کتیبه گردی صخره ای در کاخ نیاوران تهران

مولاژ برداری از کتیبه های تاریخی ایران در مجموعه نیاوران

سرویس گردشگری روزیاتو در راستای ماموریت های اطلاع رسانی خود در معرفی ظرفیت های گردشگری شهری در مناطق مختلف ایران چهار فصل، این بار در زمستان ۹۶ به کاخ نیاوران در شمال پایتخت رفته تا نگاهی دگر بار داشته باشد به یکی از مقصد های گردشگری شهری تهران.

ما قبلا به معرفی کاخ نیاوران و ظرفیت های اطلاع رسانی پرتال آن پرداختیم و به سراغ موزه خودرو های تاریخی آن رفتیم. این بار، به جای آن که به درون عمارت های مختلف این مجموعه فرهنگی تاریخی برویم و کوشک احمد شاهی و خانه پهلوی های اول و دوم را دیدن کنیم، به فضای بیرونی کاخ می رویم.

جایی که شاید از دید برخی از بازدید کنندگان کاخ در سال های اخیر خارج شده و شکوه معماری داخلی ساختمان های مختلف آن، فرصت بازدید از مکان های خاص دیگر را در فضای زیبا، جذاب و سرسبز نیاوران سلب کند. کاخ نیاوران به هر حال، یکی از اولویت های گردشگری شهری در  پایتخت  ۲۳۰ ساله ایران است و همواره با استقبال گردشگران داخلی و بین المللی مواجه می شود.

نیاوران و سعدآباد، دو مکانیست که بخشی از تاریخ معاصر و تحولات سیاسی و فرهنگی ایران در آن رخ داد و اکنون، تماشاگه رازی برای مشاهده میراث معماری و فرهنگ و هنر گذشتگان شده و در طول هفته نیز، برنامه های متنوعی در موزه های آن برگزار می شود.

با نیاوران گردی ما همراه باشید.

کتیبه گردی در نیاوران تهرانی ها

در کاخ نیاوران، فضای بازی وجود دارد که در محوطه شرقی آن جای گرفته و فضای جالبی برای به نمایش در آوردن کتیبه هایی سنگی شده است که بخشی از تاریخ این مرز و بوم و کهن دیار ۱۰ هزار ساله را در معرض دید علاقمندان به تاریخ ایران قرار می دهد.

شاید شما به تیمره یا زابل یا کرمانشاه یا شیراز و کرمان و جاهای دیگر کشور سفر نکرده اید تا بخشی از شکوه و عظمت تمدن بزرگ پارس را بر روی سنگ نوشته های به جا مانده از هزاران سال پیش مشاهده کنید. اکنون این فرصت برای پایتخت نشینان در کاخ نیاوران فراهم شده است تا با مولاژ برداری از کتیبه ها، گوشه هایی از تاریخ را مشاهده کند.

مولاژ برداری از کتیبه های باستانی و تاریخی پر افتخار این مرز و بوم و قرارگیری آن ها به اندازه های بزرگ در محوطه کاخ نیاوران، برای نخستین بار در ایران و شاید جهان اتفاق می افتد و به قول رییس وقت پژوهشگاه میراث فرهنگی، این اقدام تاریخی و فرهنگی می تواند در کتاب رکوردهای گینس ثبت شود.  

این ابتکار ارزشمند و خلاقیت جالب که در محوطه کاخ نیاوران از سال ۸۷ آغاز شده است، می تواند به دیگر محوطه های فضای های فرهنگی، تاریخی و هنری و حتی ورزشی و تفریحی کشور نیز کشیده شود تا همواره عموم مردم در چنین فضاهایی، با بدل هایی از کتیبه های تاریخی ایران زمین با اطلاعات مرتبط آشنا شوند.

فعالیتی که در زمینه نصب تندیس و نوشته های بزرگان فرهنگ و ادب ایران زمین در پارک های تهران از جمله بوستان جوانمردان و نهج البلاغه و دیگر پارگ های تهران و مراکز استان ها توسط شهرداری ها در سال های اخیر انجام گرفته است، می تواند با اضافه شدن نمادهای تاریخی و باستانی کشور، فرهنگ سازی هوشمندانه را در دستور کار قرار دهد.

مروری بر گذشته

بهمن ۸۷ یعنی سال آخر دوره نخست ریاست جمهوری احمدی نژاد بود که باغ کتیبه های ایرانی در کاخ نیاوران با حضور فعالان فرهنگی و هنری کشور و بازدید اسفندیار رحیم مشایی افتتاح شد. تهیه مولاژ و حفاظت از کتیبه های صخره ای در این مجموعه،‌ ظرفیتی برای پاسداشت اندیشه ایرانی شمرده شد.

رییس وقت پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری کشورمان، هدف اصلی راه اندازی چنین باغ موزه ایی را استفاده بهتر دانشجویان و محققانی دانست که قصد مطالعه مسایل و خطوط تاریخی را داشته و برای مشاهده کتیبه ها، نیازی به صرف وقت و هزینه خاص نداشته باشند.

این باغ توسط پژوهشکده زبان و گویش پژوهشگاه میراث فرهنگی طراحی و ساخته شد که دلیل روی آوردن به این کار، به مولاژ برداری برای حفاظت از کتیبه ای پهلوی مشکین شهر در سال ۱۳۶۸ مربوط است که مسئولان را به این فکر افتاد که نمونه ای از کتیبه ها را در فضای باز نمایشگاهی ارائه کنند.

تهیه‌ی عکس، کپی منفی از کتیبه ‌ها و بستر های آن ‌ها برای داشتن اطلاعات از وضعیت فیزیکی کتیبه ‌ها، تهیه‌ی یک یا دو نسخه مولاژ از نسخه‌های منفی و یک نسخه با هدف نگهداری در باغ کتیبه‌ ها، نگهداری قالب ‌ها و بستر های مربوط در مکانی امن برای تکثیر آن ‌ها با مجوز سازمان برای در اختیار قرار دادن کسانی که قصد مطالعه‌ی این آثار را دارند، از دیگر هدف‌ های تهیه‌ی مولاژ این کتیبه‌های صخره‌ای اعلام شده بود.

باغ موزه کتیبه های کاخ نیاوران که ۲۵ سال برای طراحی و ساخت مولاژ های آن وقت صرف شده بود، بارها بر سر دو راهی ماندن یا نرفتن به شیراز (مکان پژوهشگاه میراث فرهنگی) سردرگم بود که نمونه اش در سال ۸۹ بود.

کاخ نیاوران، طبیعت سر سبز با درختان تومند دارد که خود این فضا، جذابیت های گردشگری کم تری از عمارت ها و آثار داخل آن ها ندارد. کاخ نیاوران در نوروز ۹۶، با استقبال ده ها هزار نفری گردشگران داخلی و خارجی مواجه شد و در فصل بهار، یکی از مقصدهای ارزشمند گردشگری تهرانی ها به شمار می رود.

اگر قصد دارید در طول بهار به خصوص آخر هفته ها، پیاده روی جذابی را در محیطی تاریخی با فضایی سر سبز و سرود آهنگین پرندگانش که سمفونی جالبی را نوید می دهد در اختیار داشته باشید، نیاوران گردی به خصوص در فضای باز کاخ را پیشنهاد می کنیم. البته کافی شاپ باز کاخ نیز می تواند خستگی شما را کاهش دهد.

فضای زیبا  و جذاب باغ نیاوران که روزگاری محل گذر شاهان قاجار و پهلوی بوده است و این سال گذشته نیز به واسطه سریال معمای شاه شبکه اول سیما، لوکیشنی شناخته شده برای خیلی از ایرانی ها به خصوص نسل جوان است، از جمله جاهاییست که در شمال تهران مخاطبان بسیار دارد.

شما اگر بخواهید برخی از کتیبه هایی که در این جا به نمایش گذاشته شده است در محل اصلی آن ها مشاهده کنید، شاید نیاز به صرف چند هفته و میلیون ها تومان پول شده و قطعا درکی که گردش متمرکز در این فضا دراختیار شما می دهد، گذر به شهرهای مختلف برای مشاهده این آثار به عنوان فردی آماتور، چنین فرصتی را فراهم نمی کند.

در بازدید از این باغ موزه کتیبه ها، با چند دوره تاریخی، به طور همزمان آشنا می شویم.

یکی مربوط به دوران مادها که به خط و زبان اوراتی، آشوری و آرامی اشاره دارد.

دومی مربوط به دوره تاریخی پارتی و ساسانی که به خط و زبان های پارسی باستان و خط اکدی (متعلق به ۴۵۰۰ سال قبل از میلاد ) نگارش داشتند.

و سومی کتیبه های صخره ای که به عصر عیلامی و آرامی تا اواخر دوره ساسانی به خط شکسته پهلوی مرتبط بود.

بازدید از این ۵۰ کتیبه در فضای دلنشین و سر سبز نیاوران به خصوص در فضل هزار رنگ پاییز، محیط خوبی را برای گردشگری عصرانه در اختیار مخاطبان پاییز گرد قرار می دهد. گر چه این بخش از کاخ نیاوران برای علاقمندان به باستان شناسی و تاریخ ایران باستان و خطوط تاریخی، جذابیت بیشتری دارد، اما استقبال گردشگران داخلی و خارجی از این بخش عمارت نیاوران نشان می دهد که این کتیبه ها، همواره از همه قشر مخاطب دارد.

نمونه مشابه (مولاژ) که از کتیبه های صخره ای و سنگی ایران در سراسر کشور انجام شده، باعث شد تا ۴۳ مورد آن ها در این باغ موزه کتیبه های کاخ نیاوران به نمایش در آید.

وقتی وارد باغ موزه می شوید، سردری سنگی برای ورود ساخته شده که شمایل دروازه ملل تخت جمشید را داشته و در دو طرفش همان طور که در شکل زیر مشاهده می کنید، سربازان هخامنشی با استایل خاصی که در ذهن از ان ها داریم، حکاکی شده است.

در سمت راست این ورودی سنگی، در پلاکاردی بزرگ، درباره این باغ موزه و دوران چند گانه ای که به معرفی کتیبه های آن پرداخته می شود، اشاره شده است که در صورتی که به این باغ مراجعه کردید، این اطلاعات را مشاهده کنید.

همان طور که در بالا اشاره کردیم، یکی از دورانی که کتیبه ها بر اساس آن مشابه سازی شده اند، به هزاران سال پیش از میلاد مسیج باز می گردد. در نقوشی که در این دوره مشاهده می کنیم، صحنه هایی از انسان در حال شکار با کمند است و حکاکی با علایم خطی و سطح هایی از خط میخی مشاهده می شود.

خط میخی اکدی که متعلق به هزاره دوم پیش از میلاد است در این باغ موزه قابل مشاهده خواهد بود که نمونه واقعی آن در کرمانشاه قرار دارد.

دوره بعدی به دوره ماد ها اشاره دار که به ۵۰۰ سال پیش از میلاد باز می گردد. گفتنی است که طبق بررسی های باستان شناسی، تا کنون خط مادی یافت نشده و نمونه های در دسترس نیز که در قلمرو ماد ها مشاهده می شود، متعلق به اوراتور ها و آشوری ها بوده و شماری از مولاژ های آن در باغ کتیبه ها به چشم می خورد.

۴ کتیبه در این دوره در باغ موزه ارائه شده که از آن جمله می توان به کتیبه سقندل مربوط به سردوری پسر آرگیشتی ۷۵۳(-۷۳۵ پ.م) ، کتیبه اورارتویی رازلیق متعلق به آرگیشتی پسر روسا ( ۷۱۳-۶۸۰ پ.م) ،در سراب کتیبه اوراتویی نشتیان متعلق به آرگیشتی پسر روسا ( ۷۱۳-۶۸۰ پ.م) ،در سراب کتیبه گل گل ملکشاهی متعلق به یکی از پادشاهان آشوری قرن هفتم پ.م در ایلام اشاره کرد.

در تصویر زیر، اصل کتیبه   و نقش برجسته گل گل ملکشاهی در ایلام را مشاهده می کنید.

کتیبه های هخامنشی از جمله دیگر مواردی است که در باغ موزه مشاهده می کنیم. خطوط آرامی، پارسی، باستان، اکدی و ایلامی در اسناد مکتوب تاریخی هخامنشی به عنوان رسم الخط و زبان استفاده شده است. در باغ کتیبه ها، شاهد ۲ اثر از کتیبه های هخامنشی هستیم که تاریخی بین ۳۰۰ تا ۵۰۰ سال پیش از میلاد دارد.

از کتیبه های دوره اشکانی که سابقه ای به ۲۰۰ سال پیش از میلاد می رسد، کتیبه های کم تری مشاهده می کنید و سه کتیبه صخره ای قابل مشاهده خواهد بودکه شامل کتیبه گودرز سرپل ذهاب، کتیبه های خوسف و بیرجند است.

برای دوره ساسانی که بین ۲۲۴ تا ۶۵۰ پس از میلاد است، کتیبه های متنوعی وجود دارد که متعلق به دورانی از جمله: اردشیر بابکان، شاپور اول، شاپور دوم و شاپور سوم است. هم چنین کتیبه های کرتیر، موبد موبدان ساسانی، اتیون شبستان سالار شاپور و نقوش برجسته گور دخمه های این دوره را می توان مشاهده کرد.

در این باغ موزه، کتیبه های دوره اسلامی ایران نیز قابل مشاهده است که از قرن ۴ تا دوره قاجار را شامل می شود و گویا قرار است نمونه های دیگری در سال های آینده به مجموعه اضافه شود.

دسترسی به کاخ نیاوران

برای بازدید از این باغ موزه جالب شمال تهران ، از نقشه بالا استفاده کنید. اگر خودرو شخصی ندارید و می خواهید با وسایل حمل و نقل عمومی به کاخ نیاوران بروید، توصیه می کنیم هر جای تهران که هستید، خود را به میدان قدس در خیابان شریعتی رسانده و از آن جا، با خطی های میدان نیاوران، نزدیک کاخ پیاده شوید.

البته برای رسیدن به میدان قدس نیز کافیست که با مترو شهری، خود را به ایستگاه تجریش برسانید و از آن جا ادامه مسیر دهید. توجه داشته باشید که از مترو اقدسیه نیز می تواندی راهی کاخ نیاوران شوید.

توصیه های کاخ گردی

۱- کاخ نیاوران همان طور که همواره در سرویس گردشگری روزیاتو عنوان کردیم، موزه های متنوعی دارد و برنامه های گوناگونی در آن ها در طول هفته برگزار می شود که مشاهده آن برای پاییز گرد ها در شمال تهران، خالی از لطف نیست.

۲- یکی از مقصدهای گالری گردی تهرانی ها، کاخ موزه نیاوران و فرهنگسرای نیاوران است. فرهنگسرای نیاوران، تنها چند صد متر پایین تر از کاخ نیاوران است و می توانید پیاده یا با تاکسی گذری، به آن جا بروید.

۳- تریپ ادوایزری ها، همواره نگاه مثبتی به گردشگری در کاخ نیاوران دارند.

۴- اگر به این باغ موزه رفتید، حتما از دست زدن به آثار خودداری کنید. هم چنین مراقب باشید که بهار گردی شما، به محیط زیست باغ نیاوران آسیبی وارد نکند. در باغ موزه راهنمایانی هستند که می توانند پاسخ گوی پرسش های شما درباره آثار باستانی آن باشند.

۵- اگر با کودکان به این مجموعه مراجعه می کنید. مراقب آنان باشید تا به کتیبه ها آسیبی وارد نشود.

امیدواریم اطلاعات کتیبه ها به زبان مختلف ارایه شده و برای شناخت بهتر گردشگران خارجی، کتاب چند زبانه کتیبه های باغ موزه نیاوران چاپ و تا نوروز ۹۷ در اختیار علاقمندان قرار بگیرد.

همان طور که قبلا نیز اشاره کردیم، امیدواریم تندیس هایی از کتیبه های باستانی و تاریخی کشور در بوستان های تهران و مراکز استان ها برای افزایش آگاهی و شناخت عموم مردم از ظرفیت های باستانی و تاریخی تمدن بزرگ ایران با همکاری شهرداری ها و سازمان میراث فرهنگی، طراحی و نصب شود.

آخرین خبرها از دنیای گردشگری ایران و جهان را هر روز در آرمان سفر و دنیای سفر دنبال کنید.