سال تحصیلی ۹۵-۹۶ با حضور بیش از ۱۲ میلیون دانش آموز در سراسر کشور آغاز شده است که از این رقم، بیش از ۱ میلیون کلاس اولی هستند. در سال ۹۳، بیش از ۴۷ هزار دانش آموز کلاس اولی مردود شدند و نتوانستند با وجود سیستم ارزشیابی توصیفی به جای نمره، صلاحیت علمی لازم برای ورود به مقطع بالاتر را بدست آورند.
هر سال که می گذرد، توسعه فناوری به کمک پر مخاطب ترین وزارتخانه کشور می آید و بخشی از مشکلات سنتی و ساختاری این مجموعه عریض و طویل را کاهش می دهد. البته در این بین، نباید نقش مجمع خیرین مدرسه ساز را در همیاری و همکاری همه جانبه با وزارت آموزش و پرورش نادیده گرفت. وقتی ایام مهر و تحصیل می شود، مشکلات و چالش های آموزش و پرورش و دانش آموزانش، در کانون توجه رسانه ها قرار می گیرد.
یکی از مهم ترین موضوعاتی که آموزش و پرورش هر ساله با آن رو بروست، مقوله اُفت تحصیلی دانش آموزان در کلیه پایه های تحصیلی بوده که به نظر می رسد از جنبه های مختلفی، قابل تامل است. یکی از منظر اقتصادی که هزینه تمام شده تحصیل و آموزش یک فرد را برای نظام، افزایش داده و از بهره وری حداکثری جلوگیری می کند و دیگری از منظر فرهنگی و اجتماعی که تهدید آفرین است.
زنجیره مشکلات با اُفت تحصیلی
وقتی دانش آموزی خوب درس نخواند یا معلمی خوب درس ندهد یا ساختار آموزشی نتواند دانش آموزی را طبق ماموریت ها و چشم انداز های تبیین شده، آگاه و با سواد تربیت کند، نه تنها ثروت ملی کاهش پیدا می کند بلکه ورود جامعه ای کم سواد و غیر بهره ور به بازار کار و حتی محیط دانشگاهی، آینده اقتصادی و علمی و حتی فرهنگی کشور را تحت تاثیر قرار می دهد.
از طرفی، اُفت تحصیلی یک دانش آموز می تواند واپس زده گی علمی را برای وی به ارمغان آورده و بر تعداد کسانی که قادر نیستند سیکل یا دیپلم بگیرند، می افزاید. کاهش جمعیت علمی و با سواد کشور، آسیب های فراوانی به چرخه های اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی وارد می کند و برخی از فعالان تولید و خدمات در عرصه های علمی و فرهنگی و هنری و اجتماعی را عملا از ارائه ظرفیت های مختلف برای این قشر، خارج می کند.
قطعا کسی که تا سوم ابتدایی بیش تر تحصیلات ندارد یا نتوانسته دیپلم بگیرد یا نخواسته این مقطع را با موفقیت به پایان برساند، انگیزه و علاقه ای به کتابخوانی و علم و دانش و فعالیت های اقتصادی دانش بنیان نداشته و شاید جز روزنامه و مجلات ورزشی و سینمایی، مخاطب آثار و محصولات فرهنگی و اقتصادی علم محور دیگر نباشد.
در دنیایی که سنگاپور با جمعیت چند میلیون نفری خود، از طریق اقتصاد دانش بنیان، درآمد ملی چند صد میلیارد دلاری را تجربه می کند و در اختیار داشتن یک مدرک کارشناسی یا حتی کارشناسی ارشد، تضمینی برای ورود به بازار کار تخصصی یا حتی معمولی نیست، بی سوادی یا کم سوادی، هیچ فرصتی برای شهروندان در عصر دییجیتال ایجاد نمی کند.
بر خلاف عصر موج اول و موج دومی که آلوین تافلر از آن صحبت می کرد، در موج سوم (انقلاب ارتباطات)، دانش، حرف اول و آخر را می زند. بنابراین همه تلاش ها باید صرف این مقوله شود که دانش آموزان، به معنی واقعیه کلمه، دانش آموز و دانشجویان هم دانش جو باشند.
افت تحصیلی چه در میان دانش آموزان و چه دانشجویان و چه طلبه های حوزه، ثروت ملی و رشد ناخالص داخلی را کاهش می دهد و برای جامعه در حال توسعه ای مانند ایران، بسیاری از فرصت های مولد را از میان خواهد برد.
اقتصاد های رو به رشد دانش بنیان که در برخی از کشور های جهان مشاهده می شود، ما حصل منابع انسانی زبده و کارآمد و محصول نظام آموزشی قوی و منسجم است که می تواند نسل کارآفرین و صادرات محور و متکی بر توانمندی داخلی را تربیت و پرورش دهد که ایران عصر ۱۴۰۰ به شدت به این فضا نیازمند است.
ما با لشکری ۳۰ میلیونی از کم سواد ها در سنین مختلف در ایران مواجه هستیم که بالا رفتن متوسط سن هموطنان نیز سبب مشکلات جانبی برای کشور در آینده ای نه چندان دور خواهد بود.
بنابراین این جمعیت ۱۲ میلیون و اندی دانش آموز، آینده سازان واقعی ایران فردا هستند. ایرانی که مشخص نیست باید با چه سطحی از تهدید ها و فرصت های داخلی، منطقه ای و فرا منطقه مواجه شود و وضعیت اقتصاد انرژی های فسیلی و آینده کره زمین، چه فضایی را برای میراث داران سرزمین ایران خلق خواهد کرد.
پس در این مختصات، همه عوامل را باید بررسی کرد که یکی از مهم ترین آن ها، همین بحث اُفت تحصیلی دانش آموزان ایرانی است.
دلایل اُفت تحصیلی
برای افت تحصیلی دانش آموزان ایرانی، دلایل بسیاری ارائه شده است. این افت،در هر مقطعی، دلایل خاص خود را دارد و باید بر اساس مختصات همان فضا و عصر، مورد آسیب شناسی و تحلیل قرار بگیرد.
قطعا، اُفت تحصیلی دانش آموزان در دهه پنجاه، با دهه شصت و دهه شصت با دهه هفتاد و هشتاد متفاوت بود. اکنون که وارد نیمه دوم دهه نود شمسی شده ایم، فقط ۹ سال فرصت داریم تا به صدر کشور های منطقه در زمینه های اقتصادی و فرهنگی و اجتماعی و توسعه ای بر اساس سند چشم انداز ۱۴۰۴ دست یابیم.
چنین ظرفیتی با منابع انسانی کارامد به خصوص دانش آموزان دانا و خلاق که دانشجویان آینده و مدیران و متخصص بعدی کشور را تشکیل می دهند، میسر خواهد بود.
کم خونی و سیستم ضعیف بدنی، یکی از دلایل افت تحصیلی دانش آموزان در کلیه مقاطع تحصیلی است. ذهن سالم، در بدن سالم است. تغذیه نادرست و رژیم غذایی نامنظم، تاثیر زیادی در کاهش یادگیری و پایین اوردن سطح بهره وری علمی دانش آموزان خواهد داشت. امیدواریم برای ارتقای تغذیه دانش آموزان و اطلاع رسانی بهینه در این عرصه، آموزش و پرورش و کمیته های مربوطه تلاش بیش تری را در دستور کار قرار دهند.
آلاینده های جوی و مسائل زیست محیطی، از دیگر دلایل قابل ملاحظه در کاهش یادگیری و افت تحصیلی دانش آموزان خواهد بود. در نیمه دوم سال، اکثر مناطق کشور به خصوص در کلان شهری ها، با تراژدی آلودگی هوا و تعطیلی مدارس مواجه می شویم. هوای کثیف، به اندازه غذای بد، یادگیری را کاهش می دهد.
پدیده گرد و غبار خوزستان در چند سال اخیر، موجب تعطیلی مدارس این استان جنوبی شد و از عوامل اُفت تحصیلی دانش اموزان خوزستانی نیز معرفی گردید.
بازی های رایانه ای، عامل ۷۰ درصد اُفت تحصیلی در یک جامعه آماری متشکل از ۴۷۰۰ دانش آموز تهرانی در سال ۹۲ بود. تیک های عصبی، کابوس های شبانه، اضطراب، دلهره، افت تحصیلی و ضعف بدنی، از جمله نتایج اعتیاد فزاینده به بازی های رایانه ای در میان دانش اموزان است که والدین باید فکری اساسی در این زمینه بکنند. در فصل تحصیل، کاهش میزان استفاده از ابزارهای سرگرمی دیجیتالی و جایگزین کردن آن با ورزش های تیمی، می تواند تاثیرات شگرفی در ارتقای روحیه و ظرفیت های یادگیری دانش آموزان داشته باشد.
شبکه های اجتماعی، افیون هزاره سوم را نیز باید از جمله دلایل نوظهور افت تحصیلی در میان دانش اموزان، نه تنها ایران بلکه در اقصی نقاط جهان دانست. جامعه ۳۰ میلیون و اندی جامعه اطلاعاتی کشور، بخشی به دانش آموزان اختصاص دارد و اتفاقا این گروه سنی، بسیار در شبکه های اجتماعی پر طرفدار این روز ها مثل اینستاگرام و تلگرام فعالند.
تاثیر شبکه های اجتماعی در اُفت قابل ملاحظه دانش آموزان، موضوع مهمی است که باید در دستور کار همه مسئولان نظام قرار بگیرد. این فقط آموزش و پرورش نیست که در این عرصه باید پاسخگو باشد.
دانش آموزان، این روز ها با گوشی های هوشمند که با ۱۰۰ هزار تومان هم می توان آن را تهیه کرد، وقت زیادی را به چت و تبادل اطلاعات صوتی و تصویری در این شبکه ها اختصاص می دهند و اصطلاحا، بخشی از جامعه آنلاین کشور را تشکیل می دهند.
در حالی که ضرورت خاصی مبنی بر بیدار ماندن یک دانش آموز تا نصف شب برای لایک و فالو بازی در اینستاگرام و فیس بوک و امثالهم نیست!
قرار گرفتن ذهن دانش آموزان امروز ایرانی با مقولات مجازی و مسائلی که نه تنها مناسب سن آن ها نیست، بلکه هیچ فرصت علمی، اجتماعی، فرهنگی و تربیتی برای آن ها فراهم نمی کند، از جنبه های امنیت ملی نیز اهمیت دارد و کاهش ثروت کشور را به دنبال خواهد داشت.
دانش آموزی که در روز، چند ساعت وقت خود را به شبکه های اجتماعی اختصاص می دهد، فرصت کمی برای ورزش کردن و مطالعه دارد و وقت کم تری برای خواب و استراحت و یادگیری اختصاص خواهد داد. حتی در محیط مدرسه نیز، بخش قابل توجهی از ادبیات گفتاری، نشات گرفته از داستان های تلگرامی و اینستاگرامی و فیس بوکیست که دانش آموزان به خصوص در پایه های ششم به بالا، برای هم تعریف می کنند.
حال در این فضای اعتیاد آور دیجیتالی، انتظار رشد اختراعات و کاهش اُفت تحصیلی و ارتقای سرانه مطالعه کتاب های غیر درسی توسط دانش آموزان، در واقع آرزوی بیش نخواهد بود!
چه کنیم؟
۱- اگر دانش آموز در خانه دارید، در هر سنی، با او درباره تاثیر منفی دنیای دیجیتالی به خصوص در عرصه بازی و شبکه های اجتماعی بر کیفیت یادگیریش صحبت کنید.
۲- کتاب هایی به مقتضای سن دانش آموز، در اختیارش قرار دهید.
۳- از دوستان فرزند خود بخواهید، در طول هفته و ماه، ارتباطات فیزیکی و واقعی را بین یکدیگر ترویج داده و از دنیای مجازی فاصله بگیرند.
۴- در فصل مدرسه، نقش والدین در هدایت تحصیلی دانش اموزان اهمیت دارد. تلاش کنید در این ۹ ماه، فرزندتان صبح تا شام شما را با گوشی موبایل مشاهده نکنید!
۵- در این ۹ ماه، هر اندازه والدین، بیش تر کتاب بخوانند و بیش تر محتوای علمی رسانه ای را دنبال کنند، انگیزه و علاقه دانش آموزانشان به یادگیری بیش تر می شود. این تاثیر متقابل را فراموش نکنید!
۶- در دسترس قرار دادن گوشی آیفون سیکس پلاس به دانش آموز پایه های اول آموزشی، نه تنها افتخار و فرصت آفرین نیست، بلکه برخی از مهارت های یادگیری و ارتباطات اجتماعی این قشر را کاهش می دهد.
اُفت تحصیلی دانش آموزان ایرانی، تهدید ایران عصر ۱۴۰۰ است، . . .
بدون نظر