«صاعقه» و «قاهر ۳۱۳»؛ بمب افکن های ایرانی

با ۲ شکاری بمب افکن بومی سازی شده ایران آشنا شویم

خلبانان ایرانی در فهرست ماهرترین خلبانان هواپیماهای تجاری و شکاری بمب افکن هستند و این موضوع ظرف ۴ دهه اخیر بارها به اثبات رسیده است. از فرود آوردن موفقیت آمیز هواپیمای مسافربری بدون چرخ جلو تا عملیات حمله به H3 فانتوم های پر افتخار ایرانی در سال ۱۳۶۱ که شگفت انگیز ترین حمله هوایی قرن بیستم را رقم زد، همواره دنیا شاهد فداکاری ها و هوش و شجاعت خلبانان ایرانی در سخت ترین شرایط بوده است.

یکی از تاریخی ترین حملات هوایی قرن بیستم که توسط خلبان پر افتخار ایران، شهید عباس دوران صورت گرفت، در روز ۳۰ تیر ماه ۱۳۶۱ رخ داد. بغداد، پایتخت عراق که قرار بود کنفرانس غیر متعهدها در آنجا بر پاشود و صدام حسین تکریتی، آسمان آن را به دلیل پدافند مستحکم این شهر، غیر قابل نفوذ اعلام کرده بود، مورد حمله شکاری بمب افکن های ایران قرار گرفت.

سرلشکر دوران به همراه دو خلبان دیگر ایرانی به سمت بغداد و پالایشگاه الدوره رفت و با وجود انکه زیر پدافند شدید عراقی ها قرار گرفته بود و بدنه هواپیما مورد اصابت گلوله های پدافند بغداد قرار گرفت، اما هواپیمای نیم سوخته و آسیب دیده را آنقدر هوشمندانه و شجاعانه هدایت کرد تا کامل به ساختمان اجلاس برخورد کند.

طولانی ترین جنگ قرن بیستم (دفاع مقدس)، هیچ گاه صبح روز ۳۰ تیر ماه ۱۳۶۱ را فراموش نخواهد کرد. روزی که سرلشکر دوران که عراق برای سرش جایزه تعیین کرده بود، پس از بمباران پالایشگاه بغداد، هواپیمای آتش گرفته خود را به هتل محل برگزاری اجلاس سران غیر متعهدها کوبید و افتضاحی بزرگ را برای ارتش رژیم بعث که از امنیت بغداد سخن گفته بود، به بار آورد.

پیکر عباس دوران، ۲۰ سال بعد به کشور بازگشت، اما صدام، همچون شوک حمله به H3 و عملیات کمان ۹۹ که از پیچیده ترین حملات هوایی قرن بیستم بود، مبهوت شجاعت تیز پروازان نیروهای هوایی ارتش ایران شد.

نیروی هوایی مقتدری که تنها ۱۲۰ دقیقه پس از نخستین حمله نیروی های عراقی در ۳۱ شهریور ماه ۱۳۵۹ به ۱۵ نقطه کشور، در قالب ۱۴۰ شکاری بمب افکن، به خاک عراق حمله کردند و بخشی از قدرت نیروی هوایی کشور را همان لحظات اول جنگ، به رخ صدام کشیدند، همچنان یکی از نقاط اتکا آفندی و پدافندی نیروهای مسلح به شمار می روند.

گزارش امروز روزیاتو شما را با ۲ شکاری بمب افکن بومی سازی شده ایرانی آشنا می کند.
با ما همراه باشید.

جنگنده صاعقه

یکی از شکاری بمب افکن های بومی سازی شده در نیروهای مسلح کشورمان، جنگنده صاعقه است که در چند سال اخیر، درباره اش در رسانه ها زیاد شنیده ایم. این هواپیمای جت جنگنده، ساخت ایران بوده و در ساخت آن از بدنه هواپیمای اف ۵ استفاده شده است. البته تفاوت ظاهری این هواپیما با اف ۵ ، وجود دو سکان عمودی v شکل بوده که برای ایجادتوانایی لازم برای مانور پذیری بهتر جنگنده صورت گرفته است.

هواپیمای جنگنده صاعقه، از سطح مقطع راداری کمی برخوردار است و نخستین اسکادران صاعقه در اسفند ۱۳۸۸ در پایگاه دوم شکاری تبریز تشکیل شد. این جنگنده در سال ۱۳۸۵ با پرواز موفق در رزمایش ضربت ذوالفقار، رسما به ناوگان هوایی ارتش پیوست.

صاعقه توسط مهندسان دانشگاه شهید ستاری نیروی هوایی ارتش، طراحی و تغیر شکل یافته بهینه سازی و توامند سازی تکنیکی و عملیاتی آن در داخل صورت گرفته است. برخی از کشورهای غربی و هند و چین، فناوری تولید چنین هواپیماهایی را دارند و به نظر می رسد که صاعقه در کلاس چنین هواپیماهایی، توانایی بیشتری دارد.

یکی از ویژگی‌های مهم جنگنده صاعقه، پشتیبانی نزدیک هوایی است و این جنگنده می‌تواند انواع راکت، بمب و موشک را با موفقیت حمل و شلیک کند. صاعقه مجهز به سیستم رادار پیشرفته است و در طول سال‌های گذشته با ده‌ها سورتی پرواز آزمایشی، مراحل مختلف پرواز را با موفقت پشت سر گذاشته است.

کاکپیت یا همان کابین خلبان صاعقه بسیار راحت بوده و خلبان امکان دید کامل نسبت به اطراف خود را دارد. همچنین این جت جنگی تنها جنگنده‌ایست که با ابتکار متخصصین ایرانی مجهز به دید خلبان در جهات اصلی و فرعی می باشد به زبان ساده‌تر به وسیله دوربین های پیشرفته مداربسته، خلبان قسمت عقب و … را به راحتی می‌تواند ببیند که این قابلیت قدرت این جنگنده را در تعقیب و گریز جنگنده ها و درگیری‌های هوایی و مانورهای واکنش سریع به شدت افزایش می دهد.

همچنین کا کپیت تمام دیجیتالی این جت جنگی قابل توجه است. پیشرانه این هواپیما دو دستگاه موتور RD-33 است که امکان پرواز تا سرعتهای ۵/۱تا ۸/۱ ماخ را به این هواپیما می دهد. رادار این هواپیما از نوع N019-ME به شمار می رود که کارایی آن بر ضد اهداف زمینی است.

بیشترین وزن محموله این هواپیما ۴۴۰۰کیلوگرم و وزن خالی این هواپیما ۸۰۰۰ کیلوگرم و بیشترین وزن برخاست این هواپیما۱۵۰۰۰ تا ۱۸۰۰۰ کیلوگرم بوده و بردی در حدود ۶۰۰ کیلومتر را داراست. قدرت مانور هوایی صاعقه و خطای بسیار پایین و نیز شتاب لحظه ای و سریع از ویژگی‌های این جت جنگی است.

تولید انبوه جنگنده صاعقه در ایران، با واکنش نیروهای نظامی آمریکا نیز مواجه شد.
موتور این هواپیما از نوع j-85 است و خلبان این جت جنگی می تواند هنگام پرواز به وسیله دوربین های پیشرفته مداربسته قسمت های مختلف هواپیما را ببیند و عملکرد بهتری در تعقیب و گریز داشته باشد.

سخنگوی نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران در ادامه مصاحبه با خبرنگار ایرنا با بیان اینکه تمام پایگاه ها و هواپیما های این نیرو به صورت ۲۴ ساعته آماده عملیات هستند، گفت: صاعقه مرتب در حال پرواز و گشتزنی در آسمان کشور است.

رادار کنترل آتش آن از نوع Phazotron-NIIR N019 بوده و رادار N019 ساخت فازاترون که به نام Baaz نیز شناخته می شود، قادر است ۱۰ هدف هوایی را در حالت «رهگیری به هنگام جستجو» (TWS) از فاصلهء حدود ۸۰ کیلومتری مورد شناسایی قرار دهد و هم زمان به دو هدف شلیک کند.

توان این رادار، برابر رادار RDM ساخت تامسون سی اس اف مورد استفاده در Mirage-2000H ارزیابی شده است. رادار N019 دارای قابلیت دیدپائین – شلیک پائین است و دارای دقت و قدرت تشخیص خوبی برای تمیز دادن اهداف چندگانه استفاده می شود.

در چند سال اخیر، ورژن های مختلفی از صاعقه تولید شده که هر سرس بهتر و تجهیزات جدید تر در حوزه الکتروایونیک و رادار و تسلیحات روی آن نصب شده و تست های آن هم مطلب است. طبق اعلام فرماندهان نیروی هوایی ارتش، در آینده ای نه چندان دور، یک هواپیمایی با پلتفرم صاعقه ولی از نظر الکترواویونیک نسل ۴ یا ۵ تولید می شود که فعلا جزییات آن رسانه ای نشده است.

فرمانده مجتمع اوج نیروی هوایی ارتش قبلا گفته بود که الآن از هواپیماهای مولتی رول استفاده می‌شود و ما هم چون نمی‌توانیم غیر از این فکر کنیم، لذا صاعقه را با این تفکر که مأموریت‌های مختلف را انجام دهد، ساختیم. تسلیحات مختلفی برای این هواپیما در نظر گرفته شده و از طرفی سیستم‌های راداری و کنترلی اسلحه به خوبی کار شده و در آینده هواپیمایی با این تجهیزات بومی و پیشرفته تولید می‌شود.

طبق اعلام فرمانده پایگاه شکاری شهید فکوری، جنگنده بومی صاعقه قرار است به صورت گسترده در واحدهای آفندی نیروی هوایی به کار گرفته شود. همچنین جنگنده های مختلف Mig۲۹ و اف۵۵ نیز با استفاده از توان کارکنان فنی نهاجا اورهال و مورد استفاده قرار می گیرد. این پایگاه در طول دفاع مقدس، ۱۱ هزار عملیات انجام داد.

متاسفانه در فروردین امسال، مهندس مرتضی ثنایی، طراح جنگنده آذرخش در سن ۶۵ سالگی درگذشت. وی، نشان درجه یک هنری را از فرمانده کل قوا در سال ۱۳۷۶ دریافت کرده بود و در قطعه صالحین بهشت زهر به خاک سپرده شد.

جنگنده قاهر ۳۱۳

دومین جنگنده ای که در این گفتار معرفی می کنیم، جنگنده قاهر ۳۱۳ نام دارد. این جنگنده یک جنگنده فوق‌ پیشرفته است که می‌تواند تمام نیازمندی‌های نیروهای مسلح ایران را در صحنه نبرد هوایی پاسخ‌گو باشد. جنگنده قاهر ۳۱۳ دارای قابلیت‌ها و ظرفیت‌های فوق‌العاده‌ای است که آن را با آخرین فناوری‌ها و دستاوردهای نوین جهان در این عرصه، همطراز کرده است.

قابل ذکر است که کلیه مراحل طراحی و ساخت جنگنده بومی قاهر ۳۱۳ توسط دانشمندان و متخصصان اقتدار آفرین سازمان صنایع هوایی وزارت دفاع انجام شده است.

این جنگنده پیشرفته همچون جنگنده صاعقه، با مشخصات ظاهری پیشرفته دارای سطح مقطعی راداری بسیار کم و همچنین قابلیت انجام عملیات پرواز در ارتفاع پست می‌شود.

همچنین بهره‌برداری از مواد پیشرفته در ساخت هواپیما و سیستم‌های الکترواویونیک از دیگر ویژگی‌های پیشرفته قاهر ۳۱۳ است. جنگنده قاهر ۳۱۳ توانایی حمل تسلیحات پیشرفته بومی را دارد و از قدرت تهاجمی بالایی برخوردار است.

گفتنی است، جنگنده قاهر نماد برجسته‌ای از نبوغ خلاقیت و جسارت فرزندان برومند ایران در وزارت دفاع به شمار می‌آید. قابلیت نشست و برخاست با طول و باند کوتاه و نگهداری آسان و سریع نیز از دیگر ویژگی‌های هواپیمای قاهر ۳۱۳ است.

طبقه گفته های وزیر اسبق دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح کشورمان، جنگنده صاعقه، توانایی حمل تسلیحات پیشرفته بومی را داشته و از قدرت تهاجمی بالا برخوردار است. گفتنی است، فرم بدیع جنگنده قاهر ۳۱۳ با پیشرفته ترین جنگنده های دنیا رقابت می کند. این فرم و شکل، سبب شده تا این جنگنده فقط سطح مقطعی راداری بسیار پایینی داشته باشد و امروز اتکای اغلب جنگنده های دنیا، بر روی فرم و شکل است.

تحلیل ها درباره جنگنده صاعقه

رونمایی از این جنگنده ، بازتاب های گسترده ای در رسانه های عمومی و تخصصی جهان داشت. این هواپیما را در زمره هواپیماهای جنگی نسل پنجم دنیا می دانند.
سایت میلیتاری فکتوریبا اشاره به جنگنده “قاهره ۳۱۳” نوشت: ایران یک جنگنده بومی به کمک صنایع نظامی خود از جمله “قدس”، “هسا”، “پنها”، “صها” و … را ساخته است که این یک جنگنده استیلز (با توانایی رادار گریزی) است.

این سایت ادامه داد: این جنگنده با طول بیش از ۱۵ متر، عرض ۸ متر، وزن کلی ۹۰۰۰ کیلوگرم با سرعت ۱۵۰۰ کیلومتر بر ساعت، با موتور “توربوفان” است. تسلیحات این جنگنده بمب‌های هدایت شونده ۵۰۰ تا ۱۰۰۰ کیلوگرمی “OR6 6 ” و موشک‌های هوا به هوا (کلاس‌های مختلف بسته به نوع استفاده) خواهد بود.

دیوید چنسیوتی و رابرت جانسون در گزارشی در بیزینس اینسایدر اعلام کردند که لبه‌های قاهر-۳۱۳ به لبه‌ها و زاویه‌های منحصر به فرد اف-۲۲ شباهت دارد و شکل دم‌های آن بیشتر شبیه به اف-۳۵ است.

قاهر-۳۱۳ دو کانارد بزرگ دارد که به نظر ثابت می‌رسند. ایران به ساخت ماکت‌ها و سیستم‌هایی که هیچگاه قرار نیست پرواز کنند معروف است ، اما اگر قاهر-۳۱۳ اینگونه نباشد و یک پیش‌نمونهٔ واقعی باشد برای تأمین یک نیاز منحصر به فرد ایرانی ساخته شده است.

از آنجا که برتری هوایی در مقابل حدود ۲۰۰ هواپیمای ناوگان پنجم نیروی دریایی آمریکا که در بحرین مستقر است برای ایران غیرممکن به نظر می‌رسد، تنها کاری که ایرانی‌ها در مواجهه با آمریکا می‌توانند انجام دهند دست یافتن به برتری عددی در مقابل کشتی‌های آمریکایی با استفاده از قایق‌های کوچک تندرو و موشک‌های ضدکشتی آنهاست.

اما این قایق‌ها به سرعت با یورش هلیکوپترها و هواپیماهای آمریکایی روبرو خواهند شد و اکثر متخصصان جنگ دریایی معتقدند که هلیکوپتر در جنگ با قایق به قدری برتری دارد که اصلاً نمی‌توان رویارویی آنها را نبرد توصیف کرد اما اگر یک تهدید هوایی علیه هلیکوپترها ایجاد شود و تمرکز آن‌ها را برهم زند اوضاع تغییر می‌کند.

ایران در یک دههٔ اخیر تلاش کرده با طراحی سلسله‌ای از هواگردها این پروژهٔ نظامی را تکمیل کند. پروژه‌ای که ایران به سختی بر روی آن تمرکز کرده اما به ندرت به آن اشاره می‌کند. این هواگرد باید بتواند از قایق‌های تندرو کلاس بردستون در جنگ با ناوگان پنجم نیروی دریایی آمریکا پشتیبانی کند.

ایران برای این منظور چند هلیکوپتر سبک تهاجمی/شناسایی شاهد در اختیار دارد اما آنها به خوبی مسلح نیستند و برد عملیاتی کافی هم ندارند. جت دیگر تولید داخلی ایران یعنی جنگنده صاعقه هم در مقابل توانایی‌های ناوگان جنگی آمریکا کاری از پیش نخواهد برد، اما شاید مدلی از قاهر بتواند نقطه ضعف قایق‌های بردستون را پوشش دهد.

با این حال، مجید بکایی جانشین وزیر دفاع ایران هم در مورد این تحلیل گفته‌است: «وقتی جنگنده رونمایی شد دشمن ابتدا می‌گفت که ماکت و مقوا است و بعد تجزیه و تحلیل کردند و گفتند جمهوری اسلامی آن را برای مقابله با بالگردها طراحی کرده است. زیرا نقاط قوت ما قایق‌های تندروست و دشمن برای مقابله با آن از بالگرد استفاده می‌کند و آنها تحلیل کردند که این جنگنده با تکنولوژی گراند افکت قادر است در یکی دو متری سطح آب پرواز کند و بالگردهایشان را بزند.

خبرگزاری مهر در پاسخ به تردیدهایی که در مورد ویژگی‌های غیرعادی این هواپیما مطرح شده و دلایلی که در مورد ناتوانی آن برای پرواز آورده شده، در گزارشی چند ویژگی برتر «قاهر» را بر شمرده است.

از جمله ویژگی‌های این هواپیما در این گزارش ذکر شده‌ است می‌توان به این موارد اشاره کرد:

１- از دو ورودی و مکنده هوا برای رساندن اکسیژن به موتور استفاده شده است.

２- با توجه به زاویه غیر مستقیم ورودی هوا نسبت به موتور، بازتاب راداری آن کاهش یافته، و آن را زاویه‌دار ساخته‌اند تا بتواند انرژی موجی رادار را جذب کند، همانند آن چیزی که در F35 دیده می‌شود.

３- گازهای داغ خروجی موتور قبل از خروج با هوای خنک مخلوط می‌شوند، تا تأثیر گرمایی بر سطح هواپیما کاهش یابد.

４- از مواد جاذب-راداری در بدنه استفاده شده است، تا انرژی موجی را جذب و بازتاب راداری آن کاهش یابد.

５- با توجه به طول و ارتفاع کم ۱۶ و ۴ متری که برآورد شده است، هواپیما دارای دو محفظه با ظرفیت دو بمب ۲۰۰۰ پوندی، یا تعداد بیشتری موشک هوابه‌سطح، یا حداقل ۶ موشک هوابه‌هوا در رستهٔ آر-۱۷ یا پی‌ال-۱۲ است.

به امید رونمایی از نسل های جدید جنگنده های بومی سازی شده نیروی هوایی ارتش در سال ۹۶.