هوشمندانه بخریم، عاقلانه مصرف کنیم

سالانه غذای 15 میلیون نفر در ایران دور ریخته می شود

در جهان امروز که با رشد فزاینده جمعیت و البته ترویج فرهنگ مصرف گرایی و رفاه طلبی همراه است آنچه بیش از پیش اهمیت می یابد کمبود مواد غذایی است .

در همین حال برآوردهای فائو نشان می‌دهد هر سال ۱,۳ میلیارد تن غذا در جهان هدر می‌رود که ۳۵ میلیون تن از این رقم معادل ۲.۷ درصد در ایران دور ریخته می‌شود. آمارهای منتشر شده از سوی سازمان جهانی خواربار و کشاورزی ملل متحد (فائو) نشان می‌دهد درحالی که میلیون‌ها انسان در جهان با مشکل گرسنگی دست و پنجه نرم می‌کنند. هرساله بخش مهمی از تولید غذای جهان در زنجیره توزیع، برداشت و مصرف به هدر می‌رود. بر اساس جدیدترین برآورد این نهاد بین‌المللی ۱.۳ میلیارد تن از مواد غذایی و محصولات کشاورزی تولیدی در جهان طی یک سال از بین می‌رود که این رقم معادل تولید ۲۸درصد از کل زمین‌های کشاورزی است.

بر این اساس ۳۰ درصد غلات، ۲۰ درصد لبنیات، ۳۵ درصد ماهی و غذاهای دریایی، ۴۵ درصد میوه و سبزی، ۲۰ درصد دانه‌های روغنی و ۲۰ درصد گوشت تولیدی جهان به هدر می‌رود. از ,۳میلیارد تن غذایی که به هدر می‌رود حدود ۴۵۰ میلیون تن غلات، ۳۰۰ میلیون تن میوه، ۵۰ میلیون تن گوشت و ۲۰ میلیون تن ماهی است. طبق گزارش‌های فائو، در جهانی که ۹۰۰ میلیون نفر از جمعیت آن از گرسنگی رنج می‌برند، یک‌سوم از مواد غذایی تولیدشده توسط انسان (بر مبنای محتوای کالریک آن) به هدر می‌رود.

تخمین زده می‌شود که تولید این حجم از غذای هدررفته در هر سال متضمن کشت در ۱۹۸ میلیون کیلومتر مربع از اراضی کشاورزی کره‌زمین (تقریباً معادل مساحت کشور مکزیک)، صرف ۱۷۳ میلیارد مترمکعب آب شیرین، مصرف ۲۸ میلیون تن کود شیمیایی و تولید گازهای گلخانه‌ای به میزان سه‌هزار و ۳۰۰ تا پنج‌هزار و ۶۰۰ میلیون مترمکعب (معادل دی‌اکسیدکربن) است.

بر اساس این گزارش ایران نیز ازجمله کشورهایی است که هرساله درصد بالایی از مواد غذایی تولیدی را به هدر می‌دهد. برآوردهای فائو نشان می‌دهد هر روز به ازای هر نفر ۱۳۴ کیلوکالری غذا در ایران به هدر می‌رود. یعنی سرانه هدر رفت روزانه غذا در ایران ۱۳۴ کیلوکالری است. همچنین گزارش‌های غیررسمی نشان می‌دهد ۳۵ درصد محصولات کشاورزی تولیدی در ایران به هدر می‌رود. بر این اساس از ۱۰۰ میلیون تن محصول کشاورزی تولیدی در کشور ۳۵ میلیون تن در سال دور ریخته می‌شود که این رقم معادل غذای ۱۵ میلیون نفر است. در این زمینه می‌توان به ۳۰ درصد ضایعات در نان، ۲۵ تا ۳۰ (و حتی ۵۰) درصد ضایعات در میوه‌ها و سبزیجات، ۱۰ درصد ضایعات در برنج، ۲۵ درصد ضایعات در خرما و غیره اشاره کرد. 

انتشار این آمار از سوی فائو در حالی صورت می‌گیرد که طبق بررسی‌های انجام شده از سوی بانک مرکزی ایران، کاهش قدرت خرید خانوارهای ایرانی در ١٠‌سال گذشته، سبد غذایی مردم را دستخوش تغییرات ناخوشایندی کرده است. براین اساس هزینه مواد غذایی در سبد خانوار ایرانی به حدود یک‌چهارم رسیده و علاوه بر این، میزان مصرف تمامی کالاهای اساسی به جز مرغ و تخم‌مرغ با کاهش چشمگیری روبه‌رو بوده است.

بنا بر اعلام بانک مرکزی همچنین میزان افزایش قیمت سالانه مواد غذایی در ایران، بالاتر از متوسط نرخ تورم کالاهاست ، به‌گونه‌ای که با قیاس دستمزدها نسبت به هزینه‌ها، خانواده‌های فقیر با اختلاف چشمگیری نسبت به قشر مرفه، ناچارند بخش اعظمی از درآمد خود را صرف خرید مواد غذایی کنند. با این احوال و در شرایطی که بسیاری از خانوارها حتی کمتر از میزان مورد نیاز، مواد غذایی مصرف می‌کنند، هدر رفت سالی ۳۵ میلیون تن مواد غذایی را دیگر نمی‌توان به راحتی نادیده گرفت .

بنا براین یکی از بهترین روش های برای جلو گیری از هدر رفت مواد غذایی ، مدیریت خرید و البته مدیریت مصرف است  . اگر درست، به اندازه و به جا بخریم قطعا مصرفمان هم هدفمند و منطقی خواهد شد . به نظر می رسد یکی از راه های مدیریت خرید و سپس مصرف چک کردن محتویات داخل یخچال قبل از خریداست  . این اقدام  تا حد زیادی می تواند روند دورریزی مواد غذایی را کاهش دهد.  قابل توجه است .

دور ریز غذا در نقاط مختلف جهان، دلایل متفاوتی دارد. در کشورهای فقیر، بیشترین مقدار دور ریزی در فاز تولید صورت می گیرد. به عنوان مثال، چنین دور ریزی هایی در مرحله برداشت محصولات و یا حمل و نقل صورت می گیرد. بهترین روش در رفع این جریان، ایجاد ساختارهای بهتر از طریق انتقال آگاهی و تکنولوژی  است .

در کشورهای در حال توسعه، چنین عواملی بیشتر نسبی هستند و مصرف کنندگان و گزینه های انتخابی آن ها، از اهمیت بیشتری برخوردار ند. بیش از ۳۰ درصد از مواد غذایی خانگی به دلایلی چون، نرم های فرهنگی که بر ارجعیت مهمان دلالت فراوان دارند،دور ریخته می شود .به طور همزمان، احساس همه گیری وجود دارد که دور ریختن مواد غذایی امری ناپسند است.  این واقعیت که مصرف کنندگان  باور دارند که دور ریختن مواد غذایی، غیراخلاقی است، باعث می شود که مصرف کنندگان، در مسیر رفع این موضوع  حرکت کنند.

اگرچه همان طور که پیش تر نیز گفته شد، راه حل واحدی برای رفع این معضل وجود ندارد اما راهکارهای عملی و هرچند کوچک، می تواند در طول زمان، نتایج خوبی را به دنبال داشته باشد. به عنوان مثال، کار ساده ای مانند چک کردن یخچال پیش از رفتن به خرید، تا حد فراوانی می تواند در رفع این معضل مفید واقع شود. به علاوه، تولیدکنندگان نیز می توانند با تغییر نوع بسته بندی های مواد غذایی، ازدورریخته شدن حتی مقدار بسیار کمی از مواد غذایی خودداری کنند. کشورهایی نظیر دانمارک ، برزیل، هند و چین نیز با پیشبرد روند شهرنشینی و تغییرات مفید و سازنده در استفاده از مواد غذایی، در مسیر مقابله با دور ریز مواد غذایی پیش رو هستند.