هر آنچه که در مورد فعالیت ها و خواسته های سیاسی «کُردها» باید بدانید

در حدود ۲۵ تا ۳۵ میلیون کرد در مناطق کوهستانی در مرزهای ترکیه، عراق، ایران، سوریه و ارمنستان زندگی می کنند. کردها، چهارمین اقلیت بزرگ و پرجمعیت در خاورمیانه بشمار می روند اما تاکنون هرگز دولت مستقل و پایداری برای خود نداشته اند. در دهه های اخیر، کردها به طور فزاینده ای در رویدادهای منطقه تاثیرگذار بوده اند. از جمله می توان به مبارزه برای استقلال در ترکیه، حضور در درگیری های خاورمیانه و همچنین ایستادگی در برابر گروهک تروریستی داعش اشاره کرد.

اما کردها از کجا آمده اند؟

کردها در واقع بومی ها و محلی های ساکن در بین‌النهرین و مناطق کوهستانی هستند که در زمان کنونی بخش‌های جنوب‌شرقی ترکیه، شمال‌شرقی سوریه، شمال عراق، شمال‌غربی ایران و جنوب‌غربی ارمنستان را شامل می‌شود.

امروزه کردها از نژاد، فرهنگ و ادیان متفاوت  اجتماع واحدی را تشکیل داده که البته گویش های متفاوتی با هم دارند. آن ها همچنین دارای مذاهب و آیین های گوناگون بوده اما از لحاظ تفکرات ملی گرایی به شدت متحد هستند. البته گفتنی است که بیشتر جمعیت کردها، مسلمان و سُنی مذهب هستند.

چرا کردها دولت مستقل ندارند؟

در اوایل قرن ۲۰ میلادی، بسیاری از کردها تصمیم گرفتند تا یک سرزمین مستقل به نام کردستان برای خود بسازند. پس از جنگ جهانی اول و شکست امپراتوری عثمانی، نیروهای پیروز متفق در جنگ جهانی اول (روسیه، بریتانیا و فرانسه)، دولت خودمختار کردها را به صورت موقت به رسمیت شناختند. این اتفاق در پی امضای «معاهده سور» در روز ۱۰ اوت سال ۱۹۲۰ میلادی صورت پذیرفت که به منظور تنبیه امپراتوری عثمانی امضا شد.

بر اساس این معاهده نواحی کُردنشین شمال موصل با شرط دریافت خودمختاری در قلمرو امپراتوری باقی مانده و حق آن ها برای ارجاع تقاضای استقلال به جامعه ملل طی یک سال به رسمیت شناخته شد.

البته این امیدواری سه سال بیشتر دوام نداشت و در سال ۱۹۲۳، به دنبال پیمان لوزان که تعیین‌کننده مرزهای ترکیه مدرن بود، هیچ تبصره‌ای برای کردها در بر نداشت و دولت مستقل موقتی کردها، تحت تابعیت کشورهای وابسته قرار گرفت.

در طول ۸۰ سال پس از این پیمان، هرگونه تلاش و حرکتی از سوی کردها مبنی بر تشکیل دولت خودمختار با مخالفت دولت های مرکزی همراه بود.

چرا کردها همیشه پیشگام و در خط مقدم مبارزه علیه داعش هستند؟

در اواسط سال ۲۰۱۳ میلادی، داعش سه منطقه کردنشین در شمال سوریه را تحت تصرف خود درآورد. حملات و انفجارهای این گروهگ تروریستی تا اواسط ۲۰۱۴ ادامه داشت تا اینکه حزب اتحاد دموکراتیک سوریه (PYD) در همکاری با یگان های مدافع خلق با نام اختصاری ی‌پ‌گ (YPG) توانستند به این تجاوزات پایان بخشند.

البته به طور همزمان، کشور عراق نیز شاهد این تهاجمات بود به طوری که داعش در سال ۲۰۱۳ به ۱۴۰۰ خانه در عراق حمله کرده و آن‌ها را منفجر و ویران نمود. به دنبال این حمله‌ها، ۱۹۹۶ نفر کشته و ۳۰۲۱ نفر زخمی شدند. این حملات تا اواسط سال ۲۰۱۴ ادامه داشت به طوری که پنج‌هزار نفر از افراد مسلح داعش به‌طور کامل شهر موصل را به تصرف درآوردند و همه شهر را در اختیار گرفتند.

پیشروی داعش در عراق همچنین باعث خشم کردهای منطقه نیز شد. دولت نیمه مستقل اقلیم کردستان نیروهای پیشمرگه خود را به مناطقی فرستاد که ارتش عراق از آن مناطق عقب‌نشینی کرده بود.

درگیری‌های میان پیکارجویان کرد شمال عراق با جهادی‌های دولت اسلامی تا مدت‌ها محدود و جزئی بود، تا اینکه داعش در اوت ۲۰۱۴ یک حمله تهاجمی شوکه‌کننده را در مناطق کردنشین جنوب اقلیم کردستان عراق انجام داد. آن‌ها شهروندان ایزدی و تعدادی از نیروهای پیشمرگه را در شهر سنجار و روستاهای اطراف این شهر به قتل رسانده و تصاویر آنان را منتشر کردند.

در برخی از تصاویر منتشر شده، دیده می شد گروهی از شهروندان شنگال به صورت دسته جمعی از سوی داعش اعدام شده اند. به دنبال این حادثه تاسف‌بار، هزاران زن و دختر عضو اقلیت مذهبی یزیدی (ایزدی) بعد از تصرف سنجار در شمال عراق به عنوان برده در بازارهای مناطق تحت تصرف داعش به فروش رسیدند.

به دنبال این حرکت وحشیانه از طرف داعش و ادامه نسل‌کشی ایزدی‌ها در سنجار، ائتلاف چند ملیتی تحت رهبری ایالات متحده آمریکا، حملات هوایی خود به مناطق شمالی عراق را آغاز کرد.یگان های مدافع خلق (YPG) و حزب کارگران کردستان (PKK) که پیشتر در ترکیه فعال بودند نیز به کمک آن‌ها آمدند.

اگرچه پیشروی نیروهای داعش به منطقه کردنشین در عراق توسط پیشمرگه‌ها و متفقینشان متوقف شد، اما مانع از محاصره و اشغال مناطق کردنشین سوریه نشد. در اواسط سپتامبر ۲۰۱۴، داعش به شمال کوبانی حمله کرده و آن را تحت تصرف خود درآورده و ده‌ها هزار شهروند کوبانی را مجبور به فرار به مرزهای ترکیه کرد. در حالی که نیروهای داعش توانسته بودند حدود ۸۰ درصد از شهر کوبانی را تصرف کنند نیروهای مبارز باقیمانده در شهر چاره ای جز مقاومت تا سرحد مرگ نداشته و در نهایت رفته رفته موفق شدند تمامی شهر را از وجود عناصر داعش پاکسازی کرده و به پیشروی خود به سمت مناطق دیگر تحت تسلط داعش ادامه دهند.

علیرغم وجود احتمال جنگ و تهدید از سوی داعش، دولت ترکیه در حمله به جهادی‌های اسلام‌گرای دولت اسلامی تعلل کرد. همچنین به کردهای ترکیه نیز اجازه دفاع در برابر آن‌ها را نداد که با مخالفت و اعتراض گسترده دیگر کردها مواجه شد.

در ماه اکتبر، پس از اینکه حملات هوایی آمریکا مانع از پیشروی نیروهای جهادی‌ها شد، دولت آنکارا نرمش اندکی از خود نشان داده و اجازه داد تا  پیشمرگه های کردستان عراق به درگیری‌های کوبانی ملحق شوند.

در ژانویه ۲۰۱۵، پس از جنگی که به دنبال آن دست‌کم ۱۶۰۰ نفر کشته و بیش از ۳۲۰۰ ساختمان ویران شدند، نیروهای کرد توانستند کنترل کوبانی را دوباره به دست گرفته و داعش را از منطقه بیرون برانند.

پس از این پیروزی بزرگ، کردها توانستند با حمایت نیروی ائتلاف تحت رهبری آمریکا در بخش شمالی سوریه باعث ناکامی و مغلوب شدن داعش شوند. آن ها کنترل محدوده‌ای به وسعت بالغ بر ۴۰۰ کیلومتر در مجاورت مرز ترکیه و ۵۰ کیلومتر از رقه را به دست بگیرند.

یگان های مدافع خلق (ی‌پ‌گ)، تحت نام ارتش دموکراتیک سوریه (SDF)، که ائتلافی از نیروهای سیاسی و نظامی با اکثریت کُرد هستند و در خلال جنگ داخلی سوریه تأسیس شد، در شکست داعش و بیرون راندن آن ها از این منطقه نقش کلیدی داشت.

چرا ترکیه برای کمک‌رسانی به کردها در برابر داعش رغبتی از خود نشان نداد؟

از دیرباز، میان دولت ترکیه و کردهای منطقه دشمنی عمیقی وجود داشت. کردهای ترکیه حدود ۱۵ تا ۲۰ درصد جمعیت این کشور را به خود اختصاص داده اند.

کردهای ترکیه همیشه مورد بی‌مهری و آزار مسئولین دولت ترکیه قرار داشتند. پس از کودتاهایی که در دهه های ۱۹۲۰ و ۱۹۳۰ میلادی صورت گرفت، دولت ترکیه سعی در انکار وجود کردها داشت. به طوری که استفاده از واژه‌هایی همچون «کرد»، «کردستان»، و «کردی» به طور رسمی در دولت ترکیه ممنوع شدند.

همچنین پس از کودتای نظامی ۱۹۸۰، زبان کردی به طور رسمی در محافل عمومی و خصوصی ممنوع گشت. بسیاری از کسانی که به این زبان تکلم می‌کردند، مطلب منتشر می‌ساختند یا آواز می‌خواندند، دستگیر و به زندان فرستاده شدند.

موارد زیادی وجود دارد که در آنها کردها به اجبار نیروهای امنیتی ترک از روستاهای خود بیرون رانده شدند.

در سال ۱۹۷۸، عبدالله اوجالان، سازمانی که بیشتر اعضایش دانش آموزان بودند، را با نام حزب کارگران کردستان تشکیل داد. شش سال بعد، سازمان خود را تبدیل به یک گروه شبه نظامی نمود و حملات و بمب‌گذاری‌هایی علیه تأسیسات دولتی راه اندازی نمود. از آن زمان تاکنون بیش از ۴۰ هزار نفر کشته و صدها هزار نفر آواره شدند. در ادامه این گروه در زمره گروه های تروریستی قرار گرفت.

در دهه ۱۹۹۰، پ‌ک‌ک از درخواست خود مبنی بر استقلال عقب‌نشینی کرد اما همچنان به جنگ علیه دولت ترکیه ادامه داد. در سال ۲۰۱۲ دولت و این گروه کُردی با یکدیگر به توافق رسیده و آتش‌بس اعلام کردند. اما درگیری میان آن‌ها همچنان ادامه داشت.

اما این آتش‌بس در ژوئن ۲۰۱۵، یک روز پس از بمب‌گذاری انتحاری داعش و کشته شدن ۳۳ فعال کُرد در سوروس واقع در مرز سوریه، شکسته شد. این امر به خاطر مداخله ترکیه در جنگ داخلی سوریه صورت گرفته و باعث ایجاد تنش‌هایی ین دولت ترکیه و پ‌ک‌ک شد.

دولت ترکیه همچنین پ پ ک را به بمبگذاری انتحاری در آنکارا در فوریه ۲۰۱۶ متهم کرد که به موجب آن، دست‌کم ۲۸ نفر  کشته و ۶۱ نفر زخمی شدند. هدف این بمب‌گذاری، یک اتوبوس حامل نظامیان و چند خودروی دیگر نظامی در مجاورت آن بود. انفجار در ناحیه‌ای نزدیک به پارلمان ترکیه و ستاد ارتش این کشور روی داد.

دولت آنکار مدعی بود که YPG و PYD با پیوستن به پ‌ک‌ک، تلاش داشتند تا به واسطه حملات تروریستی و پیکارهای نظامی، هدف خود مبنی بر تشکیل دوست مستقل را اجرا کنند.

کردهای سوریه به دنبال چه هستند؟

کردها حدود ۷ تا ۱۰ درصد از جمعیت سوریه را به خود اختصاص داده اند. پیش از آغاز آشوب ها در سوریه در سال ۲۰۱۱، کردهای این کشور در شهرهای دمشق، حلب، کوبانی، جنوب‌غربی عفرین و شمال‌شرقی قامیشلی سکونت داشتند.

مناطق کردنشین سوریه در دو سال اول جنگ های داخلی سوریه هیچ آسیبی ندید. اما در تحولات اخیر سوریه کردها به صورتی فعال و تأثیرگذار شرکت می‌کنند و هم اکنون در جنگ با داعش، به طور غیرمستقیم متحد دولت هستند. از سال ۲۰۱۲ کردها در سوریه به عنوان قوم به رسمیت شناخته شدند.

اتحاد دمکراتیک (PYD) بلافاصله خود را به عنوان نیروی برتر در منطقه مستقر کرده و با احزاب کوچک تر وارد رابطه شد و انجمن ملی کردستان (KNC) را تشکیل داد. در ژانویه سال ۲۰۱۴ آن ها با یکدیگر متحد شده و دولت خودگردان را راه اندازی کردند. البته تاکید دارند که هدفشان جدا شدن از دولت مرکزی سوریه نیست.

رهبر اتحاد دمکراتیک، صالح مسلم، روی این مساله پافشاری دارد که پس از استقرار هر گونه دولت سیاسی در سوریه، باید حقوق شهروندی کردها و استقلال آن ها همچنان به رسمیت شناخته شود.

در مورد کردهای عراق و ماجرای رفراندم آن ها نیز از شما دعوت می کنیم تا به این نشانی مراجعه کنید.