فناوری دیجیتال در قامت هروئین

چگونه "اعتیاد دیجیتال" فرزندانمان را از ما می دزدد

در جهانی که به سر می بریم، فن آوری دیجیتال به بخشی لاینفک از زندگی روزمره ما تبدیل شده است؛ بیشتر ما بعد از بیدار شدن از خواب اولین کاری که می کنیم چک کردن موبایل است، در طول روز با لپ تاپ، آی پد و تلویزیون مشغولیم و پیش از خواب باز هم به سراغ گوشی هایمان می رویم؛ رویه ای که محققان علم دیجیتال و روانپزشکان به آن “اعتیاد دیجیتال” می گویند.

روزنامه نیویورک پُست در شماره دیروز خود با انتشار مقاله ای به قلم دکتر نیکولاس کارداراس با عنوان”چگونه اعتیاد به صفحه نمایش ابزارهای دیجیتالی، کودکان را به معتادانی روانی تبدیل می کند؟”  ضمن اشاره به تبعات بسیار مخرب وابستگی اطفال و خردسالان به فن آوری دیجیتال، نوشت: بسیاری از والدین با انگیزه های مختلف (چشم و هم چشمی، محبت کور، بازکردن کودک از سر خود، آموزش  و و و ) بستری را برای فرزندانشان مهیا می کنند که جز اختلالات روانی دراز مدت، هیچ تاثیر مثبت دیگری در پی نخواهد داشت.

نگارنده مقاله با تاکید بر این نکته که “حتما دلیلی وجود دارد که اکثر والدین محدود کننده تکنولوژی، خود از دست اندرکاران و برنامه نویسان فن آوری هستند ” می نویسد: استیو جابز در استفاده از تکنولوژی در خانه توسط فرزندانش بسیار سخت گیر بود، مهندسان و مدیران دره سیلیکون (Silicon Valley) کودکانشان را به مدرسه هایی با ممنوعیت استفاده از تکنولوژی می فرستند و جالب تر اینکه سرگی برین و لَری پِیج -موسسان گوگل و جیمی وِلز -خالق آمازون و ویکی پدیا در مدارسی تحصیل کرده اند که استفاده از فن آوری دیجیتال در آنها ممنوع بوده است.

این در حالی است که اکثر والدین از تاثیرات منفی این ابزارهای تکنولوژیک بر زندگی کودکانشان آگاهند. آنها سیر نزولی تمایل فرزندانشان به ورزش، طبیعت و مطالعه را می بینند و پرخاش، عصبانیت وصف ناپذیر، کلافگی، رخوت و بی تفاوتی شان را در نبود تلفن هوشمند و یا آی پد، درک می کنند.

اما مشکل واقعاً بسیار بغرنج تر از آن است که ما فکر می کنیم:

به لطف تحقیقات جامع متخصصان مغز و اعصاب، اکنون می دانیم که آی پد، تلفن هوشمند و کنسول های بازی (ایکس باکس  و PS) نوعی “ماده مخدر دیجیتال” هستند که مستقیما بر قشر فوقانی مغز (قسمتی از مغز که اعمال اجرایی ما همچون ایجاد انگیزه را کنترل می کند) تاثیر می گذارند؛ و این دقیقا همان کاری است که “کوکائین” با مغز می کند.

به بیان دیگر تکنولوژی به اندازه ای تحریک کننده است که سطح دوپامین ترشح شده از مغز را تا اندازه ای برابر با لذت های جنسی بالا می برد. در اصل مغز به حدی دوپامین ترشح می کند که تقریبا بیشتر انتقال دهنده های عصبی با “احساس شادی” درگیر می شوند.

دقیقا به دلیل همین تاثیرات اعتیاد آور است که دکتر پیتر وای برو -مدیر دپارتمان عصب شناسی دانشگاه UCLA  از صفحه نمایش ابزارهای دیجیتالی با عنوان “کوکائین الکترونیک” یاد می کند و یا محققان چینی نام “اعتیاد دیجیتال” بر آن گذاردند. اَندرو دوان -رئیس مرکز تحقیقات اعتیاد در پنتاگون و نیروی دریای ارتش آمریکا اصطلاح “فارماکیای دیجیتال” را برای بازی های کامپیوتری انتخاب کرده است.

می توان گفت مغز یک کودک یا نوجوان معتاد به بازی های کامپیوتری درواقع شبیه مغز یک فرد معتاد به کوکائین یا هروئین عمل می کند، بنابراین برای دور نگه داشتن فرزندانتان از این اعتیاد خطرناک اصلا تردید نکنید. از سوی دیگر اعتیاد به دنیای دیجیتال عوارض دیگری همچون استرس، اضطراب، افسردگی و پرخاشگری را به همراه دارد و در موارد حاد حتی می تواند با شکل دهی نوعی توهم مستمر در ذهن کودک او را از دنیای واقعی دور و دورتر کند.

نگارنده مقاله در ادامه با اشاره به اینکه در بررسی موردی از ۱۰۰۰ نوجوان طی ۱۵ سال گذشته درستی این ایده که “همیشه پیشگیری بهتر از درمان است” برایم به عینه ثابت شده، خاطر نشان کرد: زمانی که کودک یا نوجوانی از مرزهای خطرناک اعتیاد دیجیتال رد می شود، درمان و بازگرداندن او به شرایط عادی بسیار دشوار است؛ از نظر من درمان معتادان به هروئین و شیشه بسیار ساده تر از کابران افراطی فیسبوک و یا بازی های کامپیوتری است.

بر اساس بیانیه راهبردی آکادمی اطفال در آمریکا، کودکان ۸ تا ۱۰ سال بیش از ۸ ساعت در طول شبانه روز را به گونه های مختلف رسانه های دیجیتال اختصاص می دهند و این عدد برای نوجوانان تا ۱۱ ساعت افزایش می یابد. از هر سه کودک آمریکایی ، یک نفر پیش از آنکه بتواند حرف بزند با تلفن های هوشمند و یا تبلت بازی می کند این درحالی است که ۱۸ درصد کاربران دانشگاهی اینترنت به نوعی از اعتیاد دیجیتال مبتلا هستند.

دکتر کارداراس در ادامه با بیان اینکه نخستین گام در ترک دادن فرد معتاد (هرگونه اعتیادی: مواد مخدر، دیجیتال و یا دیگر انواع آن) سم زدایی است، می افزاید: در مورد اعتیاد به تکنولوژی، سم زدایی به معنی “حذف کامل تکنولوژی” از زندگی فرد مذکور محسوب می شود. نه تلفن هوشمند، نه تبلت و نه کامپیوتر؛ در موارد حاد حتی تلویزیون هم از زندگی فرد حذف می گردد.

زمان تجویز شده برای سم زدایی فرد معتاد به تکنولوژی ۶ هفته است. زمانی ثابت شده برای بازگرداندن سیستم عصبی دچار اختلال به شرایط نرمال. اما در شرایطی که فن آوری و اینترنت در هر مکان و زمانی از دنیای امروز در دسترس اند، این کار چندان هم ساده نیست. فرد معتاد در صورت اراده می تواند از الکل و مواد مخدر دوری کند و خود را در معرض آنها قرار ندهد اما در مورد اعتیاد دیجیتال، وسوسه های تکنولوژی همه جا وجود دارند.

چگونه فرزندانمان را از خط قرمز اعتیاد دیجیتال دور نگه داریم؟

کلید ماجرا این است که پیش از غرق شدن کودکان ۴ تا ۸ ساله خود در صفحه نمایش ابزارهای دیجیتال، مانع این موضوع شوید. بدان معنی که بجای بازی های کامپیوتری، اسباب بازی در اختیارشان بگذارید، بجای آیپد کتاب به دستشان بدهید و بجای تلویزیون آنها را به طبیعت ببرید و مجبور به جنب و جوش کنید. حتی اگر می توانید از مسئولان مدرسه بخواهید تا سن ۱۰ سالگی تبلت در اختیار فرزندتان قرار ندهند. (البته عده ای از محققان معتقدند این روند باید تا ۱۲ سالگی ادامه یابد.)

با صداقت و شفافیت به فرزندانتان درباره علت محدودیت های تکنولوژیک اعمال شده توضیح دهید و آنها را از اثرات مخرب آینده مطلع سازید. هیچ گونه وسیله الکتریکی را سر میز غذا نیاورید؛ درست شبیه کاری که استیو جابز می کرد و نام آن را “شام بدون تکنولوژی” گذارد. فرزندانتان آیینه شما خواهند بود، پس از خودتان شروع کنید.

این استاد و محقق سیستم های عصبی تصریح کرد: در برخورد با پسران دوقلو و ۹ ساله ام این رویه را مورد آزمایش قرار دادم. برای آنها توضیح دادم چرا من و مادرشان مایل نیستیم آنها تبلت داشته باشند و یا به بازی های کامپیوتری مشغول شوند. برایشان مثال هایی از هم سن و سالانشان آوردم که چگونه پس از اعتیاد دیجیتال دیگر ابعاد مهم زندگی شان دچار اختلال شد و چه سختی هایی برای بازگشت به شرایط عادی متحمل گشتند.

در بیشتر مواقع کودکانتان نیاز به توضیحات زیاد ندارند، چون خودشان در بین هم سن و سالان نمونه هایی از اختلالات عصبی و رفتاری ناشی از اعتیاد دیجیتال را دیده اند و تنها یک تلنگر کافی است.

روانشناسان براین باورند رشد سالم کودکان نیازمند هم جوشی اجتماعی، بازی های تخیلی خلاقانه و تعامل با دنیای واقعی و طبیعی است. متاسفانه جهان احاطه شده و اعتیاد آور دیجیتال امروزی، موجب تعدیل و حتی ممانعت از طی شدن طبیعی این روند می شود.

همچنین امروز می دانیم که کودکانمان در صورت احساس تنهایی، بیگانگی  و بی هدفی به “فرارهایی اعتیاد آور” همچون غرق شدن در فن آوری روی می آورند؛ بنابراین راه حل مناسب درگیر کردن آنها با “تجربیات و روابط” دنیای واقعی است. کودکانی که با عالم واقعی در تعاملند و دراتباط مستمر و فعال با اعضا خانواده و دوستان به سر می برند، بسیار بسیار کمتر از دیگر کودکان به چنین فرارهایی (دنیای مجازی تکنولوژی) متوسل می شنود.

از هر ۱۰ کودکی که تحت بهترین و کامل ترین حمایت خانوادگی قرار داشته و در تعامل مثبت با دنیای واقعی به سر می برند؛ تنها یک کودک در معرض تمایل به فرارهای دیجیتالی قرار خواهد گرفت که درمان همین یک نفر نیز به مراتب ساده تر از دیگر کودکان خواهد بود.

در پایان می بایست به این نکته نیز اشاره کنیم که نگارنده مقاله کتابی تحت عنوان “کودکان پریشان: چگونه اعتیاد به فناوری فرزندانمان را دزدید” را به رشته تحریر در آورده است.