرده است. رسانه ملی در زمینه مد و لباس ایرانی اگر به اندازه خنداونه و برنامه ۹۰، حساسیت و وقت به خرج بدهد، قطعا بسیاری از مشکلات دراین زمینه برطرف می شود.

اعطای تسهیلات بلند مدت واقعی و حمایت از طراحان مد و لباس فاخر ایرانی به طور عملی و تشویق مردم به استفاده از کالاهای مد و لباس ایرانی، در سالی که اقتصاد مقاومتی نام دارد، رفتاری هست که دولت می تواند با حمایت بنیاد ملی مد و لباس در دستور کار قرار دهد. برای برون رفت از پیچیده ترین مشکلات فنی و مهندسی در کشور، راه حل های عملی بلند مدت و عزم ملی همراه شد، قطعا برای مسایل فرهنگی در این عرصه نیز، غیر ممکن وجود نخواهد داشت.

امیدواری دنیای مد و لباس ایرانی، جای خود را در فرهنگ عامه مردم پیدا کند و شاهد برگزاری فشن ویک های فرهنگ مد و لباس ایران در سراسر جهان باشیم.

برای آن روز، باید امروز تلاش کرد . . .