مروری بر زندگی خصوصی نلسون ماندلا

گزارشی جذاب از همسران تا مبارزات رهبر ضد نژاد پرستی آفریقای جنوبی

تاریخ قرن بیستم، یکی از پر فراز و نشیب ترین رویداد های هزاره دوم میلادی به شمار می رود که رویداد های تلخ و شیرین بسیاری در آن رقم خورد. برای ایرانیان، قرعه بزرگ ترین نبرد قرن بیستم به نام آنان افتاد و ۸ سال بی رحمانه در برابر رژیم صدام ایستادگی کردند. دو جنگ خونین جهانی و بمباران هسته ای ژاپن و اتفاقات کوچک و بزرگی که در سراسر جهان روی داد، همگی بر ناملایمات بشر در این سده خونین حکایت دارند. اما قرن بیستم را باید قرن رهبران بزرگ سیاسی و سایبری نیز دانست که نلسون ماندلا از آفریقای جنوبی مانند گاندی در هند، ‌قطعا یکی از برجسته ترین آن ها به شمار می رود. جالب است که بدانید، نلسون ماندلا، رهبر جمهوری اسلامی را رهبر خود خطاب کرد.

نلسون ماندلا فردی بود که یک سوم عمر خود را در زندان سپری کرد و یکی از معروف ترین چهره های چند سده اخیر در عرصه مبارزه با نژاد پرستی به شمار می رود. زندانی شماره ۴۶۶۶۶ سلول پنجم جزیره روبن، یکی از مهم ترین زندانیان قرن بیستم نام گرفت. شخصیتی که پس از آزادی از زندان، به سرعت به محبوب ترین چهره آفریقا در جهان بدل شد و چه پیش از ریاست جمهوری و چه پس از آن، از معتبر ترین شخصیت های بین المللی به شمار آمد. طبق گزارش گوگل، بیش از ۲۰۲ هزار کتاب درباره نلسون ماندلا در دنیا منتشر شده است.

وی را می توان رهبر مبارزه با آپارتاید در سراسر جهان دانست که فعالیت های اش، نقش زیادی در تقویت صلح و تغییر چهره آفریقا به عنوان یک قاره محروم به سمت آینده ای طلایی ایفا کرد و در زمان حیات او، نخستین جام جهانی فوتبال قاره سیاه که نشان دهنده ظرفیت های اجرایی و عملیاتی و فناوری در آفریقای جنوبی قرن بیست و یکم بود، برگزار شد.

آفریقای جنوبی پس از ماندلا، کشوری مدرن با فرصت های گسترده علمی و تجاری و اقتصادی به شمار می رود و بخشی از این موفقیت ها،‌ مدیون تلاش های سیاسی و صلح طلبانه ماندلا در کشور است که الهام بخش فعالیت های مشابه در سراسر جهان نیز گردید. او تا سال ۱۹۹۹ میلادی، رییس جمهور آفریقای جنوبی بود و ۳ بار نیز به ایران سفر کرد.

چندی پیش اخباری منتشر شد مبنی بر نقش دستگاه جاسوسی آمریکا (CIA) در زندانی شدن رهبر افسانه ای آفریقای جنوبی. بر اساس گزارش انتشار یافته توسط نشریه معتبر دیلی میل، نلسون ماندلا در سال ۱۹۶۲ میلادی، هنگامی که برای اجرای مبارزات خود علیه نژاد پرستی دستگاه حاکم مبارزه می کرد، بازداشت شد و این دستگیری توسط اطلاعاتی بود که یک مامور آمریکایی در اختیار سازمان های امنیتی آفریقای جنوبی قرار داد. دونالد ریچارد، از عوامل سیا، ماندلا را لو داد و طبق اظهارات او، ماندلا کمونیستی بود که باید دستگیر می شد. ریچارد، معاون کنسول آمریکا، در دوران آفریقای جنوبی پیشین بود و از ماندلا با عنوان خطرناک ترین کمونیست جهان یاد کرد. اما نلسون که بود و چه رسالتی را دنبال می کرد؟

درباره نلسون

معروف ترین «نلسون» قرن بیستم، در سال ۱۹۱۸ میلادی در روستایی کوچک در ناحیه متانا استان کیپ تاون آفریفای جنوبی متولد شد. پدرش، عضو شورای پادشاهی مردم تمبو بود و از خانواده های ثروتمند آقریقای قرن بیستم به شمار می آمد. پدر ماندلا، چهار همسر داشت که یکی از سیزده فرزندش، نلسون بود. فرزندی که یکی از تاریخ سازان قرن بیستم شد. او در سن ۱۹ سالگی وارد دانشکده وسلی در فورت بیوفورت آفریقای جنوبی گشت و به طور هم زمان، دومیدانی و بوکس را نیز دنبال می کرد.

اما یکی از نقاط عطف زندگی ماندلا در سال اول تحصیلش دردانشگاه رقم خورد. اعتراض او به سیاست های دانشگاه سبب شد تا اخراج شود و به ژوهانسبورگ، یکی از شهر های مهم آفریقای جنوبی رفته و به عنوان کارگر ساده معدن مشغول به کار گردد. او به واسطه علاقه ای که به درس خواندن داشت توانست تحصیلات خود را به طور مکاتبه ای به اتمام رساند و در رشته حقوق از دانشگاه ویتواتر سرند، دانش آموخته شود.

تحصیل در رشته حقوق سبب شد تا او از دانشی که بدست آورده بود برای احقاق حقوق مردم سیاه پوست این کشور بهره بگیرد که قرن ها زیر یوغ استعمار سفید پوستان به خصوص انگلیسی ها قرار داشتند،. حزب ملی گرای آفریقای جنوبی در انتخابات سال ۱۹۴۸ میلادی، به پیروزی رسید و اکثریت اعضای آن را آفریقایی های طرفدار سیاست جدایی نژادی آپارتاید تشکیل می دادند. ۴ سال بعد یعنی در سال ۱۹۵۲ میلادی، ماندلا در مخالفت کنگره ملی آفریقا و مبارزات کنگره خلق در سال ۱۹۵۵ میلادی که به اتخاذ منشور آزادی منجر شد، نقش اساسی ایفا نمود.

اولیور تامبو و نلسون ماندلا در اوایل دهه پنجاه میلادی در قرن بیستم، یک شرکت حقوقی تاسیس کردند و خدمات حقوقی رایگان و ارزان قیمت را در اختیار سیاه پوستانی که از نمایندگی های قانونی بی بهره بودند، ارائه می کردند.

نلسون ماندلا در زمانی که به علت فعالیت های ضد نژاد پرستی در آفریقای جنوبی در سال ۱۹۶۲ میلادی دستگیر شد، عضو برجسته کمیته مرکزی حزب کمونیست این کشور بود. ۲۷ سال زندان به واسطه اقداماتی علیه ساختار آپارتاید در این کشور، سبب شد تا او کتاب زندگی نامه اش به نام راه طولانی آزادی را تالیف کند.

لحظه آزاد شدن ماندلا از زندان، یکی از شیرین ترین لحظات برای دوران دموکراسی خواهی و جنبش های ضد نژادپرستی در آفریقا بود.

ماندلا در یک سلول در جزیره روبن زندانی بود و او را مشهور ترین چهره مبارزه علیه آپارتاید در آفریقای جنوبی می دانند که فیلم ها و کتاب های بسیاری درباره اش ارائه شده است. این زندان به واسطه نگهداری نلسون ماندلا، اکنون بدل به یکی از مناطق گردشگری این کشور گشته که برخی از مقامات سیاسی جهان نیز برای دیدنش به آن جا سفر می کنند.

ماندلا در این جزیره، مدت های زیادی را صرف مطالعه و نوشتن می کرد وسلول شماره ۵ این زندان، هیچ گاه معروف ترین مهمان خود را فراموش نخواهد کرد. این زندان در جزیره ای واقع شده بود که اطرافش را آب فرا گرفته بود.

سال ها بعد، باراک اوباما رییس جمهور آمریکا به سلولی رفت که ۱۸ سال نلسون ماندلا در آنجا نگهداری می شد و از همان پنجره ای که نلسون به بیرون نگاه می کرد، به دور دست ها خیره شد.

البته قبل از اوباما، بیل کلینتون، رییس جمهور سابق آمریکا و همسرش به همراه همسر سوم ماندلا و خود او، به این سلول آمدند و خاطرات گذشته را زنده کردند.

ماندلا در سال ۱۹۹۰ میلادی از زندان آزاد شد و به سرعت به یک شخصیت محترم بین المللی تبدیل گشت. وی پس از آزادی،‌ سیاست صلح طلبی را در پیش گرفت و این رویکرد سبب تسهیل و تسریع انتقال آفریقای جنوبی درگیر نژاد پرستی به سمت دموکراسی گردید.

آفریقایی ها، او را مادیبا می خوانند و برخی از مردم این کشور،‌ به او نشان «مخولو» دانند که به معنای پدر بزرگ است. برای آفریقای جنوبی، ماندلا همان نقشی را دارد که آتا تورک برای ترکیه جدید داشت. همان نقشی را داشت که مهاتما گاندی برای هندوستان ایفا نمود.

 همسران ماندلا

رهبر بزرگ آفریقای جنوبی، هم چون برخی از سلبریتی های دنیای سیاست و ورزش، ۳ بار ازدواج کرد و او را نیز باید عضو باشگاه ۳ همسران دانست. وی اول بار، در سال ۱۹۴۴ میلادی با دختری به نام Evelyn Mase آشنا شد و زمانی که او بیست و دو سال داشت با هم پیوند زناشویی بستند. ازدواج آنها تا سال ۱۹۵۸ میلادی ادامه یافت.

وی از نلسون ماندلا ۴ فرزند دارد که مالگاتو مندلا و ماکازیوه ماندلا از ان جمله هستند. ماکاتو ماندلا وکیل دادگستری بود و به خاطر بیماری ایدز در ژانویه ۲۰۰۵ میلادی درگذشت. نخستین دخترش به نام ماکازیوه ماندلا، دکترای انسان شناسی از دانشگاه ماساچوست آمریکا دارد و در بانک توسعه آفریقای جنوبی مشغول به کار است. دو فرزند دیگر نلسون از همسر اولش در خردسالی درگذشتند.

تنها Makaziwe Mandela به عنوان فرزند همسر اول ماندلا زنده است و بقیه فوت کردند. همسر نخست وی خانم اولین، ماندلا را از طریق پسر عموی اش والتر سیسولو و همسرش آلبرتینا می شناخت و همین امر سبب ازدواج این دو باهم شد. حضور فعال ماندلا در کنگره ملی آفریقا و فعالیت های سیاسی گسترده منجر گشت تا ارتباط این زوج کاهش یافته و حتی ۲ سال قبل از دستگیری ماندلا،‌ از هم جدا شوند.

ماندلا در سال ۱۹۵۸ میلادی با «وینی ماندلا» ازدواج کرد و از وی دو فرزند به نام زنینی و زنزیوا دارد که در سال های ۱۹۵۰ و ۱۹۶۰، یعنی ۴۸ ماه قبل از زندانی شدن او متولد شدند. این همسر ماندلا، یکی از زنان سیاسی فعال در زمان حیات اش باقی ماند. او در آفریقای جنوبی ساکن بود و به همین خاطر، مقامات دولتی فراوانی را دریافت کرد و حتی به ریاست شورای زنان کنگره ملی آفریقا نیز رسید. مدت زمان ازدواج وی با نلسون مصادف بود با ۲۷ سال زندان ماندلا گشت ولی آن ها در سال ۱۹۹۶ میلادی، یعنی دو سال پس از انتخاب ماندلا به عنوان نخستین رییس جمهور آفریقای جنوبی از هم جدا شدند.

باید اضافه کنیم که در واقع همسر دوم ماندلا، وینی مادیکیزلا-ماندلا، نیز اهل منطقه ترانسکی بود، گرچه آن دو نیز در ژوهانسبورگ، یعنی شهری که وینی نخستین مددکار اجتماعی سیاه‌پوست آن بود با هم آشنا شدند. بعدها، وینی قربانی اختلاف خانوادگی ناشی از نزاع سیاسی کشور شد؛ در حالی که شوهرش به اتهام تروریسم و خیانت در زندان جزیره رابن مشغول گذراندن حبس ابد بود، پدرش به سمت وزارت کشاورزی ترانسکی برگزیده شد. در نهایت اختلافات سیاسی منجر به جدایی (آوریل ۱۹۹۲) و طلاق (مارس ۱۹۹۶) شد.

وی در سال ۱۹۹۸ میلادی ازدواج کرد اما با این حساب، در سال های پایانی عمر ماندلا، بارها به بیمارستان پروتوریا، محل بستری و مراقبت های ویژه همسر سابقش مراجعه می کرد.

خانم وینی، حتی در زمانی که ماندلا در زندان بود، چهره معروف سیاسی و رسانه ای به شمار می رفت و دیدگاه های ضد نژاد پرستی خود را به طور علنی ابراز می کرد. وی حتی از طرف طرفدارانش، عنوان مادر ملت لقب گرفت.

همسر سوم ماندلا که از سال ۱۹۹۸ میلادی تا پایان عمر (۲۰۱۳ میلادی) در کنارش بود،‌ خانم گراکا ماکل نام داشت که فعال حقوقی و سیاستمدار اهل موزامبیک بود. ماندلا در هشتادمین سالگرد تولد خود، با این خانم ازدواج کرد. گراکا، ‌بیوه سامورا ماکل، رییس جمهور سابق موزامبیک بود که با نلسون آشنا گشت. وی ۱۱ سال به عنوان بانوی اول موزامبیک شناخته می شد و از سال ۱۹۹۸ تا ۱۹۹۹ میلادی به بانوی اول آفریقای جنوبی شهرت داشت و به همین خاطر، تنها زن تاریخ قرن بیستم است که توانسته بانوی اول دو کشور به شمار آید.

او اکنون به عنوان رییس بخش روابط با آفریقا در انجمن پارلمان های اروپایی فعالیت دارد و مدتی، رییس بخش مطالعات آفریقا در دانشگاه لندن نیز بوده است.

درباره نلسون ماندلا، فیلم های سینمایی بسیاری ساخته شد که در ادامه به مواردی از آن ها اشاره می کنیم.

نلسون بر پرده نقره ای

برای عاشقان پرده نقره ای به ویژه طرفداران سینمای هالیوود، میمیک چهره نلسون ماندلا، ما را به یاد مورگان فریمن سیاه پوست می اندازد که در فیلم های بسیاری ایفای نقش کرد و یکی از نقش های ماندگارش را در فیلمی با عنوان ماندلا بازی نمود.

به واسطه شخصیت کاریزماتیکی که نلسون ماندلا در طول حیاتش به دنیا ارائه کرد، او را مردی با لایه های شخصیتی پیچیده می دانند. مبارزات سرسختانه وی در برابر نژاد پرستی، ماهیتی که هنوز بشر قرن ۲۱ را با ناملایمات زیادی مواجه کرده است، و رفتار صلح طلبانه و منش آرام ماندلا، او را به الگویی تمام عیار برای طرفدارانش در سراسر جهان بدل کرد. همین شخصیت خاص بود که فیلمسازان را بر آن داشت تا درباره راه او، فیلم های بسیاری بسازند. سیمای دو پهلوی ماندلا سبب شد تا بازیگرانی چون: مورگان فریمن، ترنس هاوارد، دیوید هیروو و دنی گلو و حتی کلارگ پیترز، به ایفای نقش ماندلا در هنر هفتم اقدام کنند.

یکی از فیلم هایی که اخیرا درباره زندگی ماندلا ساخته شده، راه دراز آزادی نام دارد که توسط جاستین چدویک کارگردانی گشت. پیش از فیلم «راه دراز آزادی» به ویژه پس از فروپاشی نظام تبعیض نژادی (آپارتاید) در افریقای جنوبی، آثار سینمایی دیگری نیز به جهت به تصویر کشیدن زندگی ماجراجویانه و الهام بخش ماندلا ساخته شد که به زعم سینما دوستان، مشهور ترین آن ها، فیلم کلینت ایستوود، کارگردان شهیر آمریکایی در سال ۲۰۰۹ میلادی بود.

فیلم «شکست ناپذیر»، فیلمی بود که با بازی ماندگار مورگان فریمن همراه شد که در نقش ماندلا حضور داشت. فریمن، از دوستان قدیمی ماندلا بود و به همین خاطر، با اطلاع از رفتار و منش او، توانست به خوبی از عهده این نقش برآید.

بازی راگبی در واقع ورزش سفید پوستان آفریقای جنوبی بود و به همین خاطر، نفرت سیاه پوستان این کشور را به همراه داشت. کلینت ایستوود این بار نیز در فیلم خود نشان داد که چگونه یک ورزش، می تواند نماد وحدت ملی آفریقای جنوبی شود. مورگان فریمن بخاطر ایفای نقش ماندلا در این فیلم مهم، نامزد اسکار گشت.

فیلم خداحافظ بافانا در سال ۲۰۰۷ میلادی، رابطه نلسون ماندلا را با زندانیان در دوران اسارت نشان می دهد که دنیس هایسبرگ، نقش ماندلا را در این فیلم بازی کرده است. ارتباط ماندلا با زندانبان خود که در فیلم با ایفای نقش جیکز گرگوری همراه شده بود نشان داد که ماندلا، واقعا شخصیتی الهام بخش برای دیگران، حتی زندانبان خود بود. این فیلم اقتباسی محسوب می شد از کتاب خاطرات گرگوری و با عنوان خداحافظ بافانا: نلسون ماندلا، زندانی من، دوست من به تولید رسید.

در فیلم تلویزیونی «آخر بازی» نیز که در سال ۲۰۰۹ میلادی ساخته شد، کلارگ پیترز، نقش ماندلا را بازی کرد و فیلم تلاش می نماید تا روز های پایانی حیات نظام آپارتاید را به تصویر بکشد. البته فیلم تلویزیونی ماندلا و دکلرک که در سال ۱۹۹۷ میلادی ساخته شد، سیدنی پواتیه،‌ بازیگر شهیر هالیوود را بر آن داشته تا در نقش ماندلا حضور یابد. دکلرک، رییس جمهور سابق آفریقای جنوبی بود که در سال ۱۹۹۰ میلادی،‌ بیانیه پایان دوران سیاه تبعیض نژادی را اعلام کرد و این امر سر آغازی نوین در تاریخ مبارزات ضد نژاد پرستی در آفریقا شد.

سفر ماندلا به ایران

نلسون ماندلا از جمله شخصیت های برجسته ضد نژاد پرستی در جهان است که در دوران زندگی اش، به ایران سفر کرده است. یکی از چهره های معروف بین المللی که اقدامات گسترده ای علیه تبعیض نژادی در ایالات متحده در قرن بیستم انجام داد، اسطوره بوکس فوق سنگین جهان، یعنی محمد علی کلی بود که اتفاقا در همان سال به کشورمان آمد و با مقامات رسمی دیدار داشت. نلسون ماندلا نیز چند باری به تهران سفر کرد و در دیداری، مورد استقبال خاص رهبر انقلاب نیز قرار گرفت.

ماندلا یک بار در دوره ریاست جمهوری اکبر هاشمی رفسنجانی و بار دیگر در دوره محمد خاتمی به ایران سفر کرد. وی در سفر سال ۱۳۷۱ اش به ایران، ضمن حضور در محل اقامت آیت الله خامنه ای، با مقام معظم رهبری دیدار کرد و بر اساس فایل های ویدئویی منتشر شده رسمی، در بدو ورود به بیت رهبری گفت: «سلام رهبر من».

جمله «سلام رهبر من» نلسون ماندلا خطاب به رهبر جمهوری اسلامی، بازتاب گسترده ای در رسانه های جهان داشت. ماندلا بار دیگر در سال ۱۳۷۸ به ایران آمد و مجددا نیز با رهبری دیدار کرد.

در این دیدار، رهبر ایران، خطاب به ماندلا گفت: «بخش مهم کار شما در مدت مسئولیت ریاست جمهوری آفریقای جنوبی این بود که در طول این مدت بر اصول اخلاقی خود تأکید کردید و در میدان اخلاق و معنویت نیز به پیش رفتید و پیروز شدید.»

چند سال پیش، خیابان جردن تهران به بلوار نلسون ماندلا تغییر نام یافت. بلوار جردن تهران را گران ترین خیابان تجاری ایران می دانند که مملو از سفارت خانه های غربی و شرقی و هم چنین دفاتر شرکت های مهم داخلی و بین المللی مستقر در پایتخت است.

برای نام گذاری بلوار نلسون ماندلا در تهران، مراسمی هم در پایتخت برگزار شد که مصادف بود با ۱۷ آذر سال ۱۳۹۳.

[ منبع:  مهر نیوز ، nelsonmandela ]