سال ۲۰۱۸ میلادی در حالی آغاز شده است که دنیا همچنان درگیر جنگ های خونین است. از یمن تا غزه، از آفریقا تا سوریه و شرق آسیا، جهانی ملتهب را در هجدهمین سال قرن بیست و یکم تجربه میکنیم. سال ۲۰۱۸ را سال وقوع زلزله های سهمگین دانسته اند. سالی که برخی از غذاها، محبوبیت زیادی در بین مردم پیدا خواهند کرد. سالی که احتمال دیدار رهبر خبر ساز کره شمالی (مرد موشکی) با دونالد ترامپ، رییس جمهور جنجالی آمریکا، میتواند جهان را با یک شوک خبری جدید در عرصه دیپلماسی بین المللی مواجه کند و شاهد نخستین دیدار رهبران دو کشور پس از دهه ها باشیم. سالی که روس ها پس از پیروزی مجدد پوتین و ورود به کرملین، شاهد برگزاری مهم ترین رقابت فوتبالی چهار سال آینده در کشورشان هستند. به همه اینها، احتمال خروج آمریکا از برجام را نیز باید اضافه کرد.
فرجام برجام، قطعا یکی از اتفاقات مهم در عرصه دیپلماسی بین المللی در سال ۲۰۱۸ میلادی خواهد بود
سال ۲۰۱۸ سالی پر خبر بوده و خواهد بود. برخی از خبرها همچنان از کاخ سفید و کاخ کرملین مخابره می شود. اخراج تاریخی و بزرگ دیپلمات های روس از آمریکا و اروپا و افزایش رسوایی های اخلاقی کلیددار کاخ سفید به واسطه روابط جنسی با چهره های معروف رسانه ای این کشور، بخشی از حجم خبرهای جنجالی جهان را در سال ۲۰۱۸ میلادی به خود اختصاص داده است و به نظر می رسد ترکش های آن تا سال آینده هم ادامه داشته باشد. با این حال، گروه تحقیقاتی-امنیتی با نام اوراسیا گروپ که از ان به عنوان برترین گروه مشاور ایالات متحده در حوزه خطرات سیاسی یاد می شود، در گزارشی که اخیرا منتشر کرد، به بررسی تهدیدات سیاسی جهان در این سال اشاره کرده است که برجام، ترامپ، بریکسیت، آفریقا و جنگ سرد از آن جمله است.
یکی از اتفاقات مهم در سال ۲۰۱۸، دیدار احتمالی دو رهبر جنجالی خواهد بود. ترامپ در نوامبر ۲۰۱۷ در توییترش نوشت: چرا با پیر خواندن من، به من توهین می‌کنید. من هرگز کیم جونگ اون (رهبرکره شمالی) را چاق و کوتاه خطاب نکردم. من خیلی تلاش می‌کنم که با او (رهبرکره شمالی) دیدار کنم.
این گزارش می‌گوید با توجه به آنچه در سال گذشته میلادی دیده شد و بویژه پس از انتخاب شدن دونالد ترامپ به عنوان رئیس جمهوری آمریکا، به نظر می‌رسد جهان به افسردگی ژئوپولیتیکی (geopolitical depression) بیشتر نزدیکتر شده باشد تا به ثباتی که در گذشته دیده می‌شد. در این گزارش به این موضوع تاکید شده است که چالش‌هایی که توسط دونالد ترامپ در سطح بین‌الملل بوجود آمده، بیش از هر زمانی هم‌پیمانان این کشور و حتی رقبای آمریکا را دچار سردرگمی کرده است.
نفوذ آمریکا در جهان کاهش یافته و اعتبار این کشور که ترکیبی از قدرت نرم، لیبرالیسم اقتصادی و سیاسی بود، با بحران بی‌ثباتی مواجه شده است و اکنون بیش از هر زمانی، جهانی بدون رهبر احساس می‌شود. اخراج های پی در پی در دولت ترامپ و تغییر وزیر امور خارجه پس از یکسال، همه نشانه هایی از بحران در کاخ سفید است. بر اساس این گزارش، اگرچه انتظار می‌رود در سال ۲۰۱۸ میلادی وضعیت اقتصادی جهان رشد و بهبودی را تجربه کند اما چنین چشم‌اندازی را نمی‌توان برای وضعیت سیاسی متصور شد.نفوذ آمریکا در جهان کاهش یافته و اعتبار این کشور که ترکیبی از قدرت نرم، لیبرالیسم اقتصادی و سیاسی بود، با بحران بی‌ثباتی مواجه شده است و اکنون بیش از هر زمانی، جهانی بدون رهبر احساس می‌شود.
بر این اساس ۱۰ خطر سیاسی بزرگی که جهان را تهدید می‌کنند عبارتند از:
۱- استفادۀ چین از خلاء قدرت در جهان
تا سال گذشتۀ میلادی چین از صحبت دربارۀ رهبری جهانی خودداری می‌کرد اما اکنون این کشور رویه‌ای متفاوت در پیش گرفته است. پکن در حال کسب استانداردهای بین‌المللیِ بیشتری برای پر کردن جای خالی آمریکاست و هرگاه به این موضوع اشاره می‌کند نیز با مقاومت کمتری از سوی دیگر کشورها مواجه می‌شود.
اواخر ماه مارچ ۲۰۱۸، کیم جونگ اون، رهبر جوان کره شمالی در نخستین دیدار بین المللی خارج از کره شمالی، با رییس جمهور چین در پکن دیدار کرد
در شرایطی که ناسازگاری‌ها و ناکارآمدی سیاسی در واشنگتن بر همگان روشن شده، دولت چین موثرترین استراتژی تجارت و سرمایه گذاری جهانی را به اجرا گذاشته و در حال توسعۀ آن است. بر این اساس به تدریج محیط کسب و کار بین‌المللی نیز باید خود را برای پذیرش قوانین، استانداردها و شیوه‌های کار طراحی شده توسط پکن آماده کند. به این ترتیب به نظر می‌رسد مناقشات میان چین و آمریکا بویژه در موضوع تجارت جهانی در سال ۲۰۱۸ میلادی بیش از هر زمان دیگری باشد.
۲- افزایش حوادث غیرقابل پیش‌بینی
غیرممکن است که بتوان خطر بحرانهای بزرگی که امروز جهان با آن مواجه است را نادیده گرفت. اکنون مکان‌های زیادی وجود دارد که یک اشتباه یا قضاوت نادرست در قبال آنها میتواند یک درگیری جدی بین‌المللی را بوجود آورد.
نگاهی به تحولات بین‌الملل در تقریبا بیست سال گذشته نشان می‌دهد که از زمان حملات ۱۱ سپتامبر در آمریکا، هیچ بحران ژئوپولیتیک بزرگی در جهان وجود نداشته و از زمان بحران موشکی کوبا نیز هیچ بحران بزرگی توسط دولتها ایجاد نشده است. اما اکنون بحرانهای متعددی در جهان دیده می‌شود که حتی یک حرکت اشتباه در قبال آنها میتواند یک درگیری بین‌المللی بوجود بیاورد. رقابتها در فضای مجازی، بحران کره، درگیری‌های داخلی در سوریه، افزایش تنش میان آمریکا و روسیه و پراکندگی جنگجویان داعش در سوریه و عراق و دیگر کشورها، تمام این موضوعات میتواند بهانه‌ای برای وقوع یک جنگ بین‌المللی باشد.
۳- جنگ سرد فناوری در جهان
امروزه در حالی شاهد آخرین موج نوآوری‌ها هستیم که بیش از هر زمانی بر تنش‌ها بویژه در حوزه‌های اینترنت و فناوری‌های فضا افزوده شده است. این تنش‌ها نقش مهمی در تحولات سال ۲۰۱۸ میلادی بازی می‌کنند. ایالات متحده آمریکا و چین در موضوع ساخت هوش مصنوعی و ابر رایانه‌ها و همچنین تسلط بر بازارها در سراسر جهان، با یکدیگر در رقابت هستند. در چنین وضعیتی چندپاره گی که در مشترکات تکنولوژیک دیده می‌شود، بیش از هر زمانی خطراتی را برای بازارها و امنیت ایجاد می‌کند.
۴- مکزیک
امسال سال سرنوشت‌سازی برای مکزیک خواهد بود. نتیجۀ مذاکرات نفتا و همچنین نتیجۀ انتخابات ریاست جمهوری این کشور که در اول ژوئیه برگزار خواهد شد، بر چشم‌انداز بلند مدت این کشور بویژه در بخش اقتصادی تاثیر خواهد گذاشت.
۵- روابط ایران و آمریکا
اگر توافق هسته‌ای ایران و شش قدرت جهان (برجام) با شکست مواجه شود، جهان با خطر جدیدی مواجه خواهد شد. دونالد ترامپ همچنان مدافع سیاستهای عربستان سعودی و در تلاش برای مهار ایران در سوریه، عراق، لبنان و یمن است. بر این اساس احتمالا واشنگتن ایران را در این سال برای آزمایش‌های موشکی، مجازات خواهد کرد.
۶- فرسایش نهادها
در سراسر جهانِ توسعه‌یافته اعتماد عمومی به موسسات بوروکراتیک و تکنوکرات به شدت کاهش یافته که در برخی از موارد این کاهش اعتماد نتیجۀ دخالتهای مستقیم سیاسی در کار این نهادها بوده است. مشروعیت نهادهایی همچون احزاب سیاسی، دادگاهها، رسانه‌ها و موسسات مالی که به حمایت و پشتیبانی از جوامع می‌پردازند، همچنان رو به کاهش است که در نتیجۀ آن، آشفتگی‌های سیاسی و خطرات امنیتی افزایش می‌یابند و کمتر قابل پیش‌بینی می‌شوند.
۷- افزایش اقدامات محافظه‌کارانه
جنبش‌های ضد سیستم (Anti establishment movements) سیاستمداران را مجبور کرده تا برای داشتن قدرت رقابت بیشتر در سطح جهان به سمت رویکردهای سوداگری (mercantilism approach) تغییر جهت دهند. این کار باعث می‌شود بار دیگر دیوارها بالا بروند و موانع بیشتری ایجاد شوند. این موانع علاوه بر بخش‌های تولید و کشاورزی، بطور قابل توجهی در اقتصاد دیجیتالی و صنایع توأم با نوآوری نیز دیده می‌شود. باید توجه داشت که موانع جدید کمتر قابل رویت هستند و به جای تحمیل تعرفه‌ها و مقررات بیشتر برای واردات، به اشکال دیگری مانند طرح‌های نجات و یارانه‌ها خود را نشان می‌دهند.
۸- بحران بریتانیا
کاریکاتورهایی در واکنش به خروج بریتانیا از اتحادیه اروپا
مشکلات بریتانیا که هم نشأت گرفته از آشفتگی‌ها به دلیل مذاکرات برکسیت و هم مشکلات سیاسی داخلی است، خطرات جدیدی را می‌آفریند.در موضوع برکسیت، اصل این است که «تا زمانی که روی همه چیز توافق نشود، روی هیچ چیزی توافق نشود». این اصل دعواهای بی پایانی را میان دو طرف بر سر جزئیات بوجود خواهد آورد. در موضوع سیاستهای داخلی نیز مدیریت برکسیت ممکن است به قیمت شغل ترزا می، نخست وزیر کنونی بریتانیا تمام شود.
۹- ماهیت سیاستها در جنوب آسیا
ماهیت سیاستها در جنوب آسیا نیز آیندۀ این مناطق را بطور فزاینده‌ای تهدید می‌کند و چالش‌های غیرمنتظره‌ای را برای برنامه ریزان اقتصادی و سرمایه گذاران خارجی بوجود می آورد.اسلام گرایی در بخشی از جنوب شرق آسیا بویژه در مالزی و اندونزی، اشکال محلی پوپولیسم را تغذیه می کند و خشونتهای قومی در چین نیز پیامدهای قوی به همراه خواهد داشت. در هند نیز این خطر وجود دارد که نارندرا مودی، نخست وزیر این کشور به پشتیبانی بیشتر از ملی گرایان هندو با هدف پیروزی دوباره در انتخابات سال ۲۰۱۹ میلادی بپردازد.
۱۰- امنیت آفریقا
بی‌ثباتی‌ها در کشورهای آفریقایی هر نوع تلاش برای رسیدن به موفقیت در این قاره را با شکست مواجه خواهد کرد. خطرات گروههایی همچون الشباب و القاعده در این قاره جدید نیستند اما شرکای خارجی که به برقراری ثبات در دولتهای ضعیف در این قاره کمک می‌کردند، اکنون ناامید شده‌اند.
به نظر شما مهم ترین اتفاق سیاسی در سال ۲۰۱۸ میلادی چیست؟
عالی بود جناب مهندس. به نظرم دلار، مهم ترین تهدید ایران است