گشتی در زیبا ترین خانه های تبریزی ها [قسمت اول]

گزارش روزیاتو از خانه های تاریخی دیار اولین ها

امروز، با سرویس گردشگری روزیاتو به پایتخت خانه های قدیمی ایران سفر می کنیم. به جایی که صد ها خانه قدیمی اش، بخشی از تاریخ و فرهنگ این مرز و بوم را به تصویر می کشد. جایی که پاییز گردی هایش، سنت و مدرنیسم را با هم در ذهن تداعی می کند.

تبریز، دیار اولین های ایران، یکی از مقصد های با پرستیژ و با اصالت ایران در عرصه گردشگری و فرهنگ محسوب می شود که گر چه هم چون سایر نقاط کشور، برای خیل عظیمی از گردشگران ایرانی و بین المللی، ناشناخته بوده، اما آوازه تاریخ و طبیعت و فرهنگ این دیار، جهانشمول است. بزرگ ترین بازار سرپوشیده جهان که تنها بازار ثبت جهانی ایران در آثار یونسکو است، این جا در شهر تبریز قابل مشاهده خواهد بود.

تبریز، نقش الهام بخشی در معماری و فرهنگ ایران دارد. گفته شده که معماری میدان زیبا و معروف نقش جهان اصفهان، از میدان صاحب آباد تبریز الگو برداری شده است.

تبریز را خیلی ها به خاطر خشکبار و سوغات خوشمزه اش (ریس، نوقا و قرابیه) می شناسند و حرفه ای ها، آن را از تاریخ پر رمز و رازش که در سیاست و فرهنگ و صنعت این مرز و بوم، نقشی تاریخ ساز ایفا کرد. اولین چاپ خانه، اولین سینمای عمومی، نخستین کودکستان، نخستین نمایش نامه، نخستین خیابان برق دار، نخستین کافه رستوران ایران، نخستین پول کاغذی، نخستین شهربانی و اتاق تجارت، نخستین شهرداری، نخستین سازمان توسعه گردشگری، نخستین کتابخانه و حتی نخستین مرکز تلفن در کشور، اول بار در تبریز افتتاح شد.

تبریز اکنون یک افتخار جهانی دارد: شهر نمونه گردشگری کشورهای مسلمان در سال ۲۰۱۸ میلادی. افتخاری که در بین این همه شهر تاریخی در خاورمیانه و در بین این همه شهر تاریخی و باستانی ایران زمین،، به تبریزی ها رسید.

در اجلاس کارشناسان ارشد نهمین کنفرانس وزیران گردشگری کشورهای عضو سازمان همکاری‌های اسلامی که اول دی ماه سال ۱۳۹۴ در شهر نیامی پایتخت جمهوری نیجر برگزار شد، شهر تبریز به عنوان شهر نمونه گردشگری کشورهای اسلامی در سال ۲۰۱۸ انتخاب شد. این انتخاب، صدای برخی از شهر ها از جمله شیراز را درآورد که البته اعتراض به حقی هم بود. چرا که استان فارس، یکی از پایتخت های تمدن جهانی به شمار می رود.

اما بر اساس معیار هایی از جمله، وجود مناطق نمونه گردشگری، زیر ساخت های مطلوب، تعداد موزه ها، موزه فرش، طبیعت، تعداد رویداد های برگزار شده، تعداد اماکن تاریخی، انتخاب این شهر به عنوان شهر جهانی فرش، سبب شد تا حتی تبریز، یزد (کهن ترین شهر تاریخ) را نیز پشت سر گذاشته و انتخاب اول وزرای گردشگری کشورهای سازمان همکاری های اسلامی قرار بگیرد.

به هر حال این که کدام شهر ایران، پایتخت گردشگری جهان اسلام در سال ۲۰۱۸ شده است، اهمیت زیادی ندارد. اهمیت اول آن است که این شهر، یکی از شهر های کشورمان است و همه ایران، به عنوان میراث داران تمدن بزرگ پارسی، وظیفه حمایت و صیانت از ظرفیت های گردشگری و فرهنگی کشور بر عهده دارند.

امیدواریم تبریز و تبریزی ها و دیگر استان های کشور،‌ زمینه بالندگی و موفقیت تبریز را در ۲ سال آینده که با استقبال گردشگران داخلی و خارجی مواجه می شود فراهم کنند. به هرحال همه ما ایرانی ها در دنیا، با برچسب بزرگ ایران شناخته می شویم و کسی به این که من و شما اهل تبریز یا اصفهان یا یزد و خراسان و چهار محال هستیم، کاری ندارد.

برای اعتلای ایران بزرگ، همه باید بکوشیم. . .

از تبریز گفتیم، جایی که فرش و خانه های تاریخی آن، شهره خاص و عام است. در این گفتار با این مقدمه کوچک، شما را به دیدن دیدنی ترین های شهر اولین های ایران می بریم. در قسمت اول از سلسله گفتارهای گشتی در خانه های تاریخی تبریز، از خانه امیر نظام گروسی تا خانه حیدر زاده خواهیم گفت. با ما در این گشتی جالب در تبریز همراه باشید.

داستان معماری تبریز

معماری در تبریز، تاریخ کهنی دارد. از زمان زندیه و صفویه تا قاجار و روزگار کنونی، سبک معماری در تبریز، هم چون فرش تبریز،‌ جایگاه خاصی در معماری این مرز و بوم داشته است. معماری تبریز، هم چون سبک و اسلوب معماری در دیگر نقاط کشور، ریشه در باورها و سبک زندگی مردمان آن خطه دارد و برای همین، از معماری، می توان درس های زیادی آموخت و رازهای ناپیدای بسیاری را آشکار کرد.

معماری بادگیرهای یزد (شاهکارهای معماری آبی ایران)، خود بخشی از نگاه خالاقانه و ظریف یزدی ها در سیستم تهویه خانه های خود را در این شهر کویری بر شما روشن می کند و این قضیه در استان گیلان، با سبک معماری خاص خانه ها و بناهای آن که اکنون در موزه میراث روستایی گیلان مشاهده می کنیم، دیده می شود.

طبق گفته های بزرگان معماری ایرانی، خانه های سنتی در تبریز، بر اساس سنت دیرینه معماری در کشورمان، بافتی درون گر دارند. یعنی شما از بیرون خانه، به ظرفیت های داخلی پی نمی برید و حتما باید وارد خانه شده تا طراحی و ساخت و قابلیت ها و امکانات خانه را مشاهده کنید.

در حالی که مثلا در معماری در اسکاندیناوی، به دلیل نگاه محیط زیست محور و برون گرا در طراحی، معماری خانه ها،‌ از نگرش درون گرایی در معماری و طراحی، تهی است.

در خانه های تبریز، هم چون خانه های کاشان و اصفهان و یزد، نور اتاق ها از حیاط درونی که در وسط خانه قرار دارد، تامین می گردد و به هر حال مشاهده این سبک طراحی همواره برای مورخان و جهانگردان و گردشگران گذشته و حال و حتی آینده،‌ جالب است.

معماری باغ ایرانی را هم که نگاه کنیم، در خواهیم یافت که نگاه درون گرا در این معماری نیز دیده می شود. همه باغ های ایرانی که اکنون ۹ منظومه آن در فهرست میراث یونسکو قرار گرفته است،‌ در حصاری قرار داشته و در مرکز باغ، استخر و حوضی بزرگ دیده می شود. یعنی همان نقش حیاط در وسط خانه های تاریخی ایران، این جا در باغ های ایرانی، با حوض و استخر دیده می شود.

نکته بعدی این که اگر به برخی از خانه های قدیمی مراجعه کنید درخواهید یافت که آن ها در کوچه های تنگ و باریک که شاید محل گذر ۲ نفر به سختی باشد، طراحی و ساخته شده اند. اما، داخل خانه های قدیمی ایران، از خانه طباطبایی های کاشان گرفته تا خانه های تاریخی تبریزی ها، دلشگا و جادار است و شرایط خوبی را برای ساکنانش به ارمغان می آورد.

طبق گفته های استاد محمد کریم پیرنیا از استادان معماری کشورمان، استان آذربایجان، در معماری ایران، جایگاه نخست دارد.

جناب استاد سه شیوه معماری پارسی، آذری و اصفهانی را نشات گرفته از معماری دیار شهر اولین های ایران دانسته و معتقد است که شیوه معماری آذربایجان با معیارهای زندگی و فرهنگ و ویژگیهای آب و هوایی آن در ارتباط مستقیم بوده است و در سازماندهی خانه های قدیمی باورهای مردم ایران یعنی ارزش نهادن به زندگی شخصی و حرمت آن و نیز عزت نفس ایرانیان مدنظر بوده که این امر به گونه ای معماری ایران را درونگرا کرده است.

باستان شناسان آثار تاریخی آذربایجان نیز بر این باور هستند که یکی از مهم ترین شاخص هایی که خانه های قدیمی تبریز را در میان خانه های قدیمی ایران، بارز می کند، محرمیت، پاکی و سادگی آنان است. احساس سکوت و آرامش و پرهیز از اضطراب و دلهره آفرینی، از جمله فاکتورهای مهم در معماری خانه های قدیمی این دیار محسوب می شود.

خانه های قدیمی تبریز، اکنون موزه ای زیبا و بزرگ است که بازدید از آن را به پاییز گرد های روزیاتویی توصیه می کنیم. در این سلسله مطالب، ۲۵ خانه از ۸۰۰ خانه قدیمی تبریز را معرفی می کنیم.

اول به خانه مشروطه می رویم. جایی که اهمیت بسیاری در تاریخ معاصر سیاسی کشور دارد.

گشتی در خانه مشروطه

خانه مشروطه، جایی بین خیابان شهید مطهری فعلی و در محله قدیمی راسته کوچه تبریز قرار دارد. جایی که سراغش را از هر کسی بگیرید،‌ شما را به آن جا راهنمایی می کند. میرزا مهدی کوزه کنانی در سال ۱۲۴۵ هجری شمسی، این خانه را بنا نهاد. او از طرفداران بزرگ نهضت آزادی خواهی مردم آذربایجان بود و ۸ سال پیش از کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲، محل تجمع سران فرقه دموکرات این شهر بود.

این خانه را باید مهم ترین خانه تاریخی تبریز دانست. معمارش استاد معمار تبریزی بود که با وجود زندگی در روسیه،‌ به ایران آمد و این خانه را در چند سال بنا نمود. حمایت مالی از جنبش مشروطه توسط این بازرگان خوش نام تبریزی، سبب شد که این خانه به عنوان خانه مشروطه یا موزه مشروطه نامیده شود.

جایی که شاهد گذر و حضور ستار خان، باقرخان و ثقه الاسلام و افراد با نفوذ دیگری هم چون میرزا آقا فرشی گردید. خانه مشروطه تبریز، سبک معماری عصر قجر داشته و در پهنایی به وسعت هزار و دویست و شصت متر، ساخته شده است. وقتی وارد خانه شوید،‌ ارسی هایی که در خانه های قدیمی کاشان و اصفهان و یزد مشاهده می کنید، در این جا دلفریبی می کنند.

ارسی ها،‌ پنجره های رنگارنگی هستند که وقتی نور خورشید تابان به آن ها می تابد، انعکاس رنگی به نور داده و فضای داخلی را رنگارنگ می کند که در جذب انرژی مثبت و شادی و راحتی اهالی منزل، تاثیر زیادی دارد. هم چون خانه قوام السلطنه در تهران، درب های خانه منبت کاری شده و نور گیر هایش، یادآور نور گیر های بازار قزوین است.

از ۱۰ سال پیش تا کنون، خانه مشروطه تبدیل به موزه شده و بخشی از تاریخ مشروطه ملت ایران را می توان در این خانه دید. از سلاح کمری ستارخان گرفته تا وسایل شخصی سران عصر مشروطه، در این تماشاگه راز، قابل مشاهده است.

گفتنی است، این خانه در سال ۱۳۵۴ در فهرست آثار ملی کشور قرار گرفت.

از خانه مشروطه به خانه قاجار می رویم.

گشتی در خانه امیر نظام

یکی دیگر از خانه های قدیمی تبریز را خانه امیر نظام گروسی یا خانه قاجار می دانند. این خانه در زمان ناصرالدین شاه قاجار و به فرمان امیر نظام گروسی که خدمتکار خاندان قاجار بود، ساخته شد. خانه ای دو طبقه که در مساحتی به میزان سه هزار متر مریع، جلوه ای از زیبایی و شکوه معماری ایران معاصر است. خانه امیر نظام را موزه قاجار می گویند و بر خلاف برخی از خانه ها، آثار تاریخی بسیاری در آن جای دارد.

ایوان خانه، شما را به یاد چهل ستون نصف جهان می اندازد. اما در واقع فقط شانزده ستون داشته و سرستون هایش هم که یادآور سر ستون برخی از خانه های مدرن الهام گرفته از سر ستون های تخت جمشید است، زیبایی خانه را دو چندان می کند.

حوض ها و باغچه های زیبای این خانه، از جمله المان هایی است که نظر هر بیننده را به خود جلب می کند. پنجره های مشبک، شیشه های رنگی و گچ بری های زیبای داخل خانه، اتاق های این خانه تاریخی را در نظر مردمان عصر امروز، با شکوه جلوه می دهد. اتاق هایی که شاید نمونه اش را در معماری چند دهه اخیر دیگر شاهد نبودیم.

اگر به این خانه رفتید از زیر زمین آن هم بازدید کنید. حوض خانه بزرگی با ستون های آجر کاری شده در این قسمت وجود دارد که ارزش عکسبرداری بسیار دارد. این خانه در سال ۱۳۷۰ به جمع آثار ملی تبریز و ایران اضافه شد و در محل ششگان قرار دارد.

این محله، در خیابان شهریار واقع شده و جایی معروف است. چرا که دقیقا پشت مقبر شعرای معروف تبریز قرار دارد.

خانه حیدر زاده

اگر به خیابان مقصودیه، ضلع جنوبی عمارت شهرداری تبریز مراجعه کنید، یکی دیگر از خانه های تاریخی این شهر، شکوه خود را در برابر دیدگان شما به نمایش در می آورد. محله مقصودیه، از جمله محله های قدیمی شهر اولین های ایران محسوب می شود که یکی از راسته های معروف تبریز برای مشاهده خانه های تاریخی زیبا است.

خانه حیدر زاده در کنار خانه سلماسی، بهنام و گنجه ای و قدکی قرار داشته که هر یک در فهرست آثار ملی کشور قرار دارند. قدمت خانه به بیش از یک صد و سی سال پیش باز می کردد و گفته شده که توسط حبیب لک، معمار سرشناس آن روزگار، طراحی و ساخته شد.

در نقشه دارالسلطنه تبریز، این ساختمان به نام خانه حاج قلی خان سرتیپی نام به میان آمده و به هر حال، خانه ای با وسعت کم تر از یک هزار متر مریع، شکوهش را در دو طبقه به رخ می کشد. ساختمان، در وسط قرار داشته و آن را حیاط اندرونی و بیرونی احاطه کرده است.

پنجره های چوبی و کنده کاری شده و شیشه های رنگی، جذابیت های خاصی به خانه و اتاق ها می دهند. زیر زمین این خانه نیز هم چون دیگر خانه های تاریخی در تبریز و کاشان و یزد، جای جالبی است. حوضی در زیر زمین وجود دارد که با فواره آراسته شده است. دیوار ها همه گچ بری و طاق های این بنا، آجر کاری شده و البته قسمت شاه نشین آن، زیبا ترین بخش عمارت است.

امروزه این خانه به عنوان مرکز اطلاع رسانی گردشگری استان آذربایجان شرقی مورد استفاده قرار گرفته و در سال ۱۳۷۸ به جمع آثار ملی تبریز پیوست.

اگر به این خانه مراجعه کردید،‌ می توانید فهرستی از ظرفیت های گردشگری تاریخی تبریز را نیز از طریق بروشور هایی بدست آورید.

خانه حریری

از جمله دیگر خانه های تاریخی پایتخت خانه های قدیمی ایران محسوب می شود. این خانه،‌ ویترین هنر دیوار نگاری در تبریز بوده و دیوار هایش، موزه مسقف است. اگر به خیابان تربیت و کوچه نور هاشمی مراجعه کنید، خانه حریری از دور، خود نمایی می کند.

خانه ای که میراث معماری دوران قجر بوده و دارای حیاط اندرونی و بیرونی مانند خانه حیدر زاده است. نمای بیرونی ساختمان، با دیوار نگاری هایی زیبا آراسته شده که بخش هایی از تاریخ را به تصویر می کشد. معماری بیرونی عمارت، موضوعاتی اساطیری را در خود جای داده که جالب توجه است.

مشاهده داستان یوسف و زلیخا و دیگر داستان های تاریخی، در جای جای این خانه تاریخی مشاهده می شود. از این خانه به عنوان موزه مطبوعات، چاپ و دیپلماسی تبریز هم نام می برند و در سال ۱۳۷۷ به جمع آثار ملی کشور اضافه شد.

اگر عاشق مینیاتور ایرانی هستید و می خواهید نقش هایی از هنر نگارگری ایرانی دوران شاه عباس در اصفهان را در تبریز نظاره گر باشید، توصیه روزیاتو به شما بازدید از خانه حریری تبریز است که سقف آن، سراپا نمونه شگفت انگیزی از هنرنگاری گری ایرانیان به شمار می رود.

خانه حریری را باید تلفیق معماری و هنر نگارگری دانست که از جذاب ترین خانه های تاریخی تبریز به شمار می رود.

خانه گنجه ای زاده

خانه گنجه ای زاده، در محله تاریخی مقصودیه تبریز جای دارد. جایی که گفتیم،‌ ویترینی در ویترین خانه های تاریخی تبریز است. این خانه هم اکنون روبروی دانشکده معماری تبریز است و بالطبع، چه جایی بهتر از خانه گنجه ای زاده برای دیدن بخشی از تاریخ و فرهنگ و سبک زندگی و معماری ایرانیان معاصر. بخش شرقی، متعلق به عصر ناصر الدین شاه و بخش غربی، یادگار عصر رضاخانی است. تلفیق دو عصر معماری ایران در این خانه زیبا، در نوع خود جالب توجه خواهد بود.

پنجره های بخش غربی، چهار گوش بوده و زاویه تیزی دارد. شما در این عمارت دیگر ارسی های زیبایی که در خانه حیدر زاده شاهد بودید، نمی بینید و خیلی از معماری سنتی ایران،‌ خبری نیست. خانه ای در مساحتی به وسعت سه هزار متر مریع، بر خلاف خانه های قبلی، در سه طبقه بنا شده و دیگر اندرونی و بیرونی را نمی بینیم.

بخش اصلی خانه اتاق نشیمن است و زیر آن نیز هم چون دیگر خانه های قدیمی تبریز، حوض خانه دارد. ایوان خانه دارای پنج دهنه بوده و که با قوس های نیم دایره ای پوشانده شده است. حیاط شمالی خانه تخریب شده و دیواری روی آن کشیده اند.

ساختمان از آجر و سنگ و آهک و چوب است و از این خانه به عنوان فصلی نوین در معماری نوین تبریز یاد می شود. ایوان چند ستونی که راه پله های نیز در کنار آن قرار دارد به چشم می خورد. معماری منظر خانه، یاد آور برخی از کاخ های نیاوران و سعد آباد تهران است.

روزگاری، این خانه دانشکده معماری دانشگاه صنعتی سهند تبریز بود که با وجود آن که خانه در زمره آثار تاریخی کشور بود،‌ مالک خصوصی آن توانست با حکم دیوان عدالت اداری، خانه را تصاحب و آن را تخریب کند.

خانه اردوبادی

خیابان ارتش جنوبی در تبریز، یکی از خانه های عصر پهلوی را در خود جای داده است. خانه ای که در سال ۱۳۷۸ در فهرست آثار ملی کشور قرار گرفت و بر خلاف اکثر خانه های قدیمی تبریز که از خشت و آجر بنا شده،‌ این خانه از آجر و سنگ ساخته شد.

معماری این خانه، اهمیت بسیار دارد. خانه در جنگ جهانی دوم و اشغال تبریز توسط روس ها، سفارت عراق بود. خانه ای با مساحتی ۱۶۰۰ متر مریع در سه طبقه، یکی از جذاب ترین معماری های عصر پهلوی در دیار اولین های ایران به شمار می آید.

این خانه امروزه مرکز اسناد ملی شمال غرب کشور به شمار می رود و تابلوی بزرگ زرد رنگش، چنین موضوعی را نشان می دهد.

خانه بهنام

از جمله دیگر خانه های قدیمی واقع شده در محله مقصودیه تبریز است. از بنا های تاریخی شهر بوده و به دوران زندیه نسبت می دهند. این ساختمان همواره کاربردی مسکونی داشته و در زمان قجر،‌ بازسازی شده و نقاشی های زیبای عهدی قجری بر روی آن قرار گرفته است.

این عمارت، در مساحتی به وسعت سه هزار متر مریع بنا شده و از دو ساختمان شامل می شود: یکی ساختمان اصلی که از آن به عنوان ساختمان قشلاقی یاد می شود و دیگری ساختمان کوچک تری از این ساختمان که ساختمان ییلاقی نام دارد.

در این خانه هم چون دیگر خانه های قدیمی ایران و تبریز،‌ حیاط اندرونی و بیرونی وجود دارد. اکنون خانه بهنام با معماری زیبای قاجاری که شامل اوروسی، حوض خانه، دهلیز ها و نقاشی های زیبای عصر قجری بر روی آن بوده، ویترینی از معماری با شکوه معاصر تبریز را جلوه گر شده است. برای ورود به خانه از دالان پشت که در کوچه مشیر دفتری قرار گرفته، استفاده کنید.

اندرونی خانه هم چون دیگر خانه های قدیمی کشور، در بخش شمالی قرار داشته تا حریم امن خانه باشد. اتاق ها در شرق و غرب است و مشرف به حیاط. در این بخش، زیر زمینی وجود دارد که برای نشمین تابستانی مورد استفاده قرار می گرفت و اتاق های دیگر، مطبخ و انباری بوده اند.

حیاط بیرونی، شامل طنبی ، کله ای و اتاق است. طنبی ارسی دار، ایوانی با ستون ها و تزیینات گچ بری زیبا، در این حیاط به چشم می خورد. همه دیوار ها و سقف های خانه با نقاشی های زیبایی آرساته شده اند. بر روی طاقچه ها و شومینه های طنبی، شاهد نقاشی های جذابی هستیم که خیلی ها را وسوسه عکاسی می کند.

گشتی در خانه ای معروف: شربت اوغلی

اشتباه نکنید! صحبت از قالی شویی معروف شربت اوغلی نیست که آگهی هایش را بر روی در و دیوار تهران روزگاری مشاهده می کردیم!‌ صحبت از یکی از دیدنی ترین خانه های تاریخی ایران است. قدمتش به عصر قجر می رسد و زینت خیابان ثقه الاسلام و محله قدیمی سرخاب است.

معماری عهد قجر با گچ بری ها و آجر کاری هایش زیبایش،‌ ذهن و چشم ها را محسور می کند. خانه ای که مساحت زیادی ندارد (حدود هزار و پانصد متر مربع) و در سه طبقه ساخته شده است. خانه از دو حیاط شمالی و جنوبی برخوردار بوده و برای وارد شدن به خانه از حیاط شمالی، ابتدا از یک هشتی عبور می کنید.

این هشتی در معماری سنتی ایرانی نیز داستان جالبی دارد که در گفتاری در آینده به آن اشاره خواهیم کرد.

ورودی حیاط جنوبی خانه نیز از دالانی ساخته شده که طاق نمای آجری آن، یادآور بازار ها  و آب انبار  های و برخی مساجد تاریخی عصر قجر است.

نمای قسمت شمالی این خانه قدیمی زیبا، آجر بوده و نمای سمت جنوبی، ستون های منبت کاری شده  که سر ستون های گچی، آن را آراسته و دل فریب کرده است. این خانه در اوایل دوران پهلوی،‌ با اتاق هایی جدید همراه شد.

خانه شربت اوغلی تبریز که کمپانی هم به آن اطلاق می شود، توسط فرزند نایب هاشم خان، یعنی حاج محید شربت اوغلی که از تاجران شهیر فرش تبریز بود، ساخته شد. اگر در ایام محرم و صفر به این خانه بروید، احتمالا با دسته های عزاداری که به حیاط شمالی عمارت وارد می شوند،‌ بر می خورید.

این عمارت در سال ۱۳۶۹ توسط شهرداری تبریز خریداری شد و و پس از مرمت، سازمان میراث فرهنگی، این خانه را به فرهنگسرای تبریز تبدیل نمود و در نهایت در سال ۱۳۷۹، به جمع بیش از ۳۰ هزار اثر ملی کشور اضافه شد.

چند توصیه

هم چون رسم همیشگی در سرویس گردشگری روزیاتو، توصیه هایی به گردشگران و مسئولان:

۱- در صورت پاییزی گردی در تبریز، از خانه های قدیمی تبریز بازدید کرده و از دست زدن بر روی دیوار ها و نقاشی ها پرهیز کنید.

۲- خانه های قدیمی تبریز، بخشی از آثار و میراث ایرانیان است و فقط به تبریزی ها تعلق ندارد. کمک به میراث فرهنگی گردشگری تبریز برای صیانت از این آثار به صورت مادی و معنوی، حتی از طرف مردم خطه جنوب ایران نیز، اقدامی فرهنگی توسط ملت فرهنگ دوستان ایران محسوب می شود.

۳- از اداره گردشگری استان تبریز که بزودی پایتخت گردشگری کشورهای مسلمان در ان جا قرار می گیرد،‌ انتظار می رود سایت جامعی برای معرفی چند زبانه و چند رسانه خانه های تاریخی تبریز راه اندازی کنند.

۴- معرفی خانه های قدیمی تبریز با پلاکاردها  و تندیس هایی در پایان های اتوبوس رانی و هواپیمایی این شهر معرفی و تبلیغ شود.

۵- در ورودی خانه ها،‌ کتیبه هایی چند زبانه برای معرفی کامل خانه به گردشگران داخلی و خارجی نصب شود.

در قسمت های بعدی این سلسله مطالب، شما را با دیگر خانه های تاریخی این دیار زیبا و کهن،‌ آشنا می کنیم.

[ منابع: اداره گردشگری تبریز، خبرگزاری فارس، خبرگزاری ایرنا، سازمان توسعه گردشگری تبریز ]