پیامدهای اقتصادی ۸ المپیک

انتخاب یک کشور به‌عنوان میزبان بازی‌ها می‌تواند مزایای مختلفی برای کشور میزبان در بر داشته باشد. افزون بر ارتقای سطح ورزشی و تندرستی مردم که در چارچوب اهداف فرهنگی و اجتماعی قابل تبیین است، کشور برگزارکننده بازی‌ها، به دنبال کسب مزایایی در زمینه‌های اقتصادی و سیاسی است. بسیاری از کشورهای جهان تلاش می‌کنند تا به‌عنوان میزبان بازی‌های المپیک از سوی کمیته جهانی المپیک انتخاب شوند. اثرات اقتصادی بازی‌ها بر اقتصاد ملی در کوتاه‌مدت و میان‌مدت قابل بررسی و اندازه‌گیری است. البته نباید فراموش کرد که در برخی موارد، اهداف سیاسی بر منافع اقتصادی در کوتاه و میان‌مدت می‌چربند و کشور میزبان، برگزاری بازی‌ها را در چارچوب یک استراتژی اقتصادی بلند‌مدت و اهداف سیاسی کوتاه‌مدت قرار می‌دهد.در ادامه مروری بر اثرات المپیک در ادوار مختلف داریم:

۱۹۶۴ توکیو

به‌عنوان دومین کشوری که بیشترین آسیب‌ها را در جریان جنگ دوم جهانی متحمل شد، اقتصاد ژاپن روزهای وحشتناکی را در دهه ۱۹۵۰ می‌گذراند. بنابراین توسعه اقتصادی یک نیاز و ضرورت جدی به‌شمار می‌رفت. ژاپنی‌ها در سال ۱۹۶۴ موفق به برگزاری المپیک در توکیو شدند. آنها نخستین کسانی بودند که روی سرمایه‌گذاری عمومی تاکید کردند. دولت نیز در آن سال المپیک را یکی از مهم‌ترین محل‌های کسب درآمد معرفی کرد. به این ترتیب خیلی سریع برنامه ساخت‌وساز، خدمات، حمل‌ونقل و تولید در دستور کار قرار گرفت، به‌طوری که این بخش‌ها به ترتیب با ۲۱ درصد، ۴۵ درصد، ۴/ ۱۹ درصد و ۴/ ۱۴ درصد رشد کردند. ۶۸۲۵ میلیون دلار سرمایه‌گذاری که ۴۵۲ میلیون دلار آن سرمایه‌گذاری مستقیم به شمار می‌رفت و ۶۳۷۳ میلیون دلار آن غیر مستقیم. مطالعاتی که بعدا در مورد اقتصاد ژاپن صورت گرفت نشان داد نرخ رشد سالانه تولید ناخالص داخلی ژاپن پس از برگزاری المپیک روند افزایشیِ چشمگیری گرفت و از ۱/ ۱۰درصد به ۶/ ۱۷درصد در ۱۹۶۴ رسید. گرچه با کاهش سرمایه‌گذاری‌ها پس از المپیک این روند ادامه پیدا نکرد. رشد تولید ناخالص داخلی این کشور از بسیاری کشورهای توسعه‌یافته غربی نظیر فرانسه و آلمان نیز بیشتر شد. به این ترتیب می‌توان ادعا کرد بازی‌های المپیک، ژاپن را به دومین اقتصاد بزرگ جهان تبدیل کرد. از این رویداد حتی با عنوان «انفجار توکیو» نیز یاد می‌کنند.

۱۹۸۸ سئول

پس از ژاپن نوبت به کره‌جنوبی رسید که با برگزاری المپیک در سئول در سال ۱۹۸۸ به سودهای کلان اقتصادی دست پیدا کند؛ این کشور از یک طرف خودش را به‌عنوان کشوری صنعتی در جهان معرفی کرد و از طرف دیگر اقتصادش را به پای دیگر اقتصادهای توسعه‌یافته رساند. آنها ۳۲۹۶ میلیون دلار روی المپیک سرمایه‌گذاری کردند که ۱۵۳۴ میلیون دلار آن مستقیم و ۱۷۶۲ میلیون دلار غیر مستقیم بود. میزبانی این رقابت‌ها ۳۰۰ میلیون دلار سود خالص را نصیب این کشور کرد و علاوه بر آن ساخت‌وسازهایی که این کشور در فاصله سال‌های ۱۹۸۱ تا ۱۹۸۸ به خاطر المپیک داشت، باعث شد ۳۳۶ هزار کارگر مشغول به کار شوند و درآمد سالانه تا ۴/ ۱۲درصد افزایش پیدا کند. سرانه تولید ناخالص داخلی نیز در این کشور از ۲۳۰۰دلار به ۶۳۰۰دلار رسید. نکته مهم در مورد با این کشور رشد میزان سرمایه‌گذاری بود، نرخ سرمایه‌گذاری که در سال‌های قبل از المپیک به‌طور میانگین ۱۳ درصد بود، از ۱۹۸۷ تا ۱۹۹۰ به ترتیب ۷/ ۲۱، ۳/ ۲۳، ۳/ ۲۱ و ۲/ ۳۴ درصد رشد کرد. به این ترتیب کره‌جنوبی به ببر آسیای شرقی تبدیل شد. برگزاری المپیک در کره‌جنوبی نیز یکی دیگر از موارد انقلابی این رویداد ورزشی بود که باعث شد این کشور به لحاظ اقتصادی متحول بشود.

۱۹۹۲ بارسلونا

اگرچه اسپانیا کشور توسعه‌یافته‌ای به شمار می‌رفت، اما رکود اقتصادی اروپا در دهه ۹۰ آنها را نیز متاثر کرد. برگزاری المپیک در چنین شرایطی پیامدهای مثبت کشورهای قبلی را نداشت. آنها ۲۴۶۰ میلیون دلار سرمایه‌گذاری مستقیم و ۶۹۱۵ میلیون دلار سرمایه‌گذاری غیرمستقیم داشتند و درآمد ۱۶۹۹ میلیون دلاری از مسابقات به‌دست آوردند. آمارهای بعدی نشان می‌داد این رقابت‌ها تاثیر محسوسی بر اقتصاد کشور نداشته است. رشد اقتصادی در همان سطوح قبلی حفظ شد و بازار کار نیز تحول قابل ملاحظه‌ای را تجربه نکرد. به‌طوری که آمارها نشان می‌داد نرخ اشتغال پس از المپیک کاهش پیدا کرده و روند نزولی در پیش گرفته است.

۱۹۹۶ آتلانتا

میزبان المپیک ۱۹۹۶ آتلانتا بزرگ‌ترین شهر جنوب شرقی آمریکا بود. بدون شک حجم بزرگ اقتصاد آمریکا باعث می‌شود این کشور تاثیر قابل توجهی از برگزاری المپیک مشاهده نکند. میزان سرمایه‌گذاری مستقیم برای بازی‌های المپیک حدود ۱۱۸۲ میلیون دلار بوده است. اگرچه در این بازی‌ها درآمد ۱۷۰۵ میلیون دلاری نصیب آمریکا شد، اما این میزان تقریبا با هزینه‌های انجام شده برابری می‌کرد و در نتیجه سود چندانی دست آمریکا را نگرفت.

۲۰۰۰ سیدنی

المپیک سیدنی نیز به‌عنوان بهترین بازی المپیک شناخته شد. آنها از ۱۹۹۴ شروع کردند، ۵۸۳۶ میلیون دلار سرمایه‌گذاری انجام شد. مدیریت بهینه فضاهای ورزشی زمینه جلوگیری از هدررفت سرمایه‌گذاری را فراهم آورد. موفقیت‌های المپیک ۲۰۰۰ نه تنها باعثِ بهبود ساخت‌وساز در این شهر شد بلکه روی توریسم و گردشگری آن نیز اثرات مثبتی بر جای گذاشت و این شهر را به شهرت و اعتباری جهانی رساند به‌طوری که نرخ رشد گردشگران حدود ۷/ ۸ درصد در سال ۲۰۰۰ رشد کرد. کی. پی. ام. جی پیت مارویک (۱۹۹۳) در یک مطالعه تخمین زد که تاثیر اقتصادی بازی‌ها در اقتصاد استرالیا برابر ۸/ ۵ میلیارد دلار بوده و در هر حال منجر به ایجاد ۱۵۶ هزار شغل تمام‌وقت شده است. مزایا شامل درآمدهای مالیاتی برابر با ۵/ ۱ میلیارد دلار بود. این المپیک تاثیر اقتصادی ۶/ ۵ میلیارد دلاری و ایجاد ۱۶۵ هزار موقعیت شغلی در هر سال و برای مدت ۱۳ سال داشته است. تولید ناخالص استرالیا حول و حوش سال ۲۰۰۰ حدود ۵۵۰ میلیارد دلار بود و نیروهای کار بیشتر از ۱۰ میلیون نفر بودند.

۲۰۰۴ آتن

در کنار این نمونه‌های موفق، موارد ناموفقی نیز وجود داشته‌است. المپیک ۲۰۰۴ در آتن تنها هزینه به‌بار آورد و هیچ سود و صرفه اقتصادی برای یونان نداشت. هزینه بازی‌های المپیک در آتن بیش از ۱۲ میلیارد دلار شدکه بیشترین هزینه از سال ۱۹۸۴ و دوبرابر بودجه پیش‌بینی شده برای مسابقات در سال ۲۰۰۰ بود. این هزینه سنگین به حدی بود که بدهی دولت به ۳ درصد تولید ناخالص داخلی رسید. گرچه بودجه کمیته سازماندهی (OCOG) که در سند پیشنهادی آمده بود نیز هزینه‌های ۵۷/ ۱ میلیارد دلاری را با درآمد ۶۱/ ۱ میلیارد دلاری مقایسه کرده و یک مازاد بسیارکم پیش‌بینی شده بود. روند رشد اقتصادی نیز حکایت از عدم موفقیت اقتصادی یونان داشت به‌طوری که در سال بعد از المپیک، اقتصاد این کشور با رشد ۲۷/ ۱ درصدی وارد رکود شد.

۲۰۰۸ پکن

در بودجه پیشنهادی المپیک ۲۰۰۸ پکن ۶۲/ ۱ میلیارد دلار درآمدها و ۵۷/ ۱ میلیارد دلار هزینه‌ها بود. گردشگری صنعت پایه اقتصاد المپیک است و صنعت گردشگری ورزشی بهترین شکل افزایش ارزش اقتصادی تولیدات صنعتی و فعالیت‌های کسب و کار است. پس از مشخص شدن میزبانی پکن در سال ۲۰۰۱،گردشگری داخلی و خارجی و درآمدهای گردشگری سال به سال افزایش یافت. معاون اداره ملی گردشگری چین، «یلی دو» یک سخنرانی مهم در کنفرانس گردشگری در پکن در ۲۵ فوریه ۲۰۰۹ ایرادکرد و گفت: گردشگری پکن از فرصت‌های محکمی برای توسعه پس از المپیک به‌طور کلی با پیاده‌‌سازی استراتژی توسعه توریسم پس از المپیک برخورداراست. به‌عنوان مثال فقط گردشگری روستایی و فرهنگی به بیش از ۲۰ هزار خانوار افزایش یافته است و افراد درگیر در گردشگری روستایی به بیش از ۶۰هزار نفر رسیده است. درآمد حاصل از گردشگری روستایی به ۱/ ۹ میلیارد دلار رسیده و ۸/ ۱ درصد افزایش نسبت به سال قبل داشته است. صنایع محصولات ورزشی به بارزترین و بالغ‌ترین صنعت در ورزش چین تبدیل شده است. مقیاس صنایع و سازمان‌ها ارتقا یافته و شکل منحصربه‌فردی در ساختار سازمانی به‌خود گرفت. بازی‌های المپیک برای شرکت لی‌نینگ با افزایش ۵۰ درصد درآمدها درسال ۲۰۰۸ دستاوردهای زیادی به همراه داشت. بر اساس گزارش منتشره، گردش مالی شرکت لی‌نینگ در ۱۹ مارس ۲۰۰۹ در هنگ‌کنگ با یک افزایش ۵۳/ ۸ درصدی در مقایسه با سال ۲۰۰۷ به ۶/ ۶۹ میلیارد یوآن رسید.

۲۰۱۲ لندن

در بودجه پیشنهادی المپیک ۲۰۱۲ لندن درآمدها و هزینه‌ها دقیقا برابر هستند و مبلغ آنها تقریبا ۵/ ۲ میلیارد دلار است. این رقم نسبت به المپیک آتن و پکن بالاتر است اما یونان و چین کشورهایی با دستمزدها و قیمت‌های پایین‌تر نسبت به انگلستان هستند. در مجموع المپیک ۲۰۱۲ لندن در سطحی مشابه المپیک ۱۹۹۶ آتلانتا و ۲۰۰۰ سیدنی قرار گرفت. هزینه‌های غیرمرتبط با کمیته سازماندهی المپیک ۲۰۱۲ لندن ۸/ ۱۵ میلیون دلار است که برای یک شهر در یک کشور توسعه یافته بسیار بالا است اما منعکس‌کننده استراتژی استفاده از بازی‌های المپیک برای توسعه گسترده زیرساخت‌ها در شرق لندن است. آمارها نشان می‌دهد ۱۲ میلیارد یورو (۳/ ۹ میلیارد پوند) هزینه صرف شده است. این مبلغ نزدیک به سه‌برابر هزینه پیش‌بینی شده در سال ۲۰۰۵ می‌باشد که شهر لندن از سوی کمیته بین‌المللی المپیک برای برگزاری بازی‌های انتخاب شده بود. تنها مشکل، پس از تصویب و اختصاص بودجه ۳/ ۹ میلیارد پوندی، افزایش غیرپیش‌بینی شده هزینه امنیت بازی‌ها بود که آمار‌ها نشان می‌دهد این هزینه نسبت به پیش‌بینی اولیه دوبرابر شده و از ۲۸۲ میلیون پوند به ۵۵۳ میلیون پوند افزایش یافت. در این راستا، هزینه مراسم افتتاحیه بازی‌ها نیز از بودجه تصویبی تجاوز کرده و به ۸۱ میلیون پوند رسیده است.

بر اساس مطالعات صورت‌گرفته، اثرات اقتصادی بازی‌های المپیک به ساختار اقتصادی کشورهای میزبان بستگی دارد. کشورهایی مانند ژاپن و کره‌جنوبی در زمان برگزاری این بازی‌ها، سرگرم توسعه بودند، به این ترتیب سرمایه‌گذاری‌های عظیمی که در این کشورها و در شهرهای میزبان صورت گرفت، در حقیقت صرف توسعه شد و به رشد اقتصادی انجامید. اما کشورهایی مانند اسپانیا، آمریکا، استرالیا و یونان زمانی میزبان این بازی‌ها شدند که توسعه یافته بودند به همین خاطر است که بازی‌های المپیک در این کشورها سود اقتصادی چندانی به دنبال نداشت. به این ترتیب کشورهای در حال توسعه می‌توانند با برگزاری بازی‌های المپیک، اقتصاد خود را از فرش به عرش برسانند، اما اقتصادهای پیشرفته تنها با هزینه‌های اضافی مواجه خواهند شد.