آیا تابحال سرفه، عطسه کرده اید یا مو بر تنتان سیخ شده و تعجب کرده اید؟! البته که کرده اید اما علت این اتفاقات چیست؟ اگر چه این عکس العمل های بدنی می توانند آزار دهنده باشند اما چنین واکنش های طبیعی می توانند از بدن مراقبت کرده و عملکرد آن را در حالت طبیعی نگه دارند. ما می توانیم برخی از واکنش ها و عملکردهای بدنی مان را کنترل نماییم اما برخی دیگر واکنش های غیرارادی هستند که هیچ کنترلی روی آن ها نداریم. برخی دیگر را نیز می توان به صورت عمدی یا غیرعمدی کنترل نمود. در ادامه می خواهیم به هر آن چه که در مورد این واکنش های طبیعی بدنی باید بدانید بپردازیم.
۱- چرا خمیازه می کشیم؟
خمیازه کشیدن نه تنها در انسان بلکه در دیگر مهره داران نیز دیده می شود. عمل واکنشی خمیازه کشیدن زمانی رخ می دهد که ما خسته و یا کسل هستیم، اما دانشمندان تاکنون علت چنین عکس العملی را به طور کامل کشف نکرده اند. وقتی که ما خمیازه می کشیم، دهانمان کاملاً باز می شود و مقدار زیادی هوا را در خود فرو می برد و خیلی آرام عمل بازدم انجام می گیرد. خمیازه شامل کشیده شدن عضلات آرواره، سینه، دیافراگم و مری می شود. از این رو تمامی این اعمال برای وارد شدن مقدار بیشتری هوا به ریه انجام می گیرد. مطالعات نشان می دهند که خمیازه کشیدن به خنک شدن مغز کمک می کند.
وقتی که خمیازه می کشیم، ضربان قلب ما افزایش پیدا کرده و مقدار بیشتری هوا وارد ریه ها می شود. این حجم زیاد از هوای سرد وارد مغز نیز شده و دمای آن را به مقدار طبیعی باز خواهد گرداند. خمیازه به عنوان وسیله ای برای تنظیم دمای مغز می تواند این که چرا بیشتر شب ها در هنگام خواب و صبح ها در هنگام بیدار شدن خمیازه می کشیم را توضیح دهد. هنگامی که زمان خوابیدن فرا می رسد دمای بدن کاهش پیدا می کند و برعکس در هنگام بیدار شدن این دما افزایش پیدا خواهد کرد. همچنین خمیازه کشیدن به کاهش فشار جمع شده در پشت پرده صماخ در اثر تغییر ارتفاع نیز کمک خواهد کرد.
نکته ی جالب در مورد خمیازه کشیدن این است که وقتی دیگران را در حال خمیازه کشیدن نگاه می کنیم، اغلب ما نیز خمیازه خواهیم کشید. این موضوع را خمیازه کشیدن مسری می نامند که نتیجه ی هم احساسی و انتقال تفکر است؛ بدین معنا که وقتی ما احساسات دیگران را درک می کنیم این موضوع باعث می شود که خود را جای آن ها قرار دهیم. بدین ترتیب وقتی که دیگران را در حال خمیازه کشیدن می بینیم ما نیز بلافاصله بدون اراده خمیازه خواهیم کشید. این پدیده نه تناه در انسان بلکه در شامپانزه ها و برخی میمون ها نیز رخ می دهد.
۲- چرا به اصطلاح مو بر تنمان سیخ می شود؟
در واقع واژه ی «Goosebump» به معنای برجستگی های کوچکی روی پوست است که در صورت احساس سرما، ترس، هیجان، عصبانیت یا در صورت تجربه ی برخی شرایط عاطفی استرس زا آن ها را مشاهده خواهیم کرد. این واژه در زبان انگلیسی از برآمدگی هایی که هنگام کنده شدن پر پرندگان روی پوست آن ها شکل می گیرد الهام گرفته شده است. این واکنش غیرارادی یک عملکرد خودکار از جانب سیستم عصبی محیطی محسوب می شود. به زبان ساده، برای مثال زمانی که ما به یکباره احساس سرما می کنیم، بخش سمپاتیک این سیستم خودکار سیگنال هایی را به عضلات روی پوست می فرستد و باعث می شود که آن ها منقبض شوند. این موضوع به تشکیل شدن برآمدگی هایی روی پوست منجر خواهد شد که آن نیز به نوبه ی خود سیخ شدن موهای روی پوست را در پی خواهد داشت.
در جانورانی که سطح پوستشان مو دارد، این واکنش با حفظ گرما در بدن از سرد شدن بدن آن ها جلوگیری خواهد نمود. در صورت ترسیدن، هیجان زده شدن یا تجربه ی شرایط استرس زا نیز ممکن است دچار چنین حالتی بشوید. در طول این رخدادها، بدن با بالا بردن ضربان قلب، اتساع مردمک چشم و بالا بردن سطح متابولیسم بدن برای تامین انرژی لازم برای فعالیت ماهیچه ای، شما را برای عکس العمل نشان دادن اماده خواهد کرد. این اتفاقات برای آماده کردن شخص به منظور عکس العمل مقابله یا فرار صورت می گیرد که در هنگام مواجهه با خطر رخ می دهد. ترسیدن و یا دیگر شرایط تحریک عاطفی توسط بخش آمیگدال مغز کنترل شده و این بخش از مغز در صورت مشاهده چنین شرایطی، سیستم خودکار را برای آماده سازی بدن به منظور واکنش نشان دادن فعال خواهد کرد.
۳- چرا آروغ می زنیم؟
آروغ در واقع آزاد شدن هوای گرفتار شده در درون معده از طریق دهان است. با هضم شدن مواد غذایی در درون معده و روده ها مقدار زیادی گاز تولید می شود. باکتری های موجود در سیستم گوارشی بدن به شکسته شدن مواد غذایی و تولید گاز کمک می کنند. آزادسازی گاز اضافی معده از طریق مری و منتقل شدن آن به بیرون از دهان آروغ نامیده می شود.آروغ زدن می تواند به شکل ارادی یا غیرارادی انجام گیرد و ممکن است این کار با صدای بلندی همراه باشد که در نتیجه ی خارج شدن با فشار گاز است. کودکان به دلیل این که سیستم گوارشی بدنشان هنوز توانایی لازم و کافی برای آروغ زدن ندارد بنابراین برای آروغ زدن و خارج شدن گاز از معده به کمک بزرگ ترها نیاز دارند.
زدن ضربه های آرام به پشت کودک می تواند به خارج شدن گازی که هنگام خوردن شیر یا غذا در معده کودک جمع شده کمک نماید. علاوه بر این ممکن است جمع شدن گاز در معده به دلیل بلعیدن مقدار زیادی هوا باشد که معمولاً در هنگام تند غذا خوردن رخ می دهد یا حتی نوشیدن از طریق نی نیز می تواند عامل جمع شدن گاز در معده باشد. در صورت خوردن نوشیدنی های گازدار نیز معده شما می تواند مقدار زیادی گاز تولید کند که در واقع به دلیل افزایش مقدار دی اکسید کربن موجود در معده است. نوع غذایی که می خوریم نیز در این امر دخیل است زیرا بعضی غذاها مانند حبوبات، کلم، بروکلی و موز نیز باعث تولید حجم زیادی گاز در معده خواهند شد. هر مقدار گازی که از طریق آروغ زدن خارج نشود وارد سیستم دفع مدفوع شده و از مقعد خارج خواهد شد که به آن نفح شکم گفته می شود.
۴- وقتی عطسه می کنیم چه می شود؟
عطسه کردن واکنشی است که در اثر تحریک شدن مخاط درون بینی و التهاب آن ها رخ می دهد. در این حالت مقدار زیادی هوا از طریق دهان و بینی و با سرعتی فراوان خارج خواهد شد. رطوبت درون سیستم تنفسی نیز در نتیجه ای این واکنش به محیط بیرون پرتاب خواهد شد. چنین واکنشی عامل تحریک را که ممکن است گرده، کرم های ریز و یا گرد و غبار باشد را از دیواره بینی یا سیستم تنفسی خارج می نماید. متاسفانه این واکنش می تواند به انتشار میکروب ها، ویروس ها و دیگر عوامل بیماری زا کمک کند. عطسه کردن توسط گلبول های سفید خون که در بافت بینی قرار دارند کنترل می شود.
این سلول ها مواد شیمیایی مانند هیستامین را تولید می کنند که باعث واکنش التهابی شده که خود التهاب و حرکت تعداد بیشتری سلول ایمنی به محل را در پی خواهد داشت. در این صورت درون بینی خارش نیز خواهد داشت که این موضوع به تحریک واکنش طبیعی بینی کمک خواهد کرد. عطسه کردن نتیجه ی عمل چندین عضله به صورت همزمان و هماهنگ است. در واقع پیام های عصبی از بینی به قسمتی از مغز که مسئول کنترل عطسه است فرستاده می شود. این پیام ها در ادامه توسط مغز به عضلات سر، گردن، دیافراگم، سینه، تارهای صوتی و مژه ها منتقل می شوند. در ادامه، این عضلات برای کمک به خارج کردن عامل التهاب از بینی منقبض خواهند شد. وقتی که عطسه می کنیم این کار با چشمان بسته انجام خواهد گرفت.
این موضوع یک واکنش غیرارادی بوده و به دلیل محافظت از چشمان شما در برابر عوامل بیماری زایی که ممکن است از دهان و بینی خارج شوند شکل می گیرد. برخی افراد نیز ممکن است به محض قرار گرفتن در معرض نور شدید به طور ناگهانی دچار عطسه شوند. این عکس العمل که یک ویژگی ارثی است به نام «عطسه نوری» شناخته می شود.
۵- چرا سرفه می کنیم؟
سرفه واکنشی است که به شما کمک می کند مسیرهای تنفس هوا باز مانده و از ورود مواد التهاب زا و بلغم به درون ریه ها جلوگیری شود. سرفه کردن نیز با خروج مقدار زیادی هوا از ریه ها همراه است. در واقع سرفه با تحریک در گلو که خود گیرنده های سرفه در این ناحیه را تحریک می کند آغاز خواهد شد. پیام های عصبی از گلو به مراکز سرفه در پایه مغز و پل دماغی فرستاده شده و این مراکز نیز در ادامه سیگنال هایی را برای عضلات شکمی، دیافراگم و دیگر عضلات سیستم تنفسی ارسال می کنند تا در فرآیند سرفه کردن کارکرد مشترک و هماهنگی داشته باشند. در ابتدا با بلعیدن مقدار زیادی هوا از طریق مری، دریچه ی ورود هوا در حنجره بسته شده و فشار زیادی در ریه ها ایجاد خواهد شد که با منقبض شدن ماهیچه های سیستم تنفسی همراه است.
در انتها، هوا با سرعت زیادی از ریه ها به بیرون فرستاده می شود. البته می توان به صورت ارادی نیز سرفه کرد. سرفه ممکن است خیلی ناگهانی رخ داده و عمر کوتاهی داشته باشد و در طرف مقابل نیز می تواند مزمن بوده و هفته ها ادامه یابد. سرفه می تواند نشانه ی بیماری یا عفونت در بدن باشد. سرفه های ناگهانی ممکن است به دلیل محرک های التهابی مانند گرده، گرد و خاک، دود و یا هاگ هایی که در هنگام تنفس وارد ریه های می شوند رخ دهند. سرفه های مزمن نیز می توانند نشانه ی بیماری آسم،برونشیت، ذات الریه، آمفیزم، التهاب حنجره یا بیماری های مزمن ریوی باشند.
۶- هدف از سکسکه چیست؟
سکسه به دلیل انقباض غیرارادی دیافراگم رخ خواهد داد. دیافراگم یک نوع بافت ماهیچه گنبدی شکل مسئول تنفسی است که در قسمت پایین حفره سینه واقع شده است. وقتی که دیافراگم منقبض می شود، صاف شدن آن مقدار فضای موجود در حفره سینه را فزایش می دهد و باعث می گردد که فشار در ریه ها کاهش یابد. این امر موجب وارد شدن هوا به درون ریه ها می شود. وقتی که دیافراگم در حالت استراحت قرار داشته باشد به شکل گنبدی خود باز می گردد و بدین ترتیب حجم درون حفره سینه کاهش یافته و در ادامه فشار در ریه ها افزایش می یابد. این شرایط حس بیرون دادن هوا را در فرد ایجاد می کند.
انقباض در دیافراگم باعث ورود مقداری هوا به یکباره و به طور ناگهانی به درون ریه ها شده که به گشاد شدن و بسته شدن تارهای صوتی منجر خواهد شد. در نتیجه ی بسته شدن تارهای صوتی صدای سکسکه ایجاد می گردد. هنوز مشخص نیست که چرا سکسه رخ می دهد یا دلیل رخ دادن آن چیست. حیوانات از جمله گربه ها و سگ ها نیز هر چند وقت یک بار دچار سکسکه می شوند. معمولاً در موارد زیر سکسه رخ می دهد: نوشیدن مشروبات الکلی یا نوشابه های گازدار، خوردن یا نوشیدن با سرعت بالا، خوردن غذاهای تند، تغییر در شرایط روحی و تغییرات ناگهانی دما. معمولاً سکسکه مدت زمان زیادی به طول نمی انجامد، با این وجود، ممکن است در اثر صدمه به تارهای عصبی دیافراگم، بیماری های سیستم عصبی یا مشکلات گوارشی برای مدتی طولانی ادامه داشته باشند.
افراد برای درمان سکسکه طولانی دست به کارهای عجیبی می زنند که برخی از آن ها عبارتند از کشیدن زبان، جیغ زدن با بلندترین صدای ممکن یا آویزان شدن به صورت وارونه. البته روش های بهتری نیز برای متوقف کردن سکسکه وجود دارد که از آن جمله می توان به نگهداشتن نفس یا نوشیدن آب سرد اشاره کرد. با این وجود نمی توان ادعا کرد که این روش ها قطعاً به متوقف شدن سکسکه کمک خواهند کرد و سکسکه ها معمولاً خود از بین می روند.
مطالب جالب بود ممنونم
سلام بسیار مفید بود ممنون