از «صیاد» تا «مرصاد»؛ با پدافند موشکی ایران آشنا شوید

گزارش خواندنی روزیاتو از سامانه های راداری و موشکی پدافند هوایی

ساعت ۱۴ بعد از ظهر شهریور ماه ۱۳۵۹، زمانی که رژیم صدام حسین تکریتی به ۱۵ نقطه در کشور حمله ور شد، در کمتر از ۱۲۰ دقیقه، با پاسخ کوبنده ۱۴۰  هوایپمای شکاری ایران در قالب عملیات کمان ۹۹ مواجه گشت. این عملیات یکی از غیر قابل پیش بینی ترین حملات تلافی جویانه نیروی هوایی ارتش در جنگ هشت ساله را برای ارتش رژیم بعث رقم زد.

حمله به اچ سه که بعدها، عنوان شگفت انگیز ترین حمله هوایی قرن بیستم را برای نیروهای هوایی پر افتخار ایران به ارمغان آورد، نشان داد که بستر جنگ، فضایی است که غیر ممکن ها (مثل عبور از اروند خروشان) می توانند ممکن شوند.

هنوز هم بسیاری از هموطنان، حملات گسترده هواپیماهای عراقی به شهرهای مرزی و حتی غیر مرزی کشور را در سال های پایانی جنگ تحمیلی به یاد دارند.

هواپیماهای عراقی ظرف ۸ سال، بیش از ۴۷۰۰ بار به  ۱۲۷ شهر کشور حمله کردند. آنها به صورت شبانه روزی، تا عمق چند صد کیلومتری کشور نفوذ کرده و مناطق مختلف را زیر آماج حملات خود قرار می دادند و بعضا بدون مشکل، به پایگاه خود باز می گشتند. این مردم بودند که در پناهگاه ها، با آژیر خطر خاطره انگیز که یکی از ترسناک ترین نوستالژی های ایرانیان دهه شصت بود، روزگار می گذراندند.

در حال حاضر حدود سه دهه از آن دوران سخت و باور نکردنی می گذرد. در شهریور ۵۹، بمباران فرودگاه مهر آباد هوایپماهای عراقی کار آسانی برای آن ها به شمار می رفت، اما با تلاش همه جانبه در عرصه صنعتی و نظامی، ایران اکنون توانسته به نقطه مناسبی برسد و در فهرست ده قدرت موشکی جهان قرار بگیرد. کشوری که سه دهه پیش هیچ سامانه پدافند هوایی موثری نداشت، اکنون نه تنها یکی از قدرتمند ترین پدافندهای هوایی جهان (S300) را در اختیار دارد، بلکه نسخه به روز شده و وطنی پدافندی قدرتمند (باور ۳۷۳) را عملیاتی کرده است.

یگان هواپیماهای بدون سرنشین، بخشی از قدرت آفندی و پدافندی نظامی ایران هستند که در کنار موشک های رادار گریز نقطه زن و موشک های زیر سطحی، بخشی از راهبرد ایران در برابر تهدیدات منطقه ای و فرا منطقه ای خواهند بود. آسمان ایران اکنون امن ترین آسمان خاورمیانه است و روزانه بیش از هزار پرواز بین المللی در آن انجام می گیرد. این پروازها تحت پوشش ۳۶۰۰ سایت پدافندی ایران قرار دارند.

برای آشنایی با سامانه های پیشرفته پدافند موشکی ایران که در یک دهه اخیر با تلاش مهندسان و متخصصان هوافضای کشورمان رشد قابل ملاحظه ای را تجربه کرده اند، امروز به سامانه های موشکی و سیستم های هدایت آتش این مجموعه ها از صیاد گرفته تا مرصاد نگاه می اندازیم.

با گزارش امروز ما همراه باشید.

از شهرهای موشکی تا دفاع موزاییکی

کلید واژه های جالبی از صنعت نظامی در حال توسعه کشور در سه دهه اخیر در اختیار رسانه ها و مردم قرار گرفته که همه آنها، با بازتاب های گسترده در رسانه های جهان همراه شده اند. ما در چند سال اخیر، دو شهر موشکی عریض و طویل سپاه پاسداران انقلاب اسلامی را مشاهده کرده ایم.

گفته شده که در شهرهای مختلف ایران، چنین شهرهای موشکی که هر یک مجهز به سامانه های موشکی نقطه زن برد کوتاه و بلند هستند، ساخته شده و همچون تاسیسات هسته ای فردو، صدها متر زیر زمین قرار گرفته تا از تیر رس رادارهای جاسوسی و قوی ترین بمب های تخریبی روز دنیا در امان باشند.

چند سال پیش، نخستین موشک ایران که از زیر آب قابلیت شلیک دارد را مشاهده کردیم. فرمانده نیروی دریایی سپاه در آن زمان از ارائه اطلاعات بیشتر خودداری کرد و اطلاعات تکمیلی را به سال های آینده موکول نمود. اما ناگفته پیداست آنچه در فعالیت های نظامی رونمایی می شود (در هر سطحی)، از اطلاعات طبقه بندی شده (از محرمانه تا فوق سری) خارج شده و به نوعی اطلاعات عادی نظامی به شمار می رود.

بنابراین، واقعیت و قدرت فعلی و پتانسیل موجود، بسیار بیشتر از آن چیزی است که عیان شده و همچون نیروهای مسلح کشورهای دیگر، همچنان دست ها تا روز موعود بسته می ماند.

یکی از قابلیت های مهم پدافند موشکی کشور را می توان در قدرت راداری، اطلاعاتی و موشکی پدافند هوایی ایران جستجو کرد که جلوه ای از آن در جریان راهپیمایی میلیونی اربعین که هر ساله در مسیر نجف به کربلا رخ می دهد شاهد هستیم. بومی سازی تجهیزات، خدمات و سامانه های به کار رفته در سیستم پدافند هوایی کشور، تا حد زیادی مبتنی بر توانمندی داخلی و بر اساس بازدارندگی دفاعی بوده  است.

اخیرا یک سامانه راداری پدافند با برد بیش از ۱ هزار کیلومتر در مناطق کویری (زیر چتر موشک “تلاش”) کشور نصب شده که جزییات بیشتر از آن را احتمالا در سال جدید از سوی قرارگاه پدافند هوایی خاتم الانبیا خواهیم شنید.

به هر حال، شکار عبدالمالک ریگی در آسمان ایران و سالم نشاندن RQ170 و RQ11 در کشور، بخشی از ظرفیت های سامانه های راداری و ضد جاسوسی صنعت نظامی ایران را عیان کرد.

سامانه موشکی صیاد ۲

صیاد ۲ یک موشک زمین به هوای برد متوسط و ارتفاع بلند ساخت ایران با سیستم هدایت ترکیبی و موتور سوخت جامد بوده که رونمایی از آن در تاریخ ۱۸ آبان ۱۳۹۲ توسط سردار پاسدار حسین دهقان وزیر دفاع جمهوری اسلامی ایران انجام شد.

از توانایی‌ های این موشک بنابر گفته وزیر دفاع ایران، می توان به قابلیت بالای ضد جنگ الکترونیک و ردیابی خودکار و مستقل اهداف اشاره نمود. همچنین این سامانه به منظور پوشش نقاط حیاتی و حساس کشور در مقابله با تهدیدات هوایی غافلگیرانه هواپیماهای مدرن جنگی طراحی و ساخته شده است.

بدون شک یکی از قدرت های پدافند موشکی کشورمان را می توان سامانه موشکی صیاد ۲ دانست. این سامانه در فروردین ۱۳۹۰ رونمایی شد. علاوه بر توان مقابله با جنگ الکترونیکی، صیاد ۲ توانایی درگیری با سامانه های دارای سطح مقطع راداری کم را نیز دارد.

موشکی که در این سامانه به کار رفته، صیاد ۲ است. این موشک قادر است انواع بالگرد، هواپیماهای بدون سرنشین، اهداف با سطح مقطع راداری کوچک و دارای سرعت و مانور بالا را در محدوده عملیاتی خود، شناسایی و هدف گیری کند. شما می توانید خط تولید موشک صیاد ۲ را در مستند جالب زیر مشاهده کنید.

قابلیت بالای ضد جنگ الکترونیکی که در این موشک تعبیه شده، سبب می گردد که ردیابی خودکار انجام شود. این موشک نسبت به موشک صیاد ۱، دقت و برد بیشتری داشته و قدرت تخریبی آن گسترده تر است.

سامانه موشکی صیاد ۳

نخستین نسل از موشک های صیاد، صیاد ۱ نام داشت که موشکی پدافندی بوده و از هدایت مادون قرمز برخوردار است. توانایی مانور ۱۲G و برد ۶۰ کیلومتری، از ویژگی های سلاح ۱۰ متری یاد شده به شمار می روند. وزن این موشک بیش از ۲.۵ تن بوده و که ۱۹۵ کیلوگرم آن مربوط به سر جنگی آن می شود. صیاد ۱ می تواند ۱۲۰۰ متر در ثانیه حرکت کند که در میان سرعت موشک ها، سرعت خوبی به نظر می رسد.

موشک صیاد ۳، جدید ترین نسل از موشک های صیاد است که اواخر سال گذشته به طور موفقیت آمیزی آزمایش شد و فیلم آن را در زیر می توانید تماشا کنید.

موشک صیاد ۳، یک موشک برد بلند و ارتفاع بالا است که به گفته امیر فرج پور سخنگوی رزمایش پدافند هوایی مدافعان آسمان ولایت در دی ماه ۱۳۹۵، حدود ۱۵۰ کیلومتر برد دارد و می‌ تواند اهداف را در فواصل بالا رهگیری نموده و به محض ورود هدف به فاصله ۱۵۰ کیلومتری، آن را هدف قرار دهد.

جالب است بدانید که هر یک گردان از سامانه تلاش، از ۳ پرتابگر موشک ۴ تایی بهره می‌ برد که این پرتابگرها براساس نیاز می‌ توانند از موشک صیاد ۲ (برای هدف قراردادن اهداف ارتفاع متوسط و برد متوسط) یا موشک صیاد ۳ (برای هدف قراردادن اهداف ارتفاع بالا و برد بالا) تشکیل شوند.

طبق چارت سازمانی سامانه موشکی تلاش، هر یک گردان از این سامانه حتما باید شامل موشک‌ های صیاد ۲ و صیاد ۳ باشد تا سامانه در برابر اهداف برد بالا و ارتفاع بالا و همچنین برد متوسط و ارتفاع متوسط، بتواند موثر عمل کند.

سامانه موشکی رعد

سامانه موشکی رعد، بخشی از ظرفیت های پدافند هوایی ایران است که با موشک های طائر عمل می کند، روی یک خودرو سوار می شود و می تواند ۳ موشک را به طور همزمان شلیک کند. رعد یکی از جدید ترین سامانه های دفاع هوایی ایران به شمار می رود. برد این سامانه ۵۰ کیلومتر است و می تواند اهداف را در ارتفاع ۷۰ هزار پایی مورد اصابت قرار داده و منهدم نماید.

پرتابگرد سامانه موشکی رعد، یک خودروی ۶ چرخه بوده که شباهت ویژه ای به نمونه چرخدار به کار رفته در سامانه سطح به هوای بوک-ام-۱-۲ روسی دارد. این وسیله حامل یک مجموعه سه تایی از موشک رعد است که دو درجه آزادی سمتی و ارتفاعی داشته و در برخی نمونه ها مجهز به رادار هم بوده و به نظر می رسد زیر قسمت موشک ها محلی برای استقرار خدمه داشته باشد.

به نظر می رسد این پرتابگر حامل تجهیزات مخابراتی و سامانه های نمایش وضعیت اهداف و تخصیص آنها به هر یک از پرتابگرهای درگیر در هر آتشبار و سامانه های پردازش راداری برای نمونه مربوطه نیز هست. سامانه رعد به کمک این پرتابگر از مزیت بسیار مهم تحرک کامل برخوردار شده که در قیاس با سامانه های مرصاد و صیاد-۱، بسیار ارزشمندتر جلوه می کند، زیرا وجود پدافند متحرک در آرایش دفاعی، قابلیت های ویژه ای در بقاپذیری رزمی ضمن پوشش سریع تر و بهتر مناطق جغرافیایی مختلف ایجاد می کند.

این سامانه در رژه ۳۱ شهریور نیروهای مسلح سال ۹۱ رونمایی شد. رعد در اختیار نیروی هوا فضای سپاه بوده و طبق گفته فرمانده این ارگان، مخصوص مقابله با هواپیماهای آمریکایی طراحی و تولید انبوه شده است.

گفتنی است نسل های بعدی خانواده رعد را سامانه موشکی طبس و علم الهدی تشکیل می دهند. موشک های طائر ۱، ۲، ۲ ب و ۲ س نیز توسط این سامانه موشکی شلیک می شوند. نسل جدید رعد، سوم خرداد نام دارد که برد ۱۰۰ کیلومتر را هدف قرار داده است.

سامانه پدافند موشکی اس ۲۰۰

سامانه موشکی اس ۲۰۰ از جمله ظرفیت های عملیاتی سامانه یکپارچه پدافند هوایی کشور محسوب می گردد. این سیستم در بخش های پردازش، فرستنده، گیرنده، جنگ الکترونیک و تحرک پذیری بهینه‌ سازی شده است.

تعویض تمامی اجزای آنالوگ آن با تجهیزات دیجیتال نیز از جمله دیگر اقدامات صنایع دفاعی ایران در زمینه بهینه‌ سازی این سامانه به شمار می رود. توانایی تحمل شرایط جنگ الکترونیک و همچنین اضافه شدن سامانه‌ هایی مانند اخلالگر پرقدرت که نه تنها فعالیت هواپیماهای دشمن را مختل کرده، بلکه محل خود آن نیز به سختی قابل شناسایی است، این سامانه را به یکی از اجزای مهم پدافندی ایران تبدیل کرده است.

سامانه اس-۲۰۰ که ناتو آن را با نام سام-۵ (SAM-5) می شناسد، یک موشک زمین به هوای برد بلند و متوسط است که در دهه ۶۰ میلادی به منظور محافظت از محدوده ای وسیع در برابر حملات هواپیماهای بمب افکن یا هواپیماهای استراتژیک دیگر ساخته شد.

هر گردان نظامی شش سکوی پرتاب از این موشک همراه با یک رادار کنترل آتش را داراست. جالب است بدانید که طول این موشک غول پیکر تقریبا به ۱۱ متر برابر با ۳۵ فوت می رسد. سامانه کنترل آتش این موشک نیز قابلیت لینک شدن به رادارهای دوربردتر را دارد.

شما می توانید لحظه انهدام هوایپمای بدون سرنشین دشمن فرضی با سامانه موشکی اس ۲۰۰ را در ویدیوی زیر تماشا کنید.

هر موشک از قدرت چهار راکت کوچک که حاوی سوخت جامد بوده و متصل به خود موشک هستند، بهره می برد. ۳ تا ۵ ثانیه پس از شلیک موشک، چهار راکت فرعی متصل به آن پس از سوخت مواد درونشان از موشک اصلی جدا شده و سپس موتور تکمیلی که D67 نام دارد، به مدت ۵۱ الی ۱۵۰ ثانیه فعال می شود.

این موتور از نوعی سوخت مایع به نام TG-02 استفاده می کند که از فرمول های شیمیایی خاصی ساخته شده است. این سوخت ترکیبی گاز نیتریک اسید است که با نیتروژن اکسید و فسفرید اسید و هیدروکلرید اسید غنی شده.

مدل های مختلف موشک اس-۲۰۰ می تواند بین ۱۵۰ تا ۳۰۰ کیلومتر را طی کند. این موشک برای رهیابی خود پس از شلیک از سیستم اشراق راداری استفاده می کند و در اواسط پرواز ، سیستم تصحیح پروازی موشک (نوعی ترمینال راداری که امواج را از فرستنده دریافت می کند) فعال می شود. این موشک قادر است اهدافی با سرعت ۴ ماخ را هدف قرار دهد و اهداف را در سقف پروازی ۳۰۰ الی ۲۰ هزار متر را منهدم سازد.

به عبارتی دیگر این موشک در مدل های اولیه قابلیت طی کردن مسافتی بالغ بر ۱۰۰۰ الی ۶۵۰۰۰ فوت را داشته و در مدل های بروزرسانی شده توانایی طی کردن ۱۱۵۰۰۰ فوت را داراست.

سر جنگی این این موشک ۲۱۷ کیلوگرم وزن دارد که که بعد از انفجار به صورت گلوله افشان عمل می کند. که سر جنگی این موشک پس از انفجار می تواند به ۱۶ الی ۲۱ هزار ترکش تبدیل شود.

لازم به ذکر است که سر جنگی این موشک توسط فیوزی که مجاور رادار موشک قرار گرفته منفجر می شود. البته این کلاهک ۲۱۷ کلیوگرمی قابلیت انفجار توسط سیگنال های دستوری که فرستاده شوند را نیز دارد. سرجنگی موشک «kt 25» تنها با سیگنال های دریافتی می تواند منفجر شود. در مجموع وزن هر موشک اس-۲۰۰ در هنگام پرتاب حدود ۷۰۱۸ کیلوگرم است.

سامانه موشکی مرصاد و موشک های شاهین

سامانه موشکی مرصاد یک، سامانه پدافند هوایی میان برد بوده که در سال ۱۳۹۰ در اختیار یگان های موشکی پدافندی مستقر در نقاط مختلف کشور قرار گرفت. این سامانه با تجارب عملیاتی ۸ سال دفاع مقدس و کاربری سامانه بسیار موفق هاوک ساخته شده و در مرحله تولید انبوه قرار دارد.

در این سامانه، رادار جستجوی کشف هدف که کاوش نام دارد، اهداف را شناسایی کرده، آن ها را دسته بندی و ارزیابی می کند و سپس اطلاعات به واحد فرماندهی و کنترل ارسال می گردد.

رادار جستجوگر ارتفاع پست که جویا نام دارد، برای کمک به کشف و ردگیری اهدافی که در ارتفاع پایین پرواز می کنند، در نظر گرفته شده است.

ویدیوی زیر می تواند در ۳ دقیقه،اطلاعات خوبی را به شما درباره سیستم شاهین ارائه کند.

همچنین از سامانه مرصاد، موشک شلمچه نیز شلیک می شود. شما می توانید در ویدیوی ۱ دقیقه ای زیر، درباره این موشک اطلاعات جالبی بدست آورید.

این موشک برد متوسط، قابلیت استفاده در برد کوتاه را نیز دارد و دارای سرعتی حدود سه ماخ است. از جمله ویژگی‌ های آن می توان به قدرت درگیری موثر با هدف، مقاوم در برابر جنگ الکترونیک دشمن و مجهز بودن به فناوری روز جهان اشاره نمود. برد این موشک حدود ۴۰ کیلومتر اعلام شده و در رزمایش مدافعان آسمان ولایت ۵ با اصابت به یک پهپاد با موفقیت آزمایش شد.

قابلیت های سامانه موشکی مرصاد

با کمک این رادار، مرصاد توانایی انهدام اهداف پروازی در ارتفاع پایین را نیز به دست آورده است. با تشخیص مرکز “کنترل‌ آتش” سامانه، وظیفه ردگیری و قفل روی اهدافی که خطرناک تشخیص داده می‌ شوند، به رادار ردگیر «هادی» سپرده شد.

این رادار که سامانه‌های الکترو اپتیکی نیز با آن همراه و هماهنگ شده‌ اند، کار تامین اطلاعات لازم برای هدایت موشک به سمت هدف تا لحظه اصابت را انجام می‌ دهد. این سامانه با شلیک موفقیت‌آمیز موشک “شاهین و شلمچه” در رزمایش سال‌ های ۹۰ و ۹۱ پدافند هوایی به بهره‌ برداری رسید.

فناوری ال پی آی:  این فناوری که «LPI» یا «Low Probability of Interception Radar» نام دارد،  فناوری نوین امکان شناسایی رادار توسط هواگردهای دشمن را به حداقل رسانده و هدف قرار دادن رادار ها توسط موشک های تشعشع یاب را به حداقل می رساند.

 تبدیل سیستم های آنالوگ به دیجیتال از جمله قابلیت های این سامانه موشکی است.

مرصاد با توجه به فناوری های نوین از ابتدا با رویکرد بهره گیری از سامانه های دیجیتال و نیمه هادی طراحی و ساخته شده و تمامی قسمت ها شامل بخش های الکترونیکی گیرنده، پردازشگر و بخش های فرماندهی، کنترل می شود.

اجزای این سامانه علاوه بر خودکار شدن بسیاری از بخش ها و نیاز به نفرات کمتر برای کاربری، دارای قابلیت اطمینان بسیار بالاتر (با توجه به احتمال کم خرابی سامانه های دیجیتال در قیاس با آنالوگ)، عمر خدمتی بیشتر، زمان آماده بکار و روشن بودن زیادتری هستند. همچنین وضعیت کارکردی تمام اجزای سامانه به صورت لحظه ای توسط کاربران قابل مشاهده است.

قابلیت ECCM : از جمله دیگر امکانات پدافند هوایی مرصاد می توان به  قابلیت ECCM اشاره کرد که کارآمدی در جنگ های مدرن را افزایش می دهد. با افزوده شدن این توانایی به مرصاد این سامانه در برابر دشمنانی با فناوری های پیشرفته کارا باقی می ماند. گفتنی است ECCMM به معنای مقابله با جنگ الکترونیک طرف مقابل است. در واقع ابتدا یک طرف اقدام به ایجاد اختلالات الکترونیکی کرده و طرف دیگر برای مقابله از ECCM استفاده می کند.

استفاده از فناوری آرایه فازی در موشک : با این کار علاوه بر توان درگیری با اهدافی با سطح مقطع پائین راداری، برد رادار موشک ۱۰ کیلومتر افزایش یافته و توان موشک در مقابل کانترمژرها (چف) نیز افزایش یافته است.

قابلیت جنگ شبکه محور: قابلیت شبکه شدن این سامانه با سایر سامانه های راداری مخصوصا سامانه های ساخت داخل مانند مطلع الفجر-۱ با برد ۳۰۰ کیلومتر و توانایی رهگیری ۱۰۰ هدف همزمان با سطح مقطع بسیار پائین و پنهانکار، از توانایی های مهم سیستم به شمار می روند.

سامانه موشکی یا زهرا (س)

آخرین سامانه ای که در این گفتار معرفی می کنیم، سامانه موشکی یا زهرا است که کمتر درباره آن شنیده ایم.

محصول پروژه «یا زهرا» در تابستان سال ۱۳۷۷ در یک نمایشگاه دستاوردهای دفاعی به نمایش گذاشته شد که شامل موشک و کپسول حمل و پرتاب آن بود. پس از آن در نمایشگاه‌ های متعددی، موشک این سامانه با نام «شهاب ثاقب» رونمایی گشت.

این سامانه موشکی پدافندی، قابلیت شناسایی، ردیابی و انهدام اهداف هوایی مانند انواع هواپیما، بالگرد و پهپاد را در برد کوتاه دارد. سامانه متحرک پدافند هوایی یا زهرا (س) قابلیت اتصال به شبکه پدافندی کشور را داراست و می تواند در هر موقعیتی استقرار یافته و به طور موثری ماموریت خود را انجام دهد. در حال حاضر نسخه یا زهرا ۳ رونمایی شده است.

قابلیت درگیری با چند هدف و انهدام آنها به طور همزمان، سرعت عمل بالا و ردیابی کاملا خودکار از دیگر ویژگی‌های این سامانه پدافندی به شمار می روند.

“یا زهرا ۳” سامانه‌ ای کاملا بومی است که نیاز دفاعی آن توسط قرارگاه پدافند هوایی به صنعت هوایی کشور مطرح شده. از مزایای این سامانه راکتی می‌توان به متحرک و تاکتیکی بودن آن اشاره کرد؛ از دیگر مشخصات بارز این سامانه، استقرار آن در شرایط آب و هوایی مختلف است.

سامانه موشکی “حرز نهم”

این سامانه موشکی به مناسبت سالروز آزاد سازی خرمشهر در سال جاری رونمایی شد. این سامانه به صورت غیرفعال یا «پسیو» عمل می‌کند و کوتاه برد است.

این سامانه توانایی انهدام تمام اهداف هوایی در برد ۱۰ کیلومتری و ارتفاع ۵ کیلومتری را دارد. سردار احمدی وحیدی وزیر سابق دفاع، حرز نهم را “یک محصول پیچیده و ارزنده” دانسته بود و تاکید کرده بود که دشمن، قادر به ایجاد اخلال در سامانه های موشکی حرز نهم نیست. این سامانه ظرف چند دقیقه آماده شلیک می شود.

برای آگاهی از آخرین وضعیت سامانه های پدافند موشکی کشور و نسل جدید موشک های نقطه زن و رادارگریز ایران، به بخش خبری درگاه وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح مراجعه کنید که اطلاعات غیر طبقه بندی شده نظامی را در اختیار علاقمندان قرار می دهد.

امیدواریم در سال ۹۶، ظرفیت های بیشتری از قابلیت های پدافند هوایی کشور را مشاهده کنیم.

یادمان نرود که خطر حوادث طبیعی در سرزمین ایران، می تواند خسارت هایی بیشتر از حوادث نظامی را به ارمغان آورد. لذا توجه به پدافند غیر عامل، اهمیت بسزایی دارد تا از بروز حوادثی شبیه تراژدی پلاسکو جلوگیری شود.