حتی در فیلم های دنباله داری که مردم ممکن است بارها و بارها نگاه کنند نیز نکات پنهانی وجود دارد. اگر چه فیلم های جنایی نیز در زمره ی فیلم های محبوب تماشاگران قرار می گیرند اما به اندازه ی فیلم های دیگر مکرراً تماشا نمی شوند. البته به نظر می رسد که نکات پنهان زیادی در این فیلم ها وجود ندارد و اگر هم داشته باشد تاکنون بسیاری از آن ها کشف نشده اند. با این وجود تعدادی از فیلم های جنایی حاوی نکات و پیام های پنهانی هستند که با ظرافت تمام و به صورت عمدی یا ناخواسته در فیلم قرار گرفته اند. در ادامه تعدادی از این نکات و اشارات پنهان را در ۱۰ فیلم برتر در ژانر جنایی به شما نشان خواهیم داد.
۱۰- Fargo/ سال تولید ۱۹۹۶
نکته ی پنهان در فیلم جنایی کلاسیک ساخته ی برادران کوئن در واقع نماد یک شخصیت بسیار معروف بود که پرینس (Prince)، خواننده ی معروف غربی، از آن استفاده می کرد. این نکته در تیتراژ پایانی فیلم و در واقع کاراکتری است که به جای اسم یکی از قربانیان حوادث فیلم انتخاب می شود. این کاراکتر یا نماد به سمبل پرینس که از سال ۱۹۹۳ به بعد استفاده می کرد شباهت بسیاری دارد و تنها تفاوت آن در این است که کاراکتر انتخاب شده در تیتراژ فیلم «فارگو» برخلاف نماد پرینس به پهلو قرار داشته و صورت خندانی در وسط آن قرار گرفته است.
برخی بر این باور بودند که ممکن است شخصی که این نقش را بازی کرده در واقع خود پرینس بوده باشد زیرا صحنه ی مربوط به این شخص نیز در منطقه ای از شهر مینه سوتا فیلم برداری شد که در واقع محل زندگی پرینس بود.
اما در واقع کسی غیر از پرینس این نقش را بر عهده داشت. این نقش مربوط به یکی از نویسندگان فیلمنامه ی مصور «فارگو» بود و یک نقش کوتاه دیگر را نیز در فیلم بر عهده داشت. او به جای استفاده از اسمش ترجیح داده بود که از این نماد استفاده کند و دلیل خاصی برای این کار نداشت.
۹- Fight Club/ سال تولید ۱۹۹۹
برخی بر این باورند که فیلم «باشگاه مشت زنی» را نمی توان جزو فیلم های جنایی دسته بندی کرد اما در انتهای فیلم یک گروه تروریستی ساختمان هایی را در انتهای فیلم منفجر می کنند پس بیایید از دیدگاه خلافکاران این فیلم را جنایی بنامیم.
در کل ۲ نکته ی پنهان در این فیلم وجود دارد و اولین مورد لیوان های قهوه ی استارباکس (Starbucks cups) هستند که در همه جای فیلم دیده می شوند. بر اساس گفته های دیوید فینچر، کارگردان فیلم، این لیوان ها در بسیاری از صحنه های فیلم استفاده شده اند. در واقع این فیلم ناخواسته تبلیغی برای این کمپانی بوده است.
در صحنه ای دیگر در پیش زمینه ی یک سینما را می بینیم که بر روی سر در خود برای نمایش فیلم «۷ سال در تبت» (Seven Years in Tibet) تبلیغ کرده است که برد پیت در آن فیلم نیز حضور داشت. از آن جا که شخصیت تایلر دردن (با بازی برد پیت) بخشی از توهمات و تصورات نقل کننده ی داستان فیلم است و برد پیت نیز ظاهراً در دنیای فیلم حضور دارد ممکن است که بازگو کننده ی داستان فیلم در حال تجسم برد پیت در قالب شخصیت تایلر باشد. درک این موضوع بدون دیدن فیلم سخت خواهد بود.
در صحنه های دیگری از فیلم تبلیغات دو فیلم دیگر نیز بر سر در سینماهای پیش زمینه دیده می شود که یکی از آن ها فیلم «مردم بر علیه لَری فلینت» (The People vs. Larry Flint) با بازی ادوارد نورتون و دیگری «بال های یک کبوتر» (The Wings of a Dove) با بازی هلنا بونهام کارتر است که هر دو در فیلم «باشگاه مشت زنی» بازی می کنند. هر چند این دو صحنه در سکانس های نهایی از فیلم حذف شدند.
۸- The Departed/ سال تولید ۲۰۰۶
فیلمی که در نهایت یک جایزه ی اسکار را برای مارتین اسکورسیزی به ارمغان آورد فیلم «رفتگان» بود. اسکورسیزی در این فیلم از نکات پنهان برای پیش بینی مرگ شخصیت های فیلم استفاده می کرد. در فیلم دستکم ۱۵ علامت «X» وجود دارد و این حرف رمزی با احتمال مرگ یکی از شخصیت ها در سکانس بعدی همراه است. یکی از این ایکس های رازآلود در صحنه ای که شخصیت کوینان (با بازی مارتین شین) از پنجره پرت می شود به شکل نوارهای ضربدری که بر روی پنجره ها قرار گرفته اند نمایش داده می شود.
در صحنه های پایانی فیلم یک علامت ایکس شکل از نوار چسب بر روی دیواری که آسانسور در آن قرار دارد و روی سر شخصیت بیلی (با بازی لئوناردو دی کاپریو) هست که بعد از دستگیری سالیوان (با بازی مت دیمون) به نمایش در می آید. یک نمونه ی دیگر در صحنه ی انتهایی فیلم به نمایش در می آید که سالیوان در حال برگشتن به آپارتمانش است و موکت کف راهروی آپارتمان طرحی ایکس شکل و بزرگی دارد.
فیلم «رفتگان» اولین فیلمی نبود که از نمایش عناصری با شکل ایکس برای نشان دادن مرگ یکی از شخصیت ها در سکانس بعدی استفاده کرد. در فیلم «صورت زخمی» (Scarface) که در سال ۱۹۳۲ ساخته شد نیز قبل از مرگ شخصیت های فیلم به نحوی یک علامت ایکس معمولا سیاه رنگ به نمایش در می آمد.
۷- Inside Man/ سال ساخت ۲۰۰۶
فیلم جذاب «مرد نفوذی» با داستان دزدی از بانک و ساخته ی اسپایک لی به خاطر انتهای مبهم و غیر قابل پیش بینی اش مشهور است. داستان این فیلم نیز مانند بسیاری از دیگر فیلم های لی در شهر نیویورک اتفاق می افتد و این موضوع به اشاره ای پنهان در فیلم منجر می شود که برای طرفداران فیلم های قبلی اسپایک لی جذاب خواهد بود. در ابتدای فیلم سارقان بلافاصله بعد از به گروگان گرفتن نگهبانان بانک به سرعت درخواست غذا می کنند. کارآگاهان پلیس با این درخواست موافقت کرده و برای آن ها پیتزا سفارش داده می شود. اگر شما به جعبه های پیتزا در این فیلم نگاه کنید خواهید دید که از پیتزافروشی Sal’s Famous Pizzeria آمده اند.
این پیتزافروشی یکی از لوکیشن های اصلی فیلم دیگر اسپایک لی با عنوان «کار درست را انجام بده» (Do the Right Thing) بود. شخصیت موکی در این فیلم در این پیتزافروشی کار می کرد که در پایان فیلم به آتش کشیده می شود. در یک مصاحبه، لی گفته است که بعد از پایان فیلم، سَل (Sal) با استفاده از بیمه ی آتش سوزی این پیتزافروشی را از نو می سازد و در نهایت بار دیگر موکی را استخدام می کند چون کسی نمی توانست مانند او پیتزاها را به دست مشتریان برساند.
۶- Hot Fuzz/ سال تولید ۲۰۰۷
تمامی فیلم های سه گانه ای که سایمون پِگ، نیک فراست و ادگار رایت در آن ها بازی کرده و به «سه گانه ی خون و بستنی» (the Blood and Ice Cream trilogy) معروف هستند در خود نکات جالب و شوخی های خنده داری در ارجاع به فیلم های دیگر دارند. یکی از این اشارات خنده دار در فیلم کمدی حادثه ای آن ها یعنی «پلیس خفن» رخ می دهد.
در یکی از صحنه ها پلیسی با نام دنی باترمن (با بازی نیک فراست) در حال گشتن در میان سطلی پر از دی وی دی دیده می شود. وی یکی از آن ها را برداشته و به آن نگاهی می اندازد سپس آن را دوباره در داخل سطل می اندازد. بر روی جلد دی وی دی که وی بر می دارد عبارت «مهمانی زامبی ها» (Zombies Party) و عکس روی آن تعدادی زامبی را نشان می دهد که از پشت درهای قرمز مترو به بیرون نگاه می کنند. این تصویر کاملا به پوستر فیلم «شان می میرد» (Shaun of the Dead) شبیه است و عبارت «مهمانی زامبی ها» در واقع عنوانی دیگر برای این فیلم بود. این اسم در کشورهای دیگری مانند اسپانیا استفاده شد که عبارت جناس «Dawn of the Dead» کارآیی نداشت.
۵- Out Of Sight/ سال ساخت ۱۹۹۸
فیلم «خارج از دید» ساخته ی استیون سودربرگ داستان یک سارق بانک بسیار ماهر، خوش تیپ و البته بدنام به نام جک فولی (با بازی جورج کلونی) را روایت می کند. دقایقی بعد از فرار از زندان وی همراه با پلیسی به نام کارن سیسکو (با بازی جنیفر لوپز) در صندوق عقب یک ماشین حبس می شوند. بعد از مدتی که از حبس شدن این دو می گذرد آن ها به همدیگر علاقمند می شوند اما از آن جایی که فولی یک مجرم فراری است و سیسکو یک مامور پلیس وظیفه شناس، وی مجبور می شود در نهایت برای دستگیری فولی اقدام کند.
در این فیلم دو نکته ی اشاره ای پنهان وجود دارد. یکی عکس است که در زندان از فولی انداخته می شود. این عکس دقیقا همان عکسی است که در فیلم «از گرگ و میش تا سحر» (Dusk Till Dawn) از جورج کلونی (در نقش سث گکو) گرفته می شود. فولی و گکو از لحاظ شکل و ریخت بدن شبیه هم نیستند به همین دلیل در یکی از صحنه ها سیسکو می گوید: “او دیگر شبیه این عکس نیست”.
اشاره ی پنهان دیگر نقشی است که مایکل کیتون بر عهده دارد. اسم او در میان اسامی بازیگران فیلم وجود ندارد اما وی نقش شخصیتی به نام رَی نیکولت را بازی می کند که در فیلم «جکی براون» (Jackie Brow) با بازی کیتون نیز حضور دارد. ارتباط این دو در این است که جکی براون بر اساس رمانی با نام «Rum Punch» ساخته شد که از قضا آن نیز مانند داستان فیلم «خارج از دید» توسط المور لئونارد نوشته شده بود.
۴- Death Proof/ سال ساخت ۲۰۰۷
کوئنتین تارنتینو به خاطر پیچیدگی دنیای فیلم هایش و علاقه به فرهنگ پاپ مشهور است. بنابراین جای تعجب نخواهد داشت اگر مشارکت او در فیلم «ضد مرگ» تعدادی اشاره ی پنهان در خود داشته باشد.
برای مثال در صحنه ی ابتدایی فیلم در کافه، روی دیوار یک زیرپیراهن رکابی قرار دارد که نقش یک سامورایی که در مقابل آفتاب ایستاده روی آن دیده می شود. این همان زیرپیراهنی است که شخصیت جک برتون در فیلم «دردسر بزرگ در چین کوچک» ( Big Trouble in Little China) به تن دارد. در این فیلم نقش جک را کورت راسل بازی کرده که در فیلم «ضدمرگ» نقش منفی داستان یعنی استانتمن مایک را بازی می کند.
این موضوع به دو اشاره ی ضمنی دیگر نیز منتهی می شود که به پلاک ماشین های استانتمن مایک مربوط هستند. بر روی پلاک ماشین اول وی عبارت «JJZ-109» نوشته شده که همان شماره ی پلاک ماشین فرانک بولیت (با بازی استیو مک کویین) در فیلم «Bullitt» است. بر روی پلاک دوم نیز شماره ی «۹۸۳-DAN» را می توان دید که ماشین اصلی استفاده شده در فیلم «ماری کثیف، لَری دیوانه» (Dirty Mary, Crazy Larry) نیز همین شماره را دارد. هر دو فیلم به خاطر صحنه های تعقیب و گریز با ماشین به شهرت رسیدند.
۳- A Clockwork Orange/ سال ساخت ۱۹۷۱
استنلی کوبریک به خاطر فیلم های پیچیده و نامفهومش شهرت دارد که اگر دقت بیشتری به صحنه های فیلم های او داشته باشید بدون شک نکات تازه ای را متوجه خواهید شد. برای مثال برخی ادعا می کنند که فیلم «درخشش» (The Shining) در واقع اعتراف او به تقلب در نشان دادن پا گذاشتن انسان در کره ماه است.
البته درک اشارات ضمنی استنلی کوبریک در فیلم کلاسیک و بحث برانگیز «پرتقال کوکی» (A Clockwork Orange) ساخته ی سال ۱۹۷۱ کمی آسان تر است. در صحنه ای که شخصیت الکس (با بازی مالکوم مک داول) وارد یک مرکز فروش مجله و پوستر می شود با مسئول آن جا در مورد مجله ای که خواسته صحبت می کند. در نمای جلویی کانتر می توان کاور آهنگ فیلم «۲۰۰۱: یک ادیسه ی فضایی» (۲۰۰۱: A Space Odyssey)، شاهکار علمی تخیلی استنلی کوبریک، را ببینیم.
علاوه بر این دو مجله ی دیگر نیز در این صحنه به این فیلم ارجاع دارند. در کنار صفحه ی مربوط به آهنگ فیلم می توان کاور آلبوم «The Transfiguration of Blind Joe Death» از جان فاهی را ببینیم. یکی از آهنگ های این آلبوم «Bicycle Built for Two» نام داشت که شخصیت هال در فیلم «۲۰۰۱: یک ادیسه ی فضایی» آن را می خواند. کاور دیگر آهنگ فیلم «Magical Mystery Tour» از گروه بیتلز در سال ۱۹۶۷ را نشان می دهد. آهنگ های این فیلم در فیلم کوبریک شنیده نمی شوند اما می توان اشاراتی به این گروه موسیقی را نیز در این فیلم دید.
۲-Shutter Island/ سال ساخت ۲۰۱۰
مارتین اسکورسیزی بعد از این که بالاخره برای فیلم «رفتگان» جایزه ی اسکار را به دست آورد رویه ی خود را تغییر داده و یک فیلم رازآلود در مورد اتفاقات صورت گرفته به هنگام طوفان در یک پناهگاه جزیره ای ساخت. این فیلم که بر اساس رمان دنیس لهان ساخته شده است ما را به یاد فیلم های آلفرد هیچکاک می اندازد. البته اسکورسیزی از علاقمندان فیلم های آلفرد هیچکاک است و به همین دلیل در فیلم «جزیره ی شاتر» اشارات پنهانی به فیلم های آلفرد هیچکاک وجود دارد.
در این فیلم به صحنه هایی از فیلم «روانی» (Psycho) اشاره می شود به خصوص در صحنه ای که یکی از شخصیت ها در حمام قرار دارد و آب دوش روی سر او می ریزد در حالی که بخار اطراف او را فرا گرفته است. در فیلم «روانی» این صحنه با قتل شخصیت همراه بود اما در فیلم «جزیره ی شاتر» چنین صحنه ای به مرگ شخصیت نمی انجامد و تنها اشاره ای به فیلم آلفرد هیچکاک محسوب می شود.
در صحنه ای دیگر شخصیت تدی دانیلز (با بازی لئوناردو دی کاپریو) از صخره ای آویزان می شود که ما را به یاد صحنه ای از فیلم «شمال از شمال غربی» (North by Northwest) ساخته ی هیچکاک می اندازد. صحنه ی دیگر اسلحه ای است که در قسمت پایین صحنه و در حال تعقیب قربانی به نمایش گذاشته می شود. این صحنه دقیقا کپی شده ی صحنه ای از فیلم «طلسم شده» (Spellbound) است که در آن لئو کارول، اینگرید برگمن را تهدید به شلیک می کند.
در فیلم «مارنی» (Marnie) ساخته ی آلفرد هیچکاک شخصیت مارنی از صدای رعد و برق می ترسد و دقیقا همین موضوع را نیز در فیلم مارتین اسکورسیزی می بینیم.. در صحنه ای دیگر از فیلم «جزیره ی شاتر» شخصیت تدی از پله های لرزان فانوس دریایی بالا می رود که ارجاعی به فیلم «سرگیجه» (homage ) محسوب می شود.
در نهایت وقتی که در فیلم «جزیره ی شاتر» با شخصیت نازی مانند دکتر ناهرینگ (با بازی مکس ون سیدو) آشنا می شویم ناخودآگاه به یاد فیلم حادثه ای «بدنام» (Notorious) ساخته ی آلفرد هیچکاک که در مورد یک جاسوس آلمانی است می افتیم. در اولین صحنه ی حضور این شخصیت در فیلم تنها می توان پشت سر او را دید که دقیقاً از اولین صحنه ی ورود شخصیت دلوین (با بازی کَری گرانت) در فیلم «بدنام» کپی برداری شده است.
۱-Double Indemnity/ سال ساخت ۱۹۴۴
در تاریخ داستان های جنایی، یکی از شاخص ترین نویسندگان بدون شک ریموند چَندلر خواهد بود. او شخصیت کارآگاه خصوصی فیلیپ مارلو را ابداع کرد که در داستان های «خواب گران» (The Big Sleep)، «خداحافظی طولانی» (The Long Goodbye) و «بانوی دریاچه» (The Lady in the Lake) حضور داشت. وی نه تنها رمان هایی فوق العاده ای می نوشت بلکه در نوشتن فیلم نامه ی اقتباسی بسیاری از فیلم های جنایی مشهور مانند فیلم نوآر «غرامت مضاعف» (Double Indemnity) نقش داشت که توسط بیلی وایلدر کارگردانی شد.
اشاره ی ضمنی برجسته ی فیلم در صحنه ای ۱۶ دقیقه ای اتفاق می افتد که در آن شخصیت اصلی یعنی والتر نِف (با بازی فرد مک موری) در کنار مردی که روی نیمکت نشسته و کتاب می خواند قدم می زند. آن شخص در واقع خود چندلر است. این صحنه چنان طبیعی ساخته شده که تا سال ۲۰۰۹ ، یعنی ۶۵ سال بعد از انتشار فیلم، کسی متوجه حضور چندلر در این صحنه نشده بود.
دلیل اصلی شاید این باشد که از آن دوران تاکنون چنین صحنه ای با حضور نویسنده ی فیلمنامه ی یک فیلم تکرار نشده است. همچنین در حالی که چندلر و وایلدر همدیگر را به خاطر توانایی های هنری شان تحسین می کردند اما به شدت از همدیگر متنفر بودند و به ندرت سخنان مثبتی در مورد یکدیگر می گفتند که حضور چندلر در فیلم وایلدر را بسیار تعجب برانگیز جلوه می دهد.
بدون نظر