مطبوعات در گذرِ زمان

از عصرِ مشروطه به این سو که مطبوعات در جامعه ایرانی پا گرفتند و بعد‌ها در عصرِ به قدرت رسیدن رضاخان که گسترده‌تر شدند، تا همین امروز، نقش مهمی را در عرصه‌های گوناگون ایفا کرده‌اند. بی‌راه نیست اگر برخی از حوادثِ تاریخ معاصر ایران را حاصلِ کار مطبوعات زمان بدانیم و به آن‌ها ربطشان بدهیم، چه مستقیم و چه غیرِ مستقیم. اینکه این مسئله چقدر به نفع یا ضرر تاریخ ما تمام شده، بحث دیگری است و آسیب شناسی دقیق را می طلبد، ولی نشان از تاثیرگزاری مطبوعات در سرزمین ما دارد، هرچند که این نقش در سال‌های اخیر با ظهور اینترنت و گسترش آن کم رنگ‌تر شده اما هنوز نمی‌توان حساسیتی که در این حوزه وجود دارد را کتمان کرد، مطبوعات هنوز نقش قابل توجهی را در تمامی عرصه‌های عمومی بازی می‌کنند.

«سیّدفرید قاسمی» را اهالی مطبوعاتِ ایران در سال‌های پس از انقلاب، به خوبی می‌شناسند، در واقع غیر ممکن است کسی سر و کارِ حرفه ایش با انواع مطبوعه باشد و او را نشناسد، با وجود اینکه پنجاه سال سن دارد، اما او را تاریخِ متحرک مطبوعات ایران نامیده اند. با صحبت‌ها و نوشته‌هایش نیز، بار‌ها بر این مسئله با دقتی که در ذکر جزئیات تاریخ مطبوعاتِ ما دارد، صحه گذاشته است. قاسمی از دیرباز در جست‌و‌جوی تاریخ تکه تکه مطبوعات ما بوده، هر جا صحبتی از تاریخ مطبوعات ایران است، قطعا و حتما پای قاسمی نیز، در میان است.

جمع آوری تاریخِ مطبوعات ایران، کار چندان آسانی نیست، چرا که تاریخِ مطبوعات ما، تاریخی تکه پاره و نیم بند است، هر از چند گاهی نشریه‌ای درآمده، تاثیری بر جماعتی گذاشته و بعد، به دلایلی گوناگون از انتشار باز مانده است، این حدیث تکراری را از آغاز تا امروز داشته‌ایم و احتمال زیاد باز هم خواهیم داشت. تقریبا می‌توان گفت تعداد نشریات ایران که دوره انتشارشان از پنجاه سال گذشته باشد، بیشتر از تعداد انگشتان یک دست نیست و البته همین تعداد هم به لطف دولتی بودنشان دوام آورده‌اند. اما در عوض، با همین تاریخ محدود انتشار و سرگذشت‌های عجیب و غریبی که نشریات مان داشته‌اند، تاریخی داریم به غایت پُر فراز و نشیب. تاریخ نگاری مطبوعات ما، به همین خاطر، بیشتر از هر چیزی از دلِ گفت‌و‌گوهای شفاهی درمی آید و لاغیر. از لابه لای صحبت‌ آدم‌هایی که در دل این تاریخ بوده‌اند و بالا و پایین‌اش را دیده‌اند. خودشان دست اندرکار نشریه‌ای در گوشه‌ای از این تاریخ بودند و نقشی ایفا کرده‌اند. قاسمی این ضرورت را دریافت و حاصلش شد کتابِ «تاریخ شفاهی مطبوعات ایران». این کتاب حاصل گفت‌و‌گوهای قاسمی با تنی چند از سردبیران و مدیران مسئولان نشریات مهم و جریان سازِ پیش از انقلاب اسلامی است، گفت‌و‌گوهایی با «غلامحسین صالحیار» (اطلاعات و آیندگان)، «سیف الله وحیدنیا» (وحید)، «نعمت الله جهانبانویی» (فردوسی)، «ایرج افشار» (آینده و راهنمای کتاب)، «محمدعلی سفری» (اطلاعات)، «دکتر علی بهزادی» (سپید و سیاه)، «مسعود برزین» (مهر ایران و خواندنی‌ها) و «خسرو شاهانی» (کیهان، خواندنی‌ها و خراسان». در گفت‌و‌گو‌ها و گردآوری این کتاب علی دهباشی همراهِ سیفرید قاسمی بوده است، این کتاب را در سال جدید نشر «ققنوس» با قیمت ۱۲۰۰۰ تومان و در ۲۴۶ صفحه منتشر کرده است.