قایق های پرنده ایران؛ کابوس ناوهای هواپیما بر آمریکا

گزارشی خواندنی از «باور ۴» و سریع ترین شناورهای تهاجمی ایران

صنایع نظامی ایران، یکی از قوی ترین ها در خاورمیانه و حتی آسیا به شمار می رود؛ به گونه ای که در برخی از حوزه ها مانند طراحی و ساخت موشک های رادار گریز نقطه زن دور برد، ناوشکن های موشک انداز  (سهند، سپر، سبلان و خارک) و همچنین طراحی و استقرار سامانه های پدافند موشکی، در فهرست  ۲۰ قدرت برتر جهان قرار دارد.

یکی از قابلیت های شاخص نیروهای مسلح کشورمان که طی جنگ هشت ساله بارها به نمایش گذاشته شد، قدرت و شهامت واکنش سریع در عملیات سخت و پیچیده به خصوص در عرصه ماموریت های هوایی بود. عملیات کمان ۹۹ که در جریان آن حمله ۱۴۰ هواپیمای ایرانی به خاک عراق – ۲ ساعت پس از حمله رژیم بعث در ۳۱ شهریور ۵۹ – رخ داد، گوشه ای از توان واکنش سریع گسترده ایران آن زمان را به رخ دشمن کشید.

چند سال بعد در عملیات حمله به H3 که بعدها به عنوان شگفت انگیز ترین حمله هوایی قرن بیستم معرفی شد نیز فانتوم های ایرانی توانستند یک عملیات غیر ممکن و بسیار سخت را عملی کرده و ده ها هوایپمای جنگنده مدرن عراقی را در غربی ترین نقطه این کشور (نزدیک مرز اردن) نابود کنند.

این تنها مهارت نیروی های مسلح در عرصه هوایی نبود. اکنون که حدود ۳ دهه از آن روزگار سخت و باورنکردنی می گذرد، قدرت ایران در عرصه دریا غیر قابل تصور شده و به نوعی، کابوس نیروهای مسلح بیگانه در منطقه به خصوص در خلیج همیشه فارس است؛ کابوسی که می تواند نیروهای مهاجم را با قدرتمند ترین موشک زیر سطحی دنیا و حمله زنبوری، از خلیج فارس تا خلیج مکزیک دنبال کند.

یکی از سلاح های پیشرفته ایران در عرصه دریا که از آن به عنوان کابوس ناوهای هواپیما بر آمریکایی نام می برند،  قایق های پرنده رادار گریز راکت انداز است که چند سالی از رونمایی آن می گذرد. شاید خیلی ها از این ابزار دریایی هجومی ایران در نبردهای دریایی مدرن اطلاع زیادی نداشته باشند.

گزارش امروز روزیاتو شما را با جدید ترین نسل این قایق های پرنده تهاجمی آشنا می کند.

قایق پرنده باور ۲

چند سال پیش بود که نیروی دریایی سپاه در جریان رونمایی از شلیک موشک های دور برد زیر سطحی برای نخستین بار در کشور، از یک سلاح تهاجمی خاص نیز پرده برداشت که قابلیت های متنوعی در میدان رزم دارد. باور ۲، از جمله نخستین نسل های قایق پرنده ایرانی است که با نصب بال روی بدنه (به شکل دلتای معکوس)، قابلیت پرواز و اوج گیری دارد.

این قایق دارای زاویه هشتی (انهدرال) با انحنای سطح زیرین بال است که قدرت مانور خوبی به آن در ماموریت های نظامی دریایی می دهد. در باور نسل ۲، امکان حمل موشک های هوا به هوا در رده دوش پرتاب وجود نداشت، اما اکنون با اضافه شدن این قابلیت در باور نسل ۴، می توان با پهپادهای پر شمار دشمن نیز مقابله کرد.

قایق های پرنده در واقع ابزار دو زیستی  (آبی –هوایی) هستند که ضمن قابلیت نشستن و برخاستن از روی آب، با طراحی خاصی که برای آن ها تعبیه شده است، می توانند قابلیت های عملیاتی خود را افزایش دهند.

قایق پرنده هواپیمایی نیست که امکان نشستن روی آب به آن داده شده، بلکه قایقی است که به آن قابلیت پرواز اهدا گشته است.

از جمله قابلیت های قایق پرنده می توان به استفاده از آن در هر منطقه ای از دریا اشاره کرد. این وسیله در هر جایی می تواند مانور حرکتی فوق سریع انجام دهد و در صورت لزوم در هر جایی فرود بیاید. قایق قادر است عوارض ساحلی خود را از دید دشمن پنهان کند. بعد از جنگ جهانی دوم، استفاده از قایق های پر سرعت پرنده مرسوم شد و شوروی سابق نمونه هایی از آن را آزمایش کرد.

وجود قایق پرنده ایرانی باور برای نخستین بار در پنجمین روز از رزمایش پیامبر اعظم در فروردین ماه سال ۱۳۸۵ هجری شمسی اعلام شد.

هر چند این خبر در آن زمان بازتاب بسیار بالایی توأم با اظهار شگفتی از توان کشورمان در ساخت این وسیله داشت، اما پس از تحویل تعداد ۱۲ فروند از آن در مهرماه سال ۱۳۸۹ تحت هدایت خلبانان آموزش دیده که بیانگر عملیاتی شدن کامل باور بودند، عواملی که همواره سعی در مخدوش جلوه دادن توانمندی های بومی کشور دارند این بار نیز وارد عمل شده و با دستاویز قرار دادن شباهت باور ۲ و یک نمونه ساخت شوروی سابق سعی در بی ارزش کردن این دستارود مهم داشتند.

پیکربندی (Configuration) چندین قایق پرنده دیگر در جهان نیز مشابه همان نمونه شوروی است؛ همانطور که بسیاری از هواپیماهای هم رده نظامی و غیرنظامی دارای مشابهت های طراحی هستند.

سرعت قایق پرنده باور

سرعت قایق پرنده باور ۱۸۵ (۱۰۰ نات دریایی) تا ۱۹۰ کیلومتر بر ساعت و ارتفاع پروازی معمول آن ۱ تا ۵ متر و تا سقف چند ده متر عنوان شده است. در واقع قایق پرنده برای اوج گیری های هوایی بالا طراحی نشده و می تواند بر اساس ماموریت، چند متری از سطح آب فاصله بگیرد.

با توجه به اینکه قدرت مانور در هوا راحت تر از درون آب است، بنابراین این سلاح تهاجمی می تواند در میدان رزم، قدرت مانور و تهاجم زیادی داشته باشد که برای سازمان رزم نیروی دریایی سپاه، یک امکان فوق العاده خواهد بود.

این قایق، سرعت بالایی به نسبت قایق های معمولی داشته و از قایق های تندرو نیز سریعتر حرکت می کند. مقاومت کمتر هوا نسبت به آب که باعث نیاز به موتوری سبک تر با توان کمتر می شود، برد و سرعت پیمایشی قایق را به طور چشمگیری افزایش می دهد.

باید توجه داشت که قایق های پرنده ایران، امکان پرواز در دریای مواج را نیز دارا هستند. قایق های غیر پرنده در آن بستر امکان فعالیت ایمن را ندارند. توانایی پرواز تا ارتفاع چند متری بالای سطح آب و سرعت بالا در اجرای مأموریت ها در مقایسه با سایر ادوات دریایی معمول از نکات قابل توجه در عملکرد این نوع وسایل به شمار می رود.

بنابراین نسل اول قایق های پرنده که باور-۲ بودند، برای دفاع ساحلی و گشت های طولانی و پر سرعت در کشوری با بیش از ۱۵۰۰ کیلومتر ساحل جنوبی بسیار مناسب هستند.

باید به خاطر داشته باشیم اساساً هدف قایق پرنده ارتفاع پروازی بالا نیست، زیرا همانطور که گفته شد مزیت اثر سطحی در بهبود قابلیت های پروازی این وسیله در ارتفاع پائین رخ می‌دهد. آنچه تا به حال در رابطه با تجهیزات و تسلیحات باور اعلام شده، برخورداری از دوربین های مختلف دید در روز و شب با قابلیت ارسال بی درنگ اطلاعات و همچنین تیربار بوده است.

قابلیت های قایق پرنده باور ۲

از جمله دیگر قابلیت های این قایق امکان شلیک انواع موشک های موجود در آن است. اگر این جمله دقیق بیان شده باشد، باید شاهد وجود محفظه ای داخلی برای حمل جنگ افزار باشیم؛ مسئله ای که از تصاویر منتشر شده تا کنون نتوانستیم به آن پی ببریم. البته چنین محفظه ای با رعایت اصول پنهانکاری راداری(رادارگریزی) نیز همخوانی دارد.

یکی از نکاتی که به عنوان انتقاد از طرح باور-۲ مطرح شده بود، نداشتن کانوپی (درب تلقی-شیشه ای برای کابین) خلبان است. هر چند به دلیل سرعت نچندان زیاد، این مسئله خیلی تأثیرگذار نخواهد بود اما از نظر بهبود شکل آیرودینامیکی و شرایط پروازی و حفاظت فیزیکی برای خلبان اهمیت زیادی داشت.

باور-۲ صندلی پرتاب شونده برای خلبان ندارد تا سبکتر شده و از پیچیدگی‌های اضافی کاسته شود. از این بابت و با توجه به ارتفاع پروازی پائین این وسیله، حذف کانوپی برای خروج سریع خلبان در شرایط اضطراری می تواند مفید باشد.

از نظر ادوات داخل کابین، سامانه‌های مخابراتی و ارتباطی بومی در کنار استفاده از حداقل یک نمایشگر دیجیتال در باور-۲ امکانات مناسبی از نظر سطح فناوری در اختیار خلبان قرار داده است. باور-۲ پرنده‌ای با بال نصب شده در بالای بدنه بود.

مجموعه دُم دارای فرم T بوده و بخشی از دُم عمودی متحرک (رادِر) هنگام شناوری قایق پرنده در آب قرار می گیرد تا وظیفه سکان قایق را انجام دهد. قسمت زیرین بدنه که با آب در تماس است از طرح بدنه قایق های تندرو برخوردار است که باز هم به حرکت بهینه باور در زمان شناوری کمک می‌ کند.

در دو سر بال های باور بالچه هایی دیده می شوند که روی آنها یک بخش متحرک هم وجود دارد. این سطح متحرک مانند رادِر عمل کرده و به عنوان یک سطح کنترلی اضافه، مانور پذیری باور را افزایش می دهد. البته خود این بالچه دارای ایرفویل غیرمتقارن نیز هست که با توجه به دشوار شدن فرایند ساخت بالچه با این ایرفویل در نوع خود اقدام جالبی به نظر می رسد.

نکته دیگر در اینجا زاویه‌ دار بودن بالچه به سمت بیرون است؛ به طوری که شکل کلی باور از روبرو مشابه حرف «W» جلوه می کند. این پیکربندی به عنوان یک طرح مرسوم در برخی قایق های پرنده خارجی کوچک و بزرگ هم به کار رفته است.

مایل بودن بالچه به جای نصب ساده با زاویه ۹۰ درجه در انتهای بال باعث کاهش بازتاب راداری خصوصا از طرفین می شود؛ هر چند که در انتخاب و طراحی پیکربندی دم افقی و عمودی به نظر می رسد و کاهش بازتاب راداری مد نظر نبوده است.

نکته قابل ذکر آنکه بحث محاسبه و کنترل ارتعاشات ناشی از همین هوای فشرده بین بخش زیرین بال و سطح آب در ارتفاع پروازی نزدیک به سطح، از چالش های علمی و فنی مهمی بوده که متخصصان کشورمان موفق به غلبه بر آن شده اند.

البته ضخیم بودن بال و سازه قوی باور-۲ نیز برای حل این مشکل مفید واقع شده است. موتور باور-۲ پشت کابین خلبان و کمی عقب تر و بالای بدنه نصب شده تا از برخورد با آب مصون باشد. این موتور ملخی سه پره و پیستونی با زاویه مثبت نسبت به افق نصب شده تا همواره مؤلفه نیرویی رو به بالا و کمک کننده به نیروی برآ داشته باشد تا برخاستن باور از سطح آب راحت تر صورت گیرد. در هنگام پرواز نیز با توجه با ارتفاع پروازی کم، وجود این مؤلفه نیرویی ایمنی بیشتری به دنبال دارد.

 نوع دو نفره باور-۲ نیز ساخته و تحویل شده که استفاده اصلی آن برای امور آموزش است. باور ۲ امکان حمل یک فروند موشک کوثر را دارد.

در مقایسه قایق پرنده ایرانی با «ESKA-1» شوروی باید اذعان داشت هر چند در طرح باور-۲ الگو برداری از قایق پرنده مذکور مشهود است، اما تفاوت های آشکاری نیز دیده می شود که نشان از طی کردن سیر طراحی در کشور و نه یک کپی برداری و مهندسی معکوس خالص دارد.

سرعت باور حدود ۱۹۰ کیلومتر بر ساعت اعلام شده در حالیکه نمونه ساخت شوروی بین ۱۰۰ تا ۱۴۰ کیلومتر بر ساعت سرعت دارد. یکی دیگر از تفاوت‌ های باور و این نمونه خارجی، وضعیت موتور است. در باور موتور سه پره فشار دهنده (رو به عقب) و در نمونه مذکور موتور دو پره رو به جلو(ملخ مکنده) به کار رفته است.

شکل دماغه، پروفیل بخش در تماس با آب، محل نصب بال ها به بدنه و شیب بدنه در این قسمت، انحنای بیشتر بال باور-۲، کم عرض و بلندتر بودن بالچه نوک بال، مستطیلی بودن دم افقی باور بر خلاف دم ذوزنقه‌ای (در لبه حمله و فرار) در ESKA-1، محل و شکل کابین خلبان که بالاتر قرار گرفته و دید رو به جلو و عقب مناسبی برای وی بوجود آورده و البته نداشتن درب کابین خلبان، از دیگر تفاوت های باور و نمونه شوروی هستند.

قایق پرنده باور ۴

جدید ترین نسل قایق های پرنده رادار گریز راکت انداز ایران، باور ۴ نام دارد. این قایق با سرعت ۱۶۰ کیلومتر بر ساعت و قابلیت های مختلف، یکی از سلاح های تهاجمی ایران برای مقابله احتمالی با ناوهای هواپیما بر آمریکا در خلیج فارس است که قدرت مانور کمتری به نسبت ادوات کوچک و پر شمار تهاجمی دریایی ایران دارند.

البته در بحث حمله احتمالی به ناوهای هواپیما بر، طراحی های خاص در نیروهای مسلح انجام گرفته و حتی بحث زنده گیری ناوها نیز مطرح شده است. به هر حال به نظر می رسد باور ۴، یکی از ابزارهای باورکردنی دریایی برای مقابله با شناورهای غول پیکر نیروهای مهاجم باشد.

این قایق در سال ۱۳۹۳ در نمایشگاه صنایع هوایی در جزیره مرجانی کیش رونمایی شد. باور ۴ ویژگی های منحصر به فردی در اجرای ماموریت ها و همچنین اجرای مانور و عملیات نظامی دارد که در نوع خود کاربری این پرنده دریایی را بسیار افزایش داده است.

باور ۴ جدید ترین نسل از قایق های تهاجمی نیروی دریایی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی است که طراحی و ساخت آن کاملا بومی بوده و مهندسی و ساخت در داخل انجام شده است. فناوری و نگهداری بومی سبب شده که تولید انبوه این قایق تهاجمی پرنده در سال های اخیر انجام شود.

طراحی قایق از دلتای معکوس پیروی می کند و قادر است در ارتفاع بسیار نزدیک به آب یعنی حدود ۴ متر به پرواز در آید. این پرنده با توجه به اینکه نمونه باور ۲ تک سرنشین بود، در دو نمونه تک سرنشین و دو سرنشین طراحی و ساخته شده است.

دوربین های پیشرفته ۳۶۰ درجه ای که زیر بدنه و حتی روی بال نصب می شود، برای زیر نظر گرفتن سطح دریا و طرفین پرنده و زیر دماغه قایق مورد استفاده قرار می گیرد. باور ۴ قادر است با سرعت بیش از ۱۶۰ کیلومتر بر ساعت پرواز کرده و حدود ۳ ساعت تداوم پروازی داشته باشد.

البته باید توجه داشت که این پرنده دریایی تهاجمی ایران، می تواند بال قسمت پشتی هم داشته باشد. با نصب این بال وسیله تا ۱۹۰ کیلومتر بر ساعت سرعت می گیرد که در نوع خود بسیار مطلوب است.

این پرنده ها معمولا در سطح بسیار نزدیکی از آب پرواز می کنند و در صورت وجود مانع، با مشکل روبرو می شوند. برای رفع این معضل،‌ متخصصان صنعت هوایی کشور با طراحی امکانی، این قابلیت را به پرنده داده اند که اگر خلبان مانعی را در مقابل خود دید، بتواند تا ارتفاع ۵۰ متری هم ارتفاع بگیرد.

قایق باید پس از رد کردن مانع سر راه خود، به سطح آب بازگردد چرا که طرح بال این پرنده به گونه ای نیست که بتواند در آن ارتفاع پرواز داشته باشد.

این پرنده از یک موتور ۴ سیلندر با پوششی مناسب برخوردار است که از سوخت بنزین سوپر بهره می برد و دارای یک ملخ ۳ تیغه بوده که کار پیشران قایق پرنده را بر عهده دارد.

ویژگی های قایق پرنده باور ۴

• طول قایق پرنده: ۸ متر و ۸۹ سانتی متر
• عرض پرنده: ۷ متر و ۵۹ سانتیمتر
• ارتفاع پرنده: ۲ متر و ۳۷ سانتیمتر
• حداکثر ارتفاع اوج گیری: ۵۰ متتر
• حداکثر برد مفید: ۳۵۰ کیلومتتر
• حداکثر وزن پرنده: ۹۳۰ کیلومتر
• حداکثر وزن برخاست پرنده: ۹۳۰ کیلومتر
• حداکثر بار قابل حمل: ۱۲۰ کیلوگرم
• سرعت پرنده: ۱۶۰ تا ۱۹۰ کیلومتر بر ساعت
• جنس بدنه: فایبر گلاس – رادار گریز
• مسافت لازم برای پرواز: ۱۲۰ تا ۱۵۰ کیلومتر
• مسافت لازم برای فرود: ۶۰ تا ۱۰۰ متر

ناوچه موشک انداز تندر

علاوه بر قایق های پرنده ایران، ناوچه موشک انداز تندر که سرعت حدود ۶۰ کیلومتر در ساعت داشته و ۴۰ متر طول داردنیز یکی دیگر از ابزارهای تهاجمی ایران در نبردهای دریایی به شمار می رود.

رادار سطحی برای کشف و ردگیری اهداف سطحی و شناورهای دشمن با قابلیت شناسایی ده ها هدف، رادار ناوبری برای کمک به مسیربابی و رادار کنترل آتش برای هدایت تسلیحات، از جمله تجهیزات این شناور رزمی به شمار می رود.

سراج

سراج یکی از تندرو ترین راکت انداز های تهاجمی ایران در نبردهای دریایی به شمار می رود. این وسیله مناسب مناطق گرمسیری است.جنس بدنه این شناور غیر پرنده فایبر گلاس سبک است و مقاومت بالایی در برابر خوردگی دارد. سراج مجهز به انواع امکانات بومی مخابراتی و ناوبری الکترونیکی است.

تحلیل رسانه های جهان از حمله قایق های پرنده و غیر پرنده ایران

نبرد دریایی ایران با ناوهای آمریکایی گر چه کاملا غیر متناسب است، اما کشور را بر آن داشته تا با مدیریت داشته ها و هوش طراحان نظامی داخلی، قابلیت های دفاعی کشور را در عرصه دریا افزایش دهد.

واشنگتن‌ پست نیز در گزارشی تاکتیک حملات زنبوری قایق‌ های تندرو را یکی از بهترین راهبردهای جنگی ایران دانسته است. این قایق‌ ها که قدرت مانور بالایی دارند، به یکی از کاربردی ترین روش ایران در مقابل ناوهای غول‌ پیکر آمریکایی شده‌ اند. این قایق‌ های کوچک اما قدرتمند، می‌ توانند به طور گروهی و هم‌ زمان، مانند یک توده زنبور که به یک طعمه بزرگ‌ تر حمله میی کند، از چند سو به ناوهای بزرگ یورش برده و آن‌ ها را نابود نمایند.

ژنرال کولین بوینتون در این خصوص می‌ گوید: “اگر آمریکا قصد داشته باشد ناوهای خود را در صورت وقوع جنگ در تنگه هرمز مستقر کند، بهترین شانس را به ایران داده است، زیرا این امر می‌ تواند منجر به نابودی اولین ناوگان دریایی آمریکا شود و این همان سناریویی است که به کابوس فرماندهان آمریکایی تبدیل شده است.”

 به گزارش واشنگتن‌ پست، ناوهای مدرن آمریکا مجهز به سامانه‌های دفاعی مختلفی مانند سپر موشکی هستند. اما ایران با توانایی حمله از جهات مختلف این تکنولوژی را خنثی کرده است. یک مقام اطلاعاتی خاورمیانه که مطالعاتی در باب راهبردهای “جنگ خلیج فارس” انجام داده، هشدار داده که احتمال دارد نیروی دریایی آمریکا با تهدیدی ۳۶۰ درجه‌ ای مواجه شود و به‌طور همزمان از زمین، هوا، دریا و حتی زیر آب مورد حمله قرار گیرد.

بنا به گزارش EagelSpeak، تاکتیک‌ های زنبوری نیروهای نظامی ایران به گونه ای است که ۱۰۰ قایق تندرو به طور‌ هم‌ زمان به یک هدف مانند ناوهای بزرگ یورش می‌ برند. بنا به گفته کارشناسان نظامی غرب، بیش از ۲۰ قایق تندرو از هر جهت به ناو دشمن حمله می‌ کنند که این کار سامانه دفاعی ناو را از کار می‌ اندازد.