با علائم سرطان پوست و راهکارهای پیشگیری از آن در تابستان آشنا شوید

در تابستان، همچون دیگر فصول سال، باید به سلامت و بهداشت بدن توجه داشت و در این فصل، میزان توجه و حساسیت به آن باید افزایش پیدا کند. چرا که بدن به دلیل شدت گرما، با تعرق مکرر همراه شده و از دست رفتن آب بدن، سبب بروز بیماری های مختلفی می شود که سردردها و کاهش تحمل و ناهنجاری های روحی و روانی و انواع و اقسام سرطان ها، از آن جمله است.

یکی از مهم ترین موضوعاتی که در فصل تابستان برای حفظ بهداشت فردی به خصوص سلامت پوست و مو باید توجه شود، آبرسانی منظم به بدن است که به خصوص برای کسانی که بیش از سایرین در معرض اشعه ماوراء بنفش خورشید قرار دارند و آسیب رسانی به پوست آنها بیشتر است، اهمیت بیشتری دارد. نوشیدن آب کافی و هیدراته نگهداشتن بدن در طول ایام تابستان، یکی از بهترین راهکارها برای پیشگیری از ابتلا به گرما زدگی، چروک پوست و آسیب های مو و در نهایت، مقابله با سرطان پوست است.

سرطان پوست، شایع‌ ترین سرطان در دنیا و ششمین علت مرگ و میر ناشی از سرطان ها را شامل می شود که از بین انواع مختلف سرطان پوست، ملانوم مربوط به خال های سرطانی است. بیش از ۳۰ درصد سرطان های ایرانیان نیز مربوط به سرطان پوست است. دانش پزشکی تاکنون به عوامل اصلی ایجاد سرطان‌ های پوست پی نبرده است و این سرطان در ۹۵ درصد موارد، بدون درد است.

در فصل تابستان، باید به مواردی که سبب ابتلا به سرطان پوست می شوند آگاه باشیم. گفتار امروز روزیاتو، شما را در  یک بسته اطلاعاتی مفید، با سرطان پوست، راهکارهای پیشگیری از سرطان پوست و نکاتی که باید در تابستان برای سلامتی پوست توجه داشت، آشنا می کند.

با ما همراه باشید و ابتدا با پوست و سرطان پوست آشنا شویم. 

داستان پوست

پوست تمام سطح بدن را پوشانیده و بزرگترین ارگان بدن شما محسوب می شود. سطح پوششی پوست دربزرگسالان بطور متوسط ۲ مترمربع و وزن آن درحدود ۳ کیلوگرم است. پوست انسان دارای ساختمان پیچیده ای بوده و از دولایه اپیدرم در سطح پوست و درم درعمق آن تشکیل شده است.

پوست، در واقع ۳۰ درصد تمام خون جاری در بدن را دریافت می کند. پوست درحالت عادی بخودی خود توانایی ترمیم داشته و تقریباً بطور کامل در برابر آب غیر قابل نفوذ است. پوست علاوه بر آنکه یک عامل مکانیکی درمقابل نفوذ مواد شیمیایی و فیزیکی می باشد، دارای وظایف متعدد دیگری نیز بوده مانند کمک به تنظیم درجه حرارت بدن، دفع مواد سمی و مازا دبدن از طریق ترشح عرق، جذب اشعه خطرناک نورآفتاب (اشعه ماوراءبنفش) و غیره.

باتوجه به قابل دید بودن پوست معمولاً وضعیت ظاهری آن اهمیت زیادی برای شخص دارد. در باب اهمیت پوست همین یک مثال کافی است که بگوئیم معمولاً سن افراد را از روی مشخصات پوست آنها حدس می زنند. به همین دلایل افراد و بخصوص خانم ها اهمیت زیادی برای پوست خود قائل هستند.

عواملی که بر روی پوست تاثیر گذار هستند

چهار عامل مختلف بر روی پوست انسان تأثیر گذار هستندکه عبارتند از:

• عامل وراثت که غیرقابل تغییراست.
• عوامل محیطی مانند درجه حرارت محیط ،میزان نورآفتاب (که مهمترین فاکتور قابل پیشگیری محیطی است) ،نوع تغذیه، رفتارهای فردی واجتماعی شخص ،بیماری های داخلی و پوستی و ده ها عامل متنوع دیگر.
• سن که درآن دخالتی نمی توان کرد
• مراقبت(صحیح) از پوست

نور آفتاب و مراقبت از پوست

نور آفتاب موجب تشکیل ویتامین D درپوست انسان شده و هم چنین اثر تسکین دهنده بر روی برخی بیماری های پوستی دارد. از طرف دیگر، اشعه ماوراءبنفش موجود در نور آفتاب موجب بروز تغییرات پوست به مرور زمان می گردد. شامل پیری پوست، ایجاد چین و چروک در پوست، زبر و چرمی شدن پوست، ایجاد لکه های رنگی در پوست، بروز ضایعات پیش سرطانی و سپس سرطان های پوست.

پرهیز از برخورد زیاد با نور آفتاب برای همه سنین و در همه فصول سال لازم و ضروری است. استفاده از عوامل محافظت کننده مثل لباس آستین بلند، دستکش، کلاه لبه دار و چتر نیز حایز اهمیت است. نکته مهم استفاده مرتب از فرآورده های ضد آفتاب با عیار حفاظتی (SPF) حداقل ۱۵ در طول روز (هر۴-۳ ساعت یکبار) است.

آیا خال های پوستی نشانه سرطان پوست است؟

دکتر وفایی معتقد است: غالباً افراد نگران خال هایشان هستند. این نگرانی گاهی از بابت خصوصیات ظاهری خال (شکل، رنگ و اندازه) و یا محل آن (مثل خال نوک بینی و یا داخل سفیدی چشم) است و گاهی هم از ترس تبدیل شدن به سرطان پوست (ملانوم) است. حقیقت این است که برخلاف نظر عامه مردم، امکان تبدیل خال به سرطان پوست آنقدر کم است که از این بابت خال اهمیت بسیار کمی برای متخصصین پوست دارد.

چیز مهم وخطرناک دستکاری خال توسط بیمار و یا برداشت غلط و ناقص آن توسط افراد غیرپزشک است. غالباًخال ها دارای مو هستند یا درمناطقی قرار دارند که در دسترس بوده و فرد با آنها بازی کرده یا موهایش را می کند. بدنبال این امر، خال دردناک ، متورم و سفت شده و گاهی چرکی می گردد.

البته این تغییرات پس از مدتی بهبود خود بخود یافته ولی درصورت تکرار، دائمی شده و باعث ایجاد نگرانی و دردسر برای فرد می گردد. گاهی فرد درمان کننده (معمولاً افرادی که دخالت نابجا در امر پزشکی می کنند) خال بیمار ر ابجای درآوردن کامل، از سطح پوست می تراشد. این کار بسیار اشتباه بوده زیرا نه تنها ظرف مدت کوتاهی خال عودمی کند بلکه به مراتب بزرگتر شده و تغییراتی درآن رخ می دهد که شبیه سرطان پوست (ملانوم) بوده و پزشکان ر ابه اشتباه می اندازد.

آیا لیزر، سبب ایجاد سرطان پوست در تابستان می شود؟

لیزر، سرطان ز انیست. اگر لیزر به طرز صحیح به کار گرفته شود، بسیار مفید بوده و عارضه خاصی ندارد. خیلی از افراد از لیزر بدلیل جدید بودن تکنولوژی آن هراس داشته و از اثرات بعدی لیزر می ترسند. ولی باید دانست که هرروزه روش های درمانی جدید در عالم پزشکی عرضه شده که اگر بخواهیم آنها را مورداستفاده قرار ندهیم، بایستی صرفاً به درمان های سنتی و قدیمی بسنده نمائیم.

برای لیزر درمانی فقط به متخصص پوست مراجعه نمائید. به دلیل عدم اطلاع مردم از تکنولوژی لیزر و جدید بودن دستگاه های آن، موارد فریب و گمراه کردن زیاد دیده شده و لذ انباید به صرف آگهی های تبلیغاتی روزنامه ها به آنها مراجعه کرد. لازم است بیمار حتماً ابتدا به متخصص پوست مراجعه و از طریق ایشان به مراکز مطمئن وصلاحیت دار لیزر معرفی گردند.

از لیزر انتظار معجزه نداشته باشید. لیزر مثل همه مصنوعات ساخت بشر دارای محدودیت هائی است. لذا فکر نکنید که چون پول زیادی می دهید کار خارج عادتی اتفاق می افتد. لیزر همان کاری را می کند که توانایی انجام آنرا دارد. پس در مورد انتظاراتتان و توقعی که از درمان دارید، حتماً قبل از لیزر با پزشک خود مشورت کرده تا بعداً دچار مشکل نشوید.

به توصیه های گفته شده دقیقاً توجه کنید. زیرا اهمال در انجام آنها نتیجه درمان ر ابسیار عوض وچه بسا وضعیت بیمار بد تر از سابق گردد. هرسؤال یا مشکلی از ناحیه درمان دارید فقط با پزشک معالجتان در میان بگذارید. هرگز به نصایح دیگران در این مورد توجه نکنید. زیرا تکنولوژی لیزر بسیار مدرن و جدید بوده و افرادمعمولی صلاحیت اظهار نظر در مورد آن را ندارند.

سرطان پوست چیست؟

اولین سوالی که درباره سرطان پوست در ذهن ایجاد می شود آن است که سرطان پوست چیست. این سرطان، برای خیلی از افراد شناخته شده نیست. سرطان پوست بیماری است که در آن سلول‌ های بدخیمی که از بافت پوست نشات می‌گیرند، به طور نامنظم و فزاینده ‌ای تکثیر می شوند و به طریقی از سیستم ایمنی و دفاعی بدن عبور می‌کنند، بدون اینکه موجب تحریک عکس‌ العمل تدافعی و تهاجمی در سیستم ایمنی بدن شوند.

مهم ترین عامل پیشتاز و مستعد سرطان پوست، جهش در DNA سلول بر اثر اشعه ماورای بنفش است که منجر به شروع تراریختی سلول و سرطانی شدن آن می گردد. با توجه به نوع سلول پوستی که دچار تراریختی و سرطان شده است، اشکال مختلفی از سرطان پوست وجود دارد که هر کدام نشانه ها و عوارض خاص خود را دارند

باید بدانید که یکی از شایع ترین اشکال سرطان پوست عبارتند از:

•  سرطان سلول های بنیانی یا پایه (Basal Cell Carcinoma)
• سرطان سلول های فلسی (Squamous Cell Carcinoma )
• سرطان سلول های ملانوسیست (ملانوما) ( Melanoma)

سرطان سلول های بنیانی، شایع ترین نوع سرطان پوست به شمار می آید و نسبت به دیگر اشکال سلول های سرطانی پوست، خطر کمتری دارد. سرطان سلول های بنیانی که در پایه اپیدرم (لایه خارجی پوست) قرار دارند سرعت رشد کم و آرام داشته و به ندرت گسترش می یابند.

چرا سرطان پوست ایجاد می شود؟

هر سرطانی، به دلایل گوناگونی از جمله اقلیم، سبک زندگی فرد، بهداشت و سلامت فردی و محیط زیست ارتباط دارد. اما مهم ترین عامل مستعد کننده سرطان پوست، جهش در DNA سلول، بر اثر اشعه ماورای بنفش است که منجر به شروع سرطانی شدن سلول‌ ها می‌ شود.

از جمله دیگر عوامل سرطان پوست می توان به موارد زیر اشاره کرد که هر یک علت های گوناگون ابتلا، شیوه های پیشگیری، تشخیص و درمانی متنوعی دارد و می بایست از پزشک متخصص برای تشخیص و درمان بهره برد:

• تماس با مواد شیمیایی و رادیو اکتیو
• سوختگی های گوناگون
• انواع خالکوبی
• زخم های باز
• در معرض بودن مدوام نور آفتاب

سرطان پوست معمولاً در بخش‌ های در معرض آفتاب بروز می‌کند٬ یعنی صورت، لب‌ها، گوش‌ها، گردن، دست‌ها و دیگر قسمت‌ هایی که در معرض آفتاب هستند. البته این احتمال هم هست که سرطان پوست، در قسمت‌های دیگر بدن ظاهر شود. مثلاً در کف دست، فاصله بین انگشتان یا حتی اعضای تناسلی که البته تشخیص آنکه ضایعات پوستی، زگیل تناسلی  است یا خیر، می بایست توسط آزمایش و معاینه پزشک صورت بگیرد و از درمان های خودسرانه و اینترنتی خودداری شود.

از جمله عوامل مهم و شناخته شده سرطان پوست، تماس های مکرر با اشعه ماورای بنفش در طی سال های طولانی است. هیچکس از ابتلا به سرطان پوست مصون نیست. هرچه پوست تیره تر باشد، میزان ملانین آن بیشتر است. در سیاهپوستان به علت وجود مقادیر کافی ملانین ، سرطان پوست نادر است. از طرف دیگر افراد آلبینو (زال) که در پوست خود فاقد ملانین هستند و مخافظی در برابر اشعه ماورای بنفش نور خورشید ندارند، بسیار مستعد ابتلا به سرطان پوست هستند.

کسانی که به علل شغلی یا فعالیت ورزشی در معرض نور آفتاب شدید قرار می گیرند، باید از کرم های محافظ آفتاب و در صورت امکان از کلاه و دستکش های بلند استفاده نمایند. سایر عوامل مستعد کننده سرطان پوست که کمتر شایع است معمولاً در تماس طولانی مدت با ذغال ، قطران، آرسنیک، روغن پارافین و رادیوم ایجاد می شود.

انواع عمل‌ های جراحی برای درمان سرطان پوست

از جمله عمل‌ های جراحی استفاده‌ شده برای درمان سرطان پوست، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• برداشتن بافت‌ها به صورت موضعی
• پیوند پوست جراحی
• گره‌های لنفی

نوع عمل جراحی انجام‌ شده بر روی هر فرد، به عوامل متعددی از جمله نوع و اندازه‌ی غده‌ی سرطانی و محل رشد آن در بدن فرد بستگی خواهد داشت. برداشتن بافت‌ ها به صورت موضعی در برخی از موارد، نتیجه‌ی آزمایش نمونه‌برداری نشان می‌دهد که سرطان شما به‌طور کامل از بین نرفته و یا بافت‌های سالم برداشته‌ شده از اطراف غده به میزان کافی بزرگ نبوده‌اند.

در صورت وجود این مشکل شما باید به بیمارستان مراجعه کرده و تحت عمل بافت‌ برداری وسیع موضعی قرار بگیرید. در طی این عمل، بافت‌های بیشتری از بدن شما برداشته‌ شده و احتمال بازگشت سرطان کاهش پیدا می‌کند. عمل بافت‌ برداری وسیع موضعی ممکن است تحت بی‌ حسی موضعی و یا بیهوشی عمومی انجام شود.

میزان بافت‌های برداشته‌ شده، به اندازه و نوع غده‌ی سرطانی و محل رشد آن در بدن و همچنین میزان بافت‌های برداشته‌ شده در عمل‌های جراحی قبلی بستگی خواهد داشت. ممکن است در محل برداشته شدن غده‌ی سرطانی، بخیه‌هایی زده شوند.

این بخیه‌ها ممکن است در ابتدا اندکی سفت به نظر برسند ولی با بهبود آن‌ ها، پوست اطراف محل بخیه شل شده و دیگر احساس ناراحتی نخواهید کرد. در برخی از موارد ممکن است نیاز باشد تا پزشک بخش بزرگی از پوست را بردارد. در این مورد برای ترمیم محل انجام عمل جراحی، ممکن است از عمل پیوند پوست استفاده شود.

پیوند و فلپ پوستی اگر قسمت بزرگی از پوست شما در عمل جراحی برداشته‌ شده باشد، لازم است تا این پوست دوباره جایگزین شود. می‌توان این کار را با عمل پیوند پوست یا فلپ پوستی انجام داد. پیوند پوست پیوند پوست به تکه‌ای پوست گفته می‌شود که از محل دیگری از بدن برداشته ‌شده باشد.

عمل پیوند در طول عمل جراحی برداشتن غده‌ی سرطانی انجام خواهد شد. این عمل توسط یک جراح پلاستیک و تحت بی‌حسی موضعی یا بیهوشی عمومی انجام می‌شود. یک لایه‌ی نازک پوست از محل مناسب برداشته ‌شده و بر روی محلی که به آن نیاز دارد قرار داده می‌شود.

محل برداشت پوست معمولاً نقطه‌ای انتخاب می‌شود که قابل ‌رؤیت نباشد، مانند قسمت درونی ران‌ها. محل برداشت پوست همانند یک خراشیدگی بزرگ به نظر خواهد رسید. پوست برداشته‌ شده معمولاً بسیار سریع و در عرض چند هفته دوباره رشد کرده و جایگزین می‌شود. در برخی از موارد پیوند پوست از محل برداشت بریده شده و محل برداشت پوست با استفاده از بخیه بسته می‌شود.

محلی که پیوند پوست بر روی آن انجام می‌شود تا زمان التیام کامل بسیار حساس خواهد بود. بسیار مهم است که پوست پیوند زده شده تا زمان التیام کامل هیچ آسیبی نبیند. فرد باید بسیار مراقب باشد تا منطقه‌ای که پیوند پوست در آن انجام‌شده، ضربه نخورد. پزشک و پرستار شما بسیار مراقب خواهند بود تا زخم‌ های شما عفونی نشوند.

ممکن است به ‌منظور احتیاط بیشتر، داروهای آنتی‌ بیوتیک برای شما تجویز شوند. اکثر افرادی که تحت عمل بافت‌برداری وسیع موضعی قرار می‌گیرند، نیازی به پیوند پوست نخواهند داشت و محل موردنظر بدون انجام پیوند پوست‌ ترمیم خواهد شد. یکی از معایب پیوند پوست، متفاوت بودن پوست پیوند شده نسبت به پوست نواحی اطراف خود در برخی از موارد می‌باشد. ممکن است رنگ پوست پیوند شده متفاوت بوده و مانند یک تورفتگی به نظر برسد.

چه افرادی در معرض سرطان  پوست هستند؟

افرادی که بیشتر در  معرض خطر ابتلا به سرطان پوست هستند به شرح زیر است و البته تنها محدود به موارد اشاره شده نخواهد بود:

•  افرادی که دارای پوست لطیف هستند.
• افرادی که سابقه ارثی سرطان پوست دارند.
• افرادی که مرتب سیگار می کشند.
• افرادی که دارای خال‌ها یا لکه‌ های قهوه ای رنگ پوست هستند.
•  افرادی که مکررا در کودکی دچار آفتاب سوختگی شده اند.
•  افرادی که در هوای آزاد و مکان‌ های مرتفع که آفتاب گیر است کار می‌کنند.
•  افرادی که دارای سابقه خانوادگی سرطان پوست هستند.
•  افرادی که به علتی پرتو درمانی شده اند.
• افرادی که  پوست روشن دارند.
• افرادی که پرتو درمانی مدوام انجام می دهند.
•  افرادی که مدت زمان طولانی را در آفتاب سپری می کنند، مثل کشاورزان، دریانوردان و فروشندگان دوره گرد.
•  افراد با پوست روشن به علت فقدان مقادیر کافی ملانین که رنگدانه پوست است و در مقابل نور خورشید به صورت یک صافی عمل می کند، مستعد ابتلا به صدمات پوستی ناشی از تابش آفتاب هستند.
• افراد با سنین بالا، کهولت سن، مصرف داروهای سرکوب‌ گر ایمنی بدن و دیگر بیماری‌ها می‌توانند شانس ابتلا به سرطان پوست را افزایش دهند.

احتمال ابتلا به سرطان پوست چقدر است؟

این هم یکی از سوالاتی است که معمولا در ذهن افراد تداعی می شود. احتمال سرطان پوست برای هر فردی با هر نوع پوستی، وجود دارد. سرطان سلول‌ های بنیانی یا پایه پوست، شایع‌ ترین گونه سرطان پوست است و حدود ۸۰ درصد سرطان‌ های پوست را شامل می‌شود.

سرطان سلول‌های بنیانی که در لایه خارجی پوست مستقر هستند، دارای سرعت رشد کم بوده و به ندرت گسترش می‌یابد. محرک رشد این سلول‌ ها شامل تماس با مواد شیمیایی و رادیو اکتیو، سوختگی، خالکوبی، قرار گرفتن در معرض تابش پرتو شدید آفتاب است.

از طرفی، نوع دیگر سرطان پوست است که به سرطان سلول‌های فلسی پوست اطلاق می شود. این نوع سرطان، شکل دوم شایع سرطان پوست است که مدت طولانی در لایه اپیدرم باقی می‌ماند و در صورت عدم درمان می‌تواند بافت‌ های دیگر را مورد تهاجم خود قرار ‌دهد. محرک رشد این سلول‌ ها شامل تابش اشعه ایکس، قرار گرفتن در معرض تابش نور شدید آفتاب، زخم‌های باز و تماس با مواد شیمایی است. به همین خاطر است که توصیه می شود از سولاریوم پرهیز شود.

نوع دیگر سرطان، سرطان ملانوما است. ملانوما از خطرنا ک‌ ترین انواع سرطان پوست به حساب می‌آید. سرطان ملانوما در اثر رشد بدخیم سلول‌ های ملانومیسم حاصل میشود. این سلول‌ها رنگدانه تیره پوست، خال‌ های بدن ،رنگ چشم را پدید می‌آورند. به این خاطر، غده‌های سرطانی ملانوما غالبا سیاه و یا قهوه‌ای هستند .

سولاریوم و حمام آفتاب: عاملی برای ابتلا به سرطان پوست

پوست، بزرگترین عضو بدن است و وظیفه آن ذخیره چربی، خنک نگهداشتن بدن و ساختن ویتامین دی به وسیله نور خورشید در بدن است. پوست، بدن را از عفونت، نور، از دست رفتن آب و سایر مایعات و جراحت حفاظت می‌کند و به همین خاطر، باید از هر رفتاری که به طور مستقیم و غیر مستقیم، سبب تهدید این وظیفه مهم پوست می شود، پرهیز نمود.

اینکه حتما سولاریوم و حمام آفتاب، سبب بروز سرطان پوست می شود، سخنی نیست که در توصیه ها و گفته های پزشکان مطرح شده باشد. افراط در این زمینه، مقوله ای است که حتما مورد تاکید پزشکان قرار گرفته تا افراد از انجام آن خودداری کنند. چه برای آقایان و چه بانوان، راهکارهای متنوع و طبیعی و کم خطر تری برای زیبایی پوست وجود دارد که قرارگیری در زیر اشعه شدید آفتاب یا دستگاه های تولید کننده، راهکار مطلوبی به نظر نمی رسد.

یک فوق تخصص بیماری های خونی و سرطان معتقد است، استفاده از سولاریم و حمام آفتاب از عوامل بروز سرطان پوست است. به دلیل آن که این سرطان از سایر انواع سرطان پوست شیوع کمتری دارد، ولی از اهمیت زیادی برخوردار است و در صورت گسترش به سایر نواحی بدن می تواند تهدید کننده حیات باشد.

بررسی های آماری نشان می دهد که در سال‌های اخیر نیز تعداد تشخیص‌های ملانوم افزایش یافته است  و باید به این موضوع توجه داشت. ملانوم، سرطان سلول های تولید کننده  رنگدانه پوست است و می تواند به صورت بروز تغییر در یک خال قدیمی یا به عنوان یک خال جدید تظاهر پیدا کند.

تشخیص زود هنگام و درمان به موقع آن می تواند به درمان کامل بیماری منجر شود اما انواع پیشرفته آن تقریبا سرانجام خوبی ندارند و می توانند به غدد لنفاوی، ریه، کبد و مغز انتشار یابند.

چه افرادی در معرض ملانوم قرار دارند؟

افرادی که سابقه ابتلا به ملانوم را در اعضای خانواده خود دارند و یا افرادی که خود قبلا مبتلا به ملانوم بوده اند و همچنین افرادی که پوست روشن، چشم های با رنگ روشن و کک و مک دارند بیشتر در معرض خطر ابتلا به سرطان خال های پوستی هستند. به طوری که خطر ابتلا در سفید پوستان یک به ۵ نفر و در میان سیاه پوستان از هر هزار نفر یک نفر است.

سابقه تماس مکرر با نور آفتاب به خصوص در دوران کودکی و نوجوانی، سابقه آفتاب سوختگی شدید به ویژه اگر منجر به ایجاد تاول شود، ضعف سیستم ایمنی بدن به ویژه در بیماران پیوند اعضاء یا مبتلایان به HIV و ایدز و استفاده از سولاریم و حمام آفتاب به خصوص اگر باعث آفتاب سوختگی شود ، از عوامل خطر افزایش ملانوم و سرطان خال های پوستی به شمار می رود.

شایان ذکر است که ملانوم، مربوط به سن خاصی نیست و اینگونه نیست که فقط بزرگسالان در معرض تهدید این بیماری قرار داشته باشند. ملانوم در هر سنی دیده می شود .اما بیشترین سن درگیری، میانسالی است و معمولا این عارضه در نواحی بدن که بیشتر در معرض تماس با نور خورشید است بروز می کند و شیوع آن در میان مردان در نواحی سر، گردن و تنه و در بین زنان بیشتر در نواحی دست و پا است.

روش درمان ملانوم چیست؟

شایع ترین روش درمانی، برداشتن خال با عمل جراحی است و معمولا در عمل جراحی، نواحی سالم اطراف خال نیز تا حدی برداشته می شوند. هم چنین اگر اندازه خال بیش از حد بزرگ باشد ممکن است به پیوند پوست نیاز باشد. البته شیمی درمانی، پرتو درمانی و درمان های ایمنی نیز از جمله درمان های دیگر ملانوم به شمار می آید.

درمان این نوع سرطان با تشخیص زود هنگام امکان پذیر است. اما اگر به سایر بافت‌های بدن گسترش یابد ، امکان معالجه آن غیر ممکن است. پوست بدن دارای رنگدانه‌هایی به نام ملانین است که می‌تواند مانع از ورود میزان معینی اشعه فرابنفش به درون بدن شود.

ملانین‌ها در اشخاصی که به شکل طبیعی دارای پوست تیره‌ تری هستند زیادتر بوده و آنها مصونیت بالاتری در مقابل تابش نور آفتاب دارند. به این خاطر اشخاصی که دارای پوست روشن‌ تری هستند بیشتر در خطر ابتلا به سرطان پوست هستند و اشخاصی که رنگ پوست تیره دارند، کمتر به نور خورشید حساس هستند اما آنها نیز در برابر مضرات آفتاب ایمن نیستند و هر شخصی بایستی خود را از صدمات تشعشعی، محافظت کنند.

۵ علامت  سرطان پوست

 ۱) لکه های تغییر کننده 

لکه های تغییر کننده (shifting spots) از جمله  عوامل ابتلا به سرطان پوست است. به گفته دکتر جاشوا زیچنر Zeichner مدیر تحقیقات بالینی لوازم آرایشی و بهداشتی در بیمارستان مونت سینای نیویورک، اگر یک لک قهوه ای جدید یا تغییر یافته دارید، با یک متخصص پوست ماهر ملاقات کنید تا آن را بررسی کند.

توسعه لکه های جدید قهوه ای تا سن ۳۰ سالگی طبیعی است، اما بعد از آن هر لکه جدیدی باید ارزیابی شود.  به عنوان قاعده کلی، ABCDE را دنبال کنید:

• A، عدم تقارن لکه ها را چک کنید – به دنبال خال هایی باشید که در هر دو طرف شبیه هم نباشند.
• B، لبه های لکه ها را چک کنید – لکه هایی که حاشیه دندانه دار دارند خوب نیستند.
• C، رنگ لکه ها را چک کنید – خال هایی که رنگ طبیعی ندارند ( سفید، سیاه، آبی یا چند رنگ هستند ) باید بررسی شوند.
• D، قطر لکه ها را چک کنید – هر چیزی که بزرگتر از مداد پاک کن باشد ارزش بررسی حرفه ای را دارد.
• E، تغییر شکل لکه ها را چک کنید – هر چیزی که در طول زمان تغییر کند می تواند دلیلی برای نگرانی باشد.

توجه کنیدکه منظور از لکه های قهوه ای، لکه های قهوه ای بسیار پر رنگ است نه آن لک های ریز و کم رنگی که معمولا پس از فشار دادن جوش صورت تان ایجاد می شود.

۲) خال دردناک

خال های دردناک هم میتوانند از عوال ابتلا به سرطان پوست باشد. به گفته دکتر سیجال شاه Sejal Shah متخصص پوست در نیویورک، اگر خالی به یک باره مشکلاتی برایتان بوجود آورد از قبیل ” تغییر در احساس خال مانند خارش، حساسیت به لمس یا درد ” باید کاملا مورد بررسی قرار بگیرد و فورا به پزشک متخصص پوست مراجعه کنید تا تحت درمان قرار بگیرید.

۳) برجستگی های عجیب

اگر یک برجستگی جدید همرنگ با پوست یا مرواریدی رنگ روی پوستتان داشتید باید ارزیابی شود. ممکن است *کارسینوم سلول بازال (پایه ای) basal cell carcinoma اساسی باشد که البته در بیماران جوان بسیار نادر است، احتمال ابتلا به این بیماری وجود دارد. تشخیص دقیق این نوع برجستگی  که آیا ارتباط با سرطان پوست دارد یا خیر، توسط آزمایشات پاتوبیولوژی صورت می گیرد و لذا با مراجعه به متخصص پوست، در اسرع وقت تحت درمان قرار گرفته و از درمان های خودسرانه اینترنتی که در سایت ها و وبلاگ ها و کانال ها مرسوم شده است، خودداری کنید.

به خصوص اگر در جوانی زیاد در معرض نور قرار گرفته باشید. سرطان سلول بازال (پایه ای) basal cell cancers پوست می تواند با نقاط صاف و براق شروع شده و در طول زمان برجسته شود.  اگر متوجه یک رنگ جدید یا برجستگی رنگ پوست یا صورتی رنگ روی پوستتان در مناطقی که در معرض آفتاب بوده اند، شدید، قطعا باید به یک متخصص پوست برای معاینه آن مراجعه نمایید.

۴) دلمه بستن زخم به طور مداوم

از جمله دیگر عوامل احتمالی سرطان پوست را میتوان به دلمه بستن زخم اشاره کرد. دلمه بستن زخم با جراحت هایی که بعد از ۲ هفته التیام نمی یابند، می توانند مشکل ساز شوند. البته ممکن است این مشکل یک کارسینوم سلول سنگفرشی squamous cell carcinoma باشد. مانند کارسینوم سلولی بازال، بسیار نادر هستند ولی می توانند در بیماران جوان ایجاد شوند به خصوص اگر سابقه آفتاب سوختگی قابل توجهی داشته باشند.

۵) پوست پوست شدن

پوست پوست شدن میتواند یکی دیگر از عوامل باشد. اما تا مورد معاینه دقیق و آزمایشگاهی قرار نگیرد، نمیتوان هر پوست پوست شدنی را نشانه سرطان پوست دانست. این نوع سرطان پوست ممکن است به شکل پوسته پوسته شدن یا خشن شدن پوست ظاهر شود. ضایعات پیش سرطانی به نام کراتوز اکتینیک actinic keratoses به شکل برجستگی های کوچک خشن، لکه های پوسته پوسته با پایه قرمز یا صورتی که اغلب می تواند با ناخن برداشته شوند ولی دوباره در همان محل ظاهر می گردند و اگر درمان نشوند می توانند به سرطان سلول سنگفرشی squamous cell cancers تبدیل شوند.

راهکارهای پیشگیری از سرطان  پوست در تابستان

برای پیشگیری از ابتلا به سرطان پوست، توجه به نکاتی می تواند در همه فصول سال به خصوص در تابستان گرم، موثر باشد. قبل از خروج از منزل از ضد آفتاب مناسب که درجه محافظت آن در برابر آفتاب ۳۰ یا بیشتر باشد، استفاده کنید.  از لباس‌هایی که تمام بدن را از نور خورشید محافظت می کند، استفاده کنید. مانند کلاه‌های با لبه‌ی پهن و لباس‌ هایی که کاملاً بدن را بپوشاند.

توجه داشته باشید که لباس‌هایی که رنگ روشن دارند، مناسب‌ تر هستند.  تا حد امکان از قرار گرفتن در معرض نور خورشید بین ساعات ۸ صبح تا ۴ عصر بپرهیزید.  انجام معاینات و آزمایش‌ های مرتب پزشکی و معاینه‌ی هر ضایعه ی پوستی مشکوک توسط پزشک را در نظر داشته باشید.

شایان ذکر است که خال یا لکی که با سایر خال‌ ها متفاوت باشد، اندازه ی آن از ته یک مداد بزرگتر باشد باید توسط پزشک معاینه شود. چون می تواند بد خیم باشد. همچنین اطفال علاقه به صرف وقت خود در خارج از خانه دارند و این موضوع باعث می‌شود که آنها در معرض خطر ابتلا به تورم پوستی در اثر تماس با آفتاب قرار گیرند. بنابراین، از قرار دادن طولانی مدت آن‌ها در معرض نور آفتاب باید اجتناب کرد. برای اطفال بالای شش ماه می‌توان کرم ضد آفتاب استعمال کرد.

بیماری های زمینه ساز سرطان

بعضی ضایعات پوستی اگر درمان نشوند با گذشت زمان می توانند تغییرات بدخیمی پیدا کنند و به سرطان تبدیل شوند. اما تشخیص به موقع و درمان مناسب می تواند جلوی چنین عوارضی را بگیرد. کراتوز آفتابی یکی از آنهاست. نام این بیماری ممکن است ناآشنا باشد. ولی به احتمال زیاد آن را در پوست خود یا دیگران مشاهده کرده اید.

هر کس که مدت زمان طولانی در آفتاب بماند شانس زیادی برای ابتلا به یک یا چند ضایعه کراتوز آفتابی دارد. این بیماری به صورت یک برجستگی پوسته دار و یا دلمه دار است که رنگ آن ممکن است قهوه ای روشن یا تیره، صورتی و یا قرمز و گاهی ترکیبی از این چند رنگ باشد.

دلمه و پوسته ای که روی آن وجود دارد باعث زبری، خشکی، ناصافی و خشونت سطح ضایعه می شود. به همین خاطر اغلب با لمس و کشیدن دست روی آن بهتر تشخیص داده می شود. بعضی وقت ها خارش یا سوزش دارد و یا ممکن است در لمس کمی دردناک باشد.

رشد این ضایعات خیلی آهسته است و گاهی محو می شوند ولی مجدداً ظاهر می گردند. کراتوزهای آفتابی بیشتر در صورت، لاله گوش ها، قسمت طاس پوست سر، گردن، پشت دست ها، ساعد و لب، یعنی مناطقی از پوست که دائماً در معرض تابش نور آفتاب قرار دارند، دیده می شوند.

تعداد کمی از این ضایعات در صورت عدم درمان و ادامه تماس با نور آفتاب ممکن است وارد مرحله بعدی یعنی ایجاد سرطان سلول سنگفرشی شوند. وجود کراتوز آفتابی نشانه صدمات پوست در اثر آفتاب است. لذا در این بیماران علاوه بر سرطان سلول سنگفرشی باید مراقب سایر سرطان های پوستی ناشی از آفتاب نیز باشیم.

کسانی که پوست روشن و موهای بلوند یا قرمز دارند به صدمات ناشی از آفتاب حساسترند. مبتلایان به بیماری ایدز، کسانی که داروهای سرکوبگر ایمنی (به علت شیمی درمانی و پیوند عضو) مصرف می کنند و کسانی که به هر دلیل ضعف سیستم ایمنی دارند شانس بیشتری برای ابتلا به ضایعات کراتوز آفتابی دارند.

معاینه پوست در خانه

به صورت شخصی شما می‌توانید با معایناتی که خودتان به صورت ماهانه انجام می‌دهید، شانس یافتن علائم سرطان پوست را در مراحل اولیه آن بالا ببرید. اگر علائم سرطان پوست به‌ موقع  تشخیص داده شود، می‌توان قبل از آنکه آسیبی به پوست برسد، آن را درمان کرد.

به منظور معاینات دوره ای پوست جهت تشخیص سرطان های پوست در مراحل اولیه، می توان از معاینات منظم پوست استفاده کرد. برای انجام آن می توانید از روش زیر استفاده کنید:

• دست ها را بالا ببرید و سینه، پشت و پهلوهای راست و چپ خود را در آئینه مشاهده کنید.
• آرنج های خود را خم کرده و بازوها، ساعدها و کف دو دست خود را به دقت بررسی نمایید.
• پشت ساق ها، پاها و فضاهای بین انگشتان پا و کف پا را معاینه کنید.
• پشت گردن و سر را با آئینه دستی معاینه کنید. برای این کار قسمتی از موهای خود را کنار بزنید.
• برای معاینه کامل پوست سر و لا به لای موها از یک نفر کمک بگیرید.
• باسن و پشت ران های خود را با یک آئینه دستی معاینه کنید.

معاینات شخصی که به صورت دوره‌ای و منظم انجام شود، به شما کمک می‌کند تا هر گونه تغییر یا موارد مشکوک در وضعیت پوست را سریع‌ تر تشخیص دهید. بهترین زمان برای معاینه پوست، بلافاصله بعد از حمام است. معاینه شخصی پوست خود را در یک اتاق روشن و با استفاده از یک آینه قدی و یک آینه دستی انجام دهید.

محل وجود خال‌ ها، عوارض پوستی و لکه‌ های ماه‌ گرفتگی را به دقت شناسایی کنید و ببینید که شکل آنها چگونه است. هر بار که این معاینه را انجام می‌دهید، وضعیت خال‌ ها و لکه‌ ها را به دقت بررسی کنید و در صورتی که تغییری در اندازه، ساختار و رنگ آنها به وجود آمده و یا روی آنها زخم شده باشد، بلافاصله با پزشک تماس بگیرید.

علاوه بر روش های ۶ گانه فوق الذکر، در هنگام معاینه، تمام قسمت‌ های بدن خود از جمله نقاطی که دسترسی به آنها مشکل است را به دقت چک کنید. اگر خودتان نمی‌توانید قسمت‌ هایی از بدنتان را به خوبی ببینید، از شخص دیگری بخواهید که در این کار به شما کمک کند. به قسمت جلو و پشت بدن خود به طور کامل و با دقت در آینه قدی نگاه کنید (برای دیدن پشت بدن خود از آینه دستی استفاده کنید). دستان خود را به طور کامل بالا بگیرید و پهلو ها و زیر بغل خود را در هر دو طرف بدن چک کنید.

اقدامات لازم بعد از درمان سرطان پوست

توجه داشته باشید که  اغلب سرطان‌های پوست از طریق جراحی و در داخل مطب پزشک متخصص پوست درمان می‌شوند. آن دسته از سرطان‌های پوست که دوباره عود می‌کنند غالباً ظرف سه سال بعد از درمان اولیه، مجدداً بروز پیدا خواهد کرد.

بنابراین لازم است که بعد از درمان سرطان پوست، ارتباط خود با پزشک متخصص پوست را بر طبق همان برنامه‌ای که برای شما مشخص می‌شود، حفظ کنید. اگر بعد از درمان اولیه، هر گونه علائم جدیدی که مشکوک به سرطان باشد مشاهده کردید، بلافاصله به پزشک خود مراجعه کنید.

در صورتی که شما به سرطان پیشرفته از نوع ملانوما مبتلا باشید، احتمالاً لازم است که هر چند ماه یک بار به پزشک آنکولوژیست مراجعه کنید تا پوست تمام بدن شما و مناطقی که غدد لنفاوی وجود دارد، مورد معاینه قرار گیرد و عکسبرداری از قفسه سینه و اسکن نقاط حساس بدن نیز انجام شود. به مرور زمان، فاصله زمانی بین مراجعات شما به پزشک بیشتر خواهد شد. به طوری که در نهایت، این آزمایش‌ها ممکن است تنها یک بار در سال لازم باشند.

در هر صورت، از درمان های اینترنتی و خودسرانه و مشاوره پزشکی از اقوام و دوستان و افرادی که صلاحیت پزشکی ندارند خودداری کنید.

کتاب هایی برای سلامت پوست و مو و سرطان شناسی

اگر علاقمند هستید تا سری به بازار کتاب ایران زده و درباره روش های بهداشت و مراقبت از پوست و مو، با کتاب های منتشر شده در یک دهه اخیر آشنا شوید، فهرست ۳۰ کتاب از صدها کتاب موجود بازار را در ادامه مشاهده می کنید. این مجموعه، شما را با روش های حفاظت از پوست با لوسیون های خانگی و طبیعی، ماسک های پوست و مو، تاثیرات منفی نور خورشید بر سلامت پوست و مو، مضرات آفتاب گرفتن، روش های جلوگیری از پیری پوست، بیماری های پوستی، سرطان پوست با حمام آفتاب، سرطان پوست در بیماران پیوندی، جوانان و کهنسالان آشنا می کند.

این راهنما، فرصتی برای آشنایی با عوامل تاثیرگذار در سرطان پوست و شیوه های تشخیص و درمان برای عموم و همچنین دانشجویان و علاقمندان به رشته های پزشکی به شمار می رود.

1. کتاب پیری پوست: مکانیسم، پیشگیری و درمان – نوشته:‌پرویز طوسی- انتشارات:‌ اندیشه ظهور- ۱۳۸۶
2. کتاب پیشگیری از بیماری های پوستی- نوشته: پرویز طوسی- انتشارات: اندیشه ظهور-۱۳۸۶
3. کتاب بیماری های پوستی: تشخیص و درمان – نوشته: توماس هبیف- ترجمه :‌پروین منصوری- انتشارات: اندیشه رفیع- ۱۳۹۰
4. کتاب نور و لیزر در درمان پوست و مو– نوشته:‌ ابوالفضل منتظری – انتشارات: فایزون- ۱۳۹۵
5. کتاب بیماری های پوستی هبیف و اندروز- نوشته: کاترین کیاوش- انتشارات: تیمور زاده-۱۳۸۸
6. کتاب انواع ماسک های صورت و مو– نوشته: زهرا سوری- انتشارات: تویسرکان- ۱۳۹۵
7. کتاب بیماری های پوستی ناشی از کار– نوشته:‌ماشالله عقیلی نژاد- انتشارات: کتاب ارجمند – ۱۳۹۵
8. کتاب ماسک صورت- نوشته: سارا رضایی- انتشارات: ساحل گیسوم- ۱۳۹۵
9. کتاب چروک برداری از صورت با استفاده از نوک انگشتان – نوشته: پیرچین  کازین- ترجمه طیبه احمدی- انتشارت:‌ خرد آذین- ۱۳۹۳
10. کتاب رازهای زیبایی صورت– نوشته کریم سخنور بیرق- انتشارات تبریز- ۱۳۸۹
11. کتاب راز سلامت و زیبایی مو با گیاهان دارویی– نوشته: مجید حاتمی ورزنه- انتشارات:‌ اصفهان- ۱۳۹۰
12. کتاب هزار و یک ماسک گیاهی– نوشته: سحر ابراهیمی وفا- انتشارات: تهران- ۱۳۹۴
13. کتاب تغذیه در بیماری های پوستی – نوشته: فرگل صادقی و فاطمه دوستی- انتشارات: وزین مهر – ۱۳۹۶
14. کتاب بررسی بیماری های پوستی در آثار پزشکان ایرانی :‌از قرن دوم تا پایان قرن دهم هجری—نوشته: عصمت صابر زاد- انتشارات: سفیر اردهال- ۱۳۹۶
15. کتاب با مواد کاملا طبیعی لوازم بهداشتی و آرایشی بسازیم– نوشته: سوده فتحعلی – انتشارات: دیبایه- ۱۳۹۴
16. کتاب بیش از ۴۰۰ راه حل زیبایی از فرق سر تا نوک پا– ترجمه: میترا معتضد- انتشارات: البرز- ۱۳۸۶
17. کتاب رموز زیبایی صورت با ترکیبات گیاهی: روش های ساخت انواع لوسیون، کرم و نرم کننده – نوشته: فرحناز صارم بافنده- انتشارات: کتابدرمانی- ۱۳۸۰
18. کتاب زیبایی با ماسک های صورت– نوشته:‌ اکر فتحی- انتشارات: سبز قم- ۱۳۹۲
19. کتاب گیاهان دارویی و بیماری های شایع پوستی – گردآوری و تدوین:‌ سعید یاری پور- با همکاری محمد رضا دلنوازی- حامد پارسا- انتشارات: چوگان- ۱۳۹۲
20. کتاب آخرین راه های تشخیص و درمان سرطان پوست– نوشته: افسون ماهوری- انتشارات: انجمن امتداد به بیماران سرطانی ایران- انتشارات: نشر آویشن- ۱۳۹۰
21. کتاب آشنایی با پوست: آفتاب سوختگی و سرطان پوست– علایم و نشانه، تشخیص و آزمایشات و درمان- نوشته:‌جان هوک . جیم مک گریگور- ترجمه: رامید خدام- مریم ولی- انتشارات: خسروی- ۱۳۸۸
22. کتاب آنچه درباره سرطان پوست باید بدانیم- سرطان پوست خال- what you need to know about skin cancer- ترجمه: فرناز دستوریان- انتشارات: آویشن- انجمن امداد به بیماران سرطانی ایران- ۱۳۸۶
23. کتاب الفبای سرطان پوست- نوشته جری آر مارزردن- ترجمه: آیت محبی فر، محمد معظمی گودرزی- انتشارات: آیت محبی فر-۱۳۹۵
24. کتاب پرتوهای ماورا‌ٰٔ‌ بنفش و سرطان پوست– نوشته: وحید جعفری، مجید امیری قرقانی- انتشارات: یزد- ۱۳۹۲
25. کتاب پوست: نور خورشید و سرطان پوست – تالیف: جان هاوک، جین مگ گریگور- ترجمه: افسانه شایسته آذر- ویراستار:‌ سیامک ملکی انتشارات: تهران- کتاب ارجمند- ۱۳۸۹
26. کتاب پوست و نور آفتاب– مولف: جان هاوک، جین مک گریگور- ترجمه: محبوبه مرشدیان، ویراستاری رضا محمودی، انتشارات ‌قم- سپهر اندیشه-۱۳۸۵
27. کتاب سرطان، پوست در بیماران پیوندی– گردآوری:‌ کتایون آقایانی- مرکز تحقیقات و بانک فرآورده های پیوندی ایران- دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی تهران- انتشارات: آرماندیس-۱۳۹۴
28. کتاب سرطان پوست و حمام آفتاب– نوشته: جان هاک، جین مک گریگور- ترجمه:‌ نفیسه سادات شریعت زاده- انتشارات پارینه:‌ ۱۳۹۳
29. کتاب سرطان پوست: ملاتوها- ترجمه مژگان سرافرازی- انتشارات آویشن- انجمن امداد به بیماران سرطانی ایران – ۱۳۸۱
30. کتاب سرطان پوست: گردآورنده: انجمن ملی سرطان آمریکا- انتشارات تیمور زاده: ‌۱۳۸۸

توصیه هایی برای سلامت پوست

باید در نظر داشت که سلامت و بهداشت هیچ پوستی با قرار گرفتن مداوم زیر نور خورشید در امان نیست و چاره ای جز آشتی با کرم های مرطوب کننده و ضد آفتاب های قوی را نداریم. در ایران، به خصوص در مناطق مرکزی و جنوبی کشور مانند استان های مرکزی، یزد، فارس و هرمزگان و حتی کرمان که در همه ایام سال، هوا گرم و شدت تابش آفتاب بیش از نقاط غربی کشور است، مردم بیشتر در معرض نور خورشید هستند.

قرار گرفتن بیشتر در معرض نور خورشید و عدم رعایت اصول بهداشتی برای حفاظت و بهداشت پوست و مو، خطر ابتلا به سرطان پوست که علایمش را در این گفتار ذکر کردیم افزایش پیدا می کند. چرا که  سرطان پوست اغلب در مناطقی که بیشتر در معرض نور خورشید هستند ایجاد می شود.

بخش هایی از بدن که بیشتر در معرض تابش نور خورشید هستند، مثل: صورت، قفسه سینه، شانه ها، بازوها، دست ها و پاها، آسیب پذیر تر هستند. به همین خاطر، برای حفاظت از پوست این بخش های بدن باید در تابستان، توجه بیشتری مبذول داشت تا از میزان آسیب پذیری بدن کاهش یابد.

البته همیشه اینطور نیست که بخش های نام برده شده، فقط در معرض ابتلا به سرطان پوست باشند. سرطان پوست می تواند روی کف دست یا کف پا، زیر ناخن ها، دهان یا کشاله ران هم ایجاد شود.  افرادی که پوست تیره دارند معمولا کمتر از ضد آفتاب استفاده می کنند ولی باید بدانید که ابتلا به سرطان پوست در پوست های تیره هم احتمال زیادی دارد.

• ضد آفتاب را باید همیشه به همراه داشت. حتی در زمستان و پاییز.
• سوختگی، یکی از عوامل مرگ و میر ایرانیان است که در تابستان باید به آن بیشتر توجه کرد.
• ضد آفتابی با درجه SPF30 میتواند راهکاری برای کاهش آسب پذیری در برابر سرطان پوست باشد.
• بنا به توصیه انجمن درماتورلوژی آمریکا، استفاده حداکثری از SPF ضد آفتاب ها ضروری است.
• هر ۳ ساعت یک بار باید ضد آفتاب خود را تمدید کنید.
• آبرسانی به پوست و مرطوب نگهداشتن آن در جاهای خشک و شرجی فراموش نکنید.
• استفاده از ماسک های طبیعی مانند خیار، راهکاری برای شادابی پوست در فصل تابستان است.

برای آگاهی از انواع سرطان و مشاوره برای پیشگیری و درمان آن، میتوان از متخصصان انجمن ملی سرطان ایران  استفاده کنید که در این درگاه در دسترس  هستند.