عشق خارج ها بخوانند!

تحصیل در خارج به بهانه های غیر علمی

این روزها به مدد شبکه های اجتماعی و فناوری اطلاعات و سایت های جذاب و تبلیغات رنگارنگ در روزنامه ها و کانال های اینستاگرامی و تلگرامی و امثالهم، موج رفتن به خارج از کشور به عنوان مهاجرت و یا حتی تحصیل در دانشگاه ها و مراکز آموزش عالی آن سوی آب ها، به شدت افزایش یافته است. اپیدمی تحصیل در خارج از کشور، از دهه های پیش و حتی قبل از انقلاب نیز، بین ایرانیان جایگاه خاص خود را داشت و هم چنان جذابیت این جایگاه حفظ و افزایش یافته است.

شمار دانشجویان ایرانی شاغل به تحصیل در دانشگاه های سراسر جهان اعم از آسیایی، اروپایی و آمریکایی در ۳ دهه اخیر چندین برابر شده و تمرکز جمعیتی دانشجویان، بیش تر به دانشگاه های انگلیسی زبان شمال امریکا و کشورهای اروپایی بدون شهریه مانند سوئد،نروژ، فنلاند و بعضا آلمان هدایت شده است.

متقاضیان تحصیل در خارج از کشور را می توان به اختصار در حوزه های شش گانه زیر طبقه بندی کرد:

• خروج از کشور به قصد تحصیل عالیه
• 

برخی از افرادی که کشور را به قصد تحصیل در دانشگاه ها و مراکز آموزش عالی خارج از کشور ترک می کنند، هدف مهم آن ها در این فرآیند، تحصیل در دانشگاه های ممتاز به شمار می آید. این دسته از متقاضیان که applicant‌ نام دارند، هر دانشگاه و کشوری را برای تحصیل انتخاب نمی کنند. این افراد، معمولا مراحل کارشناسی ارشد، دکترا و بعضا پسا دکترا را برای تحصیل در نظر دارند و رشته و گرایش و دانشگاه مورد نظر خود را بر اساس توصیه های اساتید، دوستانی که در دانشگاه های مقصد دارند و یا از طریق منابع آکادمیک انتخاب می کنند. فارغ التحصیلان دانشگاه های ممتاز ایران مانند شریف، امیرکبیر، صنعتی اصفهان و مانند این ها، در این طبقه قرار دارند.

خروج از کشور به قصد خوش گذرانی

بر خلاف گروه قبلی که عشق تحصیل و تدریس و تحقیق هستند، گروهی هم هستند که به واسطه شبکه های اجتماعی و تبلیغات ماهواره، جلای وطن به قصد تحصیل می کنند و هدف اول و آخر آن ها، تحصیل در دانشگاه های کشورهایی هست که خوش آب و هوا، لوکس و با شرایط درسی نرمال و غیر سخت همراه هست. مثلا مالزی، فیلیپین، هندوستان، قبرس و . . . .

این گروه، بخشی از جامعه متمول کشور هستند که دوست دارند چند سالی در فلان کشور شرقی یا غربی اقامت گزیده و در این بین، درسی هم بخوانند و در طول هفته، کلاسی هم بروند. این دسته از متقاضیان که متاسفانه شمار آن ها هر روز در حال افزایش هست، از بهترین دانشگاه های کشور فارغ التحصیل نشده و بعضا، تجربه و سابقه آکادمیک حرفه ای هم ندارند. البته ما شاهد بودیم که بخشی از افرادی که در این دسته قرار گرفته اند، پس از مدتی که با دانشگاه های خوب و اساتید با تجربه مواجه شدند، در هدف خوش گذرانی خود تجدید نظر کرده و بعضا به دسته قبلی پیوسته اند.

تحصیل به قصد اقامت

دسته سومی ها،گروهی هستند که هدف آن ها از تحصیل درخارج از کشور، استفاده از فرصت های اقامت در کشور مزبور به شمار می رود. این افراد، گرفتن روادید از کشورهای خاص را هدف اصلی خود می دانند و تلاش می کنند تا پیش از سفر، به جای توجه به دانشگاه و رشته ای خاص، با همکاری وکلا و افرادبا تجربه ، زمینه اقامت را بررسی و هدایت کنند. مثلا اگر افرادی علاقمند به کسب اقامت در سوئیس باشند و دریافت ویزای سوئیس و حتی فرصت تحصیل دراین کشور را پیدا نکنند، از طریق یکی از کشورهای اروپایی عضو شنگن، روادید تحصیلی دریافت می کنند و سپس، به سوئیس می روند و فرصت های اقامت را بررسی می کنند.

به هر حال، تحصیل به قصد اقامت هم، بین متمولین جامعه ایرانی در حال افزایش  هست و حتی افرادی که خیلی به تحصیل علاقه ندارند و پول زیادی هم ندارند، از ترفند پناهندگی سیاسی و اجتماعی استفاده می کنند. ترفندی که این سال ها با موج پناهنده گان و آورگان کشورهای جنگ زده خاورمیانه مانند سوریه و عراق و افغانستان و سیستم های الکترونیکی تشخیص هویت و امثالهم،فرآیند اثربخشی نیست و بعضا،مشکل آفرین و بحران ساز است.

به هر حال اگر قصد شما در تحصیل خارج از کشور.ارائه کیس پناهندگی پس از دریافت روادید تحصیلی هست، به نظر می رسد در این روش باید تجدید نظر اساسی بکنید.

• تحصیل به قصد اشتغال
• 

بعضی از هندی ها یا پاکستانی ها و حتی شهروندان کشورهای ضعیف آفریقایی، پس از دریافت روادید تحصیل در کشورهای غربی و به محض ورود، از فرصت چند ساعت کار در هفته استفاده می کنند و لقای تحصیل را به عطایش می بخشند. این افراد، فقط به قصد کار به کشورهای غربی می روند . به هر حال، پیدا کردن کار در کشور مورد علاقه شما، شاید از طریق اینترنت و در کشور مبدا شما،سخت باشد. اما حضور فیزیکی در کشور مقصد، راه های متعددی را در اختیار متقاضی قرار می دهد. اگر چه این روش نیز به دلیل بحران اشتغال و بیکاری و کاهش بودجه کشورهای مختلف جهان به خصوص اروپایی در سال های اخیر، روش پر چالشی برای این گروه محسوب می شود.

• تحصیل زوری
• 

برخی از متقاضیان تحصیل در خارج از کشور، علاقه چندانی به تحصیل ندارند و حتی در کشور خود نیز، به زور اطرافیان، مدرکی را در یک دانشگاه در ناکجا آباد! پس از سال ها، اخذ کردند. این افراد، اکنون نیز به زور پدر و مادر و اطرافیان و با توجه به موقعیت زندگی خود، رشته تحصیلی و دانشگاهی را در فلان کشور انتخاب می کنند و تلاش دارند جایی را انتخاب کنند که فلان عضو فامیل و هم محلی و همشهری هایشان در آن جا حضور دارند و به قولی، همه چیز بر وفق مراد خواهد بود.

این دسته از متقاضیان عزیز تحصیل در خارج از کشور، تحصیل زوری را دنبال می کنند که معمولا هم از پس آن بر نمی آیند. مخصوصا کسانی که رشته های پر زرق وبرق پزشکی و دندان پزشکی را در فلان کشورهای بلوک شرق اروپا به واسطه تحصیل ارزان، پذیرش آسان و مسائلی از این دست در نظر گرفته اند. عاقبت تحصیل زوری، موفقیت آمیز نیست و محقق و مدرس و فرهیخته تحویل جامعه مبدا و مقصد نمی کند.اگر شما جز، این دسته قرار می گیرید، به شما توصیه میکنیم که به جای هدر دادن ارز ، از دوره های تخصصی کوتاه مدت در رشته های موردعلاقه خود در موسسات و مراکز آموزشی خارج از کشور استفاده کنید.

• تحصیل به قصد چشم و هم چشمی
• 

بعضی ها در این دسته هستند. فقط به قصد چشم و هم چشمی، رشته ای معمولی در دانشگاه معمولی تر را در فلان کشور آسیایی یا غربی انتخاب کرده اند تا به فامیل و اطرافیان بگویند ما هم می توانیم! حتی اگر در عمل، خیلی به این ما می توانیم پایبند نباشند. تحصیل به قصد چشم و هم چشمی در سالیان اخیر، بین طبقه مرفه جامعه افزایش یافته است. این را به خوبی در برخی از رشته هایی که در دانشگاه های کشورهای معمولی غیر ممتاز اروپا مثلا لهستان و اوکراین، پاتوق ایرانی های عاشق پزشکی! شده است،می توان مشاهده کرد. البته همه دانشجویان این کشورها که از ایران می روند،به قصد چشم و هم چشمی جلای وطن نکرده اند.

توصیه های اخلاقی

حتی اگر شما در زیر یکی از گروه های شش گانه فوق الذکر قرار دارید، باز هم جلای وطن به قصد تحصیل در خارج از کشور، توصیه نمی شود. رشد آموزش عالی و صنعت در ایران در عرصه های مختلف در ۳ دهه اخیر آن چنان پرشتاب و اثربخش بوده است که تقریبا در اکثر رشته ها در مقاطع مختلف تحصیلی، خوشبختانه کشور ما از پتانسیل های بسیاری برای محققان و علاقمندان علم و دانش برخوردار است. توریسم پزشکی و موج متقاضیان تحصیل در دانشگاه های ایران از کشورهای مختلف جهان در یک دهه اخیر و شمار بالای مقالات ایرانیان که در مجلات غربی cite‌می شود، نشان دهنده رشد شتایان علم در ایران هست. پس، حتما تحصیل در خارج از کشور، برگ برنده شما برای موفقیت های آینده نیست و بهترین راه هم برای افزایش امتیاز رقابتی شغلی و علمی در کشور نیست.

بنابراین، برای عاشقان تحصیل، جلای وطن برای تحصیل،نباید اولویت اول و اخر باشد. چنین درکی نادرست است و باید اصلاح شود. شاید برای اصلاح این رویه، باید کارهای بسیاری در سطوح مختلف  مدیریتی و آموزشی و حکومتی در کشور در دستور کار قرار بگیرد. تبادل دانشجویان ایرانی با دانشجویان دانشگاه های خارجی تحت عنوان exchange student‌که در دنیا مرسوم است، می تواند روش مطلوبی برای کاهش عطش مصنوعی ایرانیان برای تحصیل در خارج باشد.

از طرفی، آموزش عالی کشور باید باارتقای کمی و کیفی خود، جذابیت آفرینی برای متقاضیان تحصیل در داخل کشور را افزایش دهد. جذابیت آفرینی مولدی که فرصت آفرین بوده و ظرفیت های متنوعی را در اختیار علاقمندان قرار می دهد.

پس، با این وضعیت ارز و مشکلاتی که زندگی و تحصیل در خارج از کشور به همراه دارد، توصیه می کنیم:

• تنها در صورتی برای تحصیل به خارج از کشور بروید که زمینه تحصیل در داخل برای شما اصلا مهیا نباشد.
• تنها در صورتی برای تحصیل به خارج از کشور بروید که رشته و گرایش مطلوب را بر اساس هدف گذاری قبلی انتخاب کرده باشید.
• تنها در صورتی برای تحصیل به خارج از کشور بروید که دانشگاه مقصد، مورد تایید اداره کل دانش آموختگان وزارت علوم کشورمان قرار داشته باشد.
• تنها در صورتی برای تحصیل به خارج از کشور بروید که همه جوانب هزینه ای، زندگی و فرهنگی و اقامتی را از قبل برنامه ریزی کرده و از مشاوره افراد مجرب کار بلد، استفاده کرده باشید.