نگاهی به شیره‌کش‌خانه‌ها و معتادان تریاک در طول تاریخ

حتما واژه‌های «شیره‌کش‌خانه» یا «پاچراغ» را شنیده اید و می دانید که به‌هیچ‌عنوان مفهوم جالبی ندارند و  به مکانی اشاره می کنند که نه تنها جالب نیست، بلکه ننگ اجتماعی نیز به‌دنبال دارد.

«شیره‌کش‌خانه» در واقع محلی است که در آن افراد «شیره تریاک» را به وسیله «نگاری» و با کمک «ساقی» تدخین می‌کنند. بعلاوه، در این مکان‌ها، تریاک و سایر مواد مخدر نیز فروخته می‌شود.

شیرهٔ تریاک نوعی ماده مخدر بسیار قوی است که از تریاک یا از سوختهٔ تریاک بدست می آید. البته نوع مرغوب آن از ترکیب سه واحد سوخته تریاک و یک واحد تریاک خالص به دست می‌آید. به این صورت که، مخلوط سوخته تریاک و تریاک را ابتدا در آب داغ کاملاً حل می‌کنند و سپس حرارت می‌دهند. پس از گذراندن این ترکیب از صافی، و گرفتن «تفاله» آن، آن را مجددا تا نقطه جوش حرارت می‌دهند تا قوام بیاید و سفت شود.

لازم است اشاره کنیم که به دلیل قدرت تخدیر زیاد شیره، در هنگام مصرف، فرد شیره‌ای به حالت درازکشیده در می‌آید تا از افتادن بر زمین خودداری کند. قدرت تخدیر شیره چندین برابر تریاک است.

«نگاری» هم که شبیه چپق است، ابزار اصلی شیره‌کشی محسوب می‌شود. اما شیره تریاک را با وسایل دیگری همچون سیخ و سنگ یا حل کردن در آب هم مصرف می کنند. نگاری از یک لوله توخالی به طول تقریباً نیم متر تشکیل شده که یک سر آن بسته است و سر دیگر را همچون وافور به لب می‌گذارند. نزدیک به انتهای بستهٔ لوله، قطعه کوچکی از جنس چینی، سفال یا سرامیک به نام «چلم» که توسط واشر به لوله نصب شده‌است و کارکردی شبیه به حقه وافور دارد.

نکته قابل اشاره در مورد تدخین شیره تریاک این است که همان طور که در بالا هم اشاره کردیم، فرد معمولاً بصورت درازکشیده از آن استفاده می‌کند. به این خاطر که نشئگی شیره زیاد است و اگر فرد از نگاری بصورت نشسته یا ایستاده استفاده کند، دچار سرگیجه و تهوع می شود و احتمالا سقوط خواهد کرد. در ضمن، فرد معتاد برای استفاده از نگاری به کمک فردی دیگر که به او «ساقی» گفته می‌شود هم نیاز دارد.

ساقی، شیره تریاک را روی چلم و اطراف سوراخ آن می گذارد، که اصطلاحا به آن «بارزدن چلم» می گویند. سپس به وسیله فانوس مخصوص یا شعله شمع چلم را داغ می‌کند تا شیره تریاک بجوشد و دود کند. در همین زمان، مصرف‌کننده، لوله نگاری را مانند وافور به دهان گذاشته و با مکش دود، آن را به دهان و سیستم تنفسی انتقال می‌دهد.

اولین کسانی که استفاده از نگاری را باب کردند، چینی ها بودند. مردم سرزمین اژدهای سرخ در سال ۱۷۳۶ میلادی از نی خیزران نگاری ساخته و در شیره‌کش‌خانه‌ها عرضه کردند.

در آخر بد نیست اشاره کنیم که شیره‌کش‌خانه‌ها از حدود قرن ۱۶ میلادی در ایران شروع به کار کردند. اما رضاشاه این اماکن را تعطیل و اداره آن‌ها را ممنوع نمود. با این وجود، در سال ۱۳۱۱ شمسی، حداقل هشت شیره‌کش‌خانه به صورت رسمی در محله باغ فردوس تهران فعالیت می کردند.

بر اساس قوانین کنونی ایران، مجازات تاسیس شیره‌کش‌خانه، ۱ تا ۶ ماه حبس تادیبی یا جریمه نقدی در بر دارد.

با این مقدمه از شما دعوت می کنیم تا در ادامه به عکس‌‎های تاریخی از پاچراغ‌ها و معتادان به شیره تریاک را مشاهده کنید.