۱۲۰ کتاب خوب برای منتقدان ادبی خوب

اگر میخواهید منتقد ادبی شوید بخوانید!

منتقد بودن، چه در سینما و تئاتر، و چه در سیاست و ورزش و سبک زندگی، نیاز به اطلاعات و مهارت دارد تا نقد، حرفه ای و اثر گذار باشد. توییتر و اینستاگرام سبب شده تا بسیاری از شهروندان دهکده جهانی، نسبت به هر موضوعی واکنش نشان داده و به نوعی، با نگاه انتقادگرایانه به آن نگریسته و تحلیل هایی ارائه کنند.

در میان همه نقدها، نقد ادبی، کمتر دستخوش تاخت و تاز آماتورها قرار می گیرد. چرا که نقد ادبی، کاری حرفه ای و دشوار  تر از نقد مسائل عادی زندگی و رسانه است و به همین خاطر، نظریه و نقد ادبی به عنوان گرایش کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی در اختیار علاقمندان به این فن قرار دارد و ما در سرویس دانستنی ها و سرویس دانشگاه روزیاتو، در سلسله گزارش های معرفی دوره های کارشناسی ارشد و دکتری داخل کشور، به معرفی ۷ گرایش زبان و ادب فارسی در مقطع ارشد در روزهای آینده  اشاره خواهیم کرد تا اگر قصد تحصیل در رشته نقد ادبی را داشتید، با سرفصل ها و منابع آن هم آشنا شوید.

نقد ادبی یک حرفه است و منتقد ادبی یک شغل کاملا تخصصی. درست مثل معماری یا پزشکی. البته برای منتقد شدن شما الزاما نمی بایست به اکادمی بروید و مدارج تحصیلی عالیه را طی کنید. چه اگر حتی اینکار را هم بکنید و به دروس دانشگاهی بسنده کنید هیچگاه منتقد نخواهید شد. خیلی ها سوال می کنند که چگونه میتوان منتقد ادبی شد. این سوال چنین افرادی را با یک سوال می توان پاسخ داد. برای چه میخواهید نقد کنید و سوال کنندگان تا جواب روشنی ندهند ، نمیتوان راهنمایی خوبی ارائه کرد. علت تاکید بخاطر اینست که پاسخ به این سوال مسیر حرکت شما در یادگیری و حتی سبک نقد ادبی تعیین میکند.

حال بیایید فرض کنیم شما میگویید قصدتان از منتقد شدن فهمیدن لایه های زیرین یک اثر هنری و کشف نقاط تاریک و ناپیدای ان در چارچوبی مشخص و روشن است. خب از اینجا به بعد میتوان دقیقتر صحبت کرد و چشم انداز واضح تری بدست داد.

نقد ادبی یا بهتر است بگوییم یادگیری نقد ادبی به مثابه یک کار تخصصی هیچ شباهتی به یادگیری تخصص های دیگر ندارد. شما برای متخصص شدن در هر زمینه ای بجز نقد ادبی -مثلا پزشکی – می بایست برخی دوره های مشخص را بگذرانید. در ازمونهای معتبری پذیرفته شوید و تجربه عملی کافی هم داشته باشید. مثلا گرایش نظریه و نقد ادبی در مقطع کارشناسی ارشد زبان و ادب پارسی و دکتری نقد را در داخل و خارج از کشور،  سبب می شود تا شما با این حوزه  بهتر و علمی آشنا شوید.

اما در مورد نقد ادبی قضیه کاملا متفاوت است. هیچ مدرسی نمیتواند ادعا کند که شما با خواندن مثلا -بوطیقای ارسطو و چند کتاب دیگر – منتقد خواهید شد. و این حرف یک دروغ بزرگ است. شما برای تبدیل شدن به منتقد به هیچ عنوان دایره مطالعاتی مشخصی ندارید. چرا که هرجا برای خود محدودیت قائل شوید چندی بعد خواهید دید که هنرمندان خلاق با آفرینش سبک های جدید شما را وادار می کنند تا دامنه مطالعات خود را گسترده تر کنید  و این راز  ادبیات و زبان است  که شیرینی خاصی به آن می بخشید. اگر  شما بخواهید منتقد  ادبی در زبان پارسی  باشید، کار  سختی دارید.

گفتاری که در ادامه می آید، شما را با ۱۲۰ کتاب در حوزه نقد ادبی آشنا می کند. برای منتقد ادبی  شدن، این ۱۲۰ کتاب  کفایت نمی کند و باید دامنه اطلاعات و مطالعات را گسترش داد. کتابهای  نقد زیادی خواند، کتابهای نقد بزرگان نقد به کتاب های ادبی را مطالعه کرد و در کانون های نقد شرکت کرد. منتقد ادبی، باید زیاد بخواند و مشتاقانه خود را در بوته نقد دیگران قرار  دهد. برای منتقد شدن، باید خوب دید. خوب دیدن، هنری ژرف و شگرف است که با مطالعه حاصل می شود.

مرحله اول آموزش

در زمینه فرهنگ‌‏ها و واژه‏‌نامه‌‏ها (مرحله اول = مقدماتی)

• فرهنگ اصطلاحات ادبی – سیما داد – نشر مروارید
• واژه‏‌نامه هنر داستان‏‌نویسی – جمال میرصادقی و میمنت میرصادقی – کتاب مهناز

در زمینه داستان‏‌نویسی و نقد (مرحله اول = مقدماتی)

• شناخت هنر رمان – کاترین لور – ترجمه محمدرضا قلیچ‏‌خانی- نشر روزنه
•  تأملی دیگر در باب داستان – لارنس پرین – ترجمه محسن سلیمانی – نشر حوزه هنری
•  جنبه‏‌های رمان – مورگان فورستر – ابراهیم یونسی – انتشارات امیرکبیر
•  روش مطالعه ادبیات و نقدنویسی – جان پک، مارتین کویل و… – ترجمه سرورالسادات جواهریان – نشر چشمه

بخش دوم (مرحله نزدیکی به حوزه نقد و نظریه ادبی)

در زمینه تاریخ ادبیات داستانی (مرحله اول)

•  سیری در ادبیات غرب – جی . بی. پریستلی – ترجمه ابراهیم یونسی – انتشارات امیرکبیر
•  تاریخ ادبیات روسیه – میرسکی – ترجمه ابراهیم یونسی – انتشارات امیرکبیر
•  تاریخ ادبیات آمریکا – ویلیس ویگر – ترجمه حسن جوادی – انتشارات امیرکبیر
•  تاریخ و مسائل زیباشناسی – فیلپ هلی، مونرو بردسلی – ترجمه محسن فاطمی – نشر حوزه هنری
•  تاریخچه نقد ادبی – ورنون هال – ترجمه احمد همتی – نشر روزنه

در حوزه نقد و نظریه ادبی (مرحله دوم)

•  عناصر داستان – رابرت اسکولز – ترجمه فرزانه طاهری – نشر مرکز
•  داستان کوتاه – یان رید – ترجمه فرزانه طاهری – نشر مرکز
•  پیش‏‌درآمدی بر شناخت رمان – جرمی هاثورن – ترجمه شاپور بهیان – انتشارات نقش خورشید
•  نظریه ادبی – جاناتان کالر – ترجمه فرزانه طاهری – نشر مرکز
•  در باب طنز – سیمون کریچلی – سهیل سمی – نشر ققنوس
•  تحلیل انواع داستان – ژان میشل آدام و فرانسواز رواز – ترجمه حسین‏‌زاده و شهپرراد – نشر قطره
• ادبیات؛ قصری در تار و پود تنهایی – جلد اول – فتح‌الله بی‌نیاز – نشر قصیده‌سرا

بخش سوم (مرحله تعمق در حوزه نقد و نظریه ادبی)

در زمینه فرهنگ‏‌ها و واژه‌‏نامه (مرحله دوم)

•  فرهنگ اصطلاحات نقد ادبی – بهرام مقدادی – نشر فکر روز
•  فرهنگ ادبیات و نقد – جی. ای. کادن – ترجمه کاظم فیروزمند – نشر شادگان
•  پیرنگ – الیزابت دیپل – ترجمه مسعود جعفری – نشر مرکز
•  ژانر- هدر دوبرو – ترجمه فرزانه طاهری – نشر مرکز

در حوزه نقد و نظریه ادبی (مرحله سوم)

•  عمل نقد – کاترین بلزی – ترجمه عباس مخبر – نشر قصه
•  راهنمای رویکردهای نقد ادبی – ترجمه فرزانه طاهری – نشر نیلوفر
•  روایت داستانی – شولومیث ریمون کنان – ترجمه ابوالفضل حری – نشر نیلوفر
•  نامه‏‌هایی به یک نویسنده جوان – ماریو بارگاس یوسا – ترجمه مجید مهتدی حقیقی – نشر شیرین
•  واقعیت نویسنده – ماریو بارگاس یوسا – ترجمه مهدی غبرایی – نشر مرکز
•  گروتسک در ادبیات – فیلیپ تامسون – ترجمه غلامرضا امامی – نشر نوید (شیراز)
•  نقد ادبی – ترجمه احمد گلشیری – نشر نگاه
•  درآمدی بر داستان‌نویسی و روایت‌شناسی – فتح‌الله بی‌نیاز – نشر افراز

در حوزه نقد و نظریه ادبی (مرحله چهارم)

•  جهان مدرن و ده نویسنده بزرگ – مالکوم برادبری – نشر چشمه
•  درآمدی بر ساختارگرایی در ادبیات – رابرت اسکولز – ترجمه فرزانه طاهری – نشر مرکز
•  راهنمای نگارش گفت‌وگو – ویلیام نوبل – ترجمه عباس اکبری – نشر سروش
•  خلق شخصیت‏‌های ماندگار – لیندا سینگر – ترجمه عباس اکبری – نشر سروش
•  شیوه تحلیل رمان – جان پِک – ترجمه احمد صدارتی – نشر مرکز
•  قصه مکان – علیرضا سیف‌الدینی – نشر افراز

در زمینه فرهنگ‏‌ها و واژه‏‌نامه (مرحله سوم)

•  دانشنامه نظریه‌‏های ادبی معاصر – ایرنا ریما مکاریک – ترجمه محمد نبوی و مهران مهاجر – نشر آگه
• در زمینه تاریخ نظریه و نقد ادبی (مرحله سوم)
•  نقد ادبی در قرن بیستم – ژان ایو تادیه – ترجمه مهشید نونهالی – نشر نیلوفر
•  تاریخ نقد ادبی – رنه‌ولک – ترجمه سعید ارباب شیرانی – نشر نیلوفر (۶ جلد)

در حوزه نقد و نظریه ادبی (مرحله پنجم)

• بوطیقای ساختارگرا- تزوتان تئودورف – ترجمه محمد نبوی – نشر آگه
• زبان‏شناسی و نقد ادبی – راجر فالر، رومن یاکوبسون، دیوید لاج، پیتر بری – ترجمه مریم خوزان و حسین پاینده
• نظریه رمان و ویژگی‏‌های رمان فارسی – محمدرفیع محمودیان – نشر هرمس
• درآمدی بر پژوهش نظریه ادبی – راجر وبستر – مجتبی ویسی – نشر سپیده‏ سحر
• راویت داستان – محمود فلکی – نشر بازتاب‏‌نگار
•  زندگی در دنیای متن – پل ریکور – ترجمه بابک احمدی – نشر مرکز
• راهی به رمان نو – جواد اسحاقیان – نشر گل‌آذین
•  هنر داستان‌نویسی – دیوید لاج – ترجمه رضا رضایی – نشر نی
•  تمثیل – جان مک‌کوئین – ترجمه حسن افشار – نشر مرکز
• تخیل – آر. ال . برت – ترجمه مسعود جعفری – نشر مرکز
• آیرونی – آداگلاس کالین موکه – ترجمه حسن افشار – نشر مرکز
• پوچی – آرنولد هینجلیف – ترجمه حسن افشار – نشر مرکز
•  گوتیک – فرد باتینگ- ترجمه علی رضا پپلاسید – نشر افراز
• تراژدی –آدریان پول – ترجمه پدرام لعل بخش – نشر افراز
• روایت‌ها و راوی‌ها – گریگوری کوری – ترجمه محمد شهبا- نشر مینوی خرد

در حوزه نقد و نظریه ادبی (مرحله ششم)

•  نشانه‌شناسی – پی‏یر گیرو – ترجمه محمد نبوی – نشر آگه
•  نگاهی تازه به معنی‏‌شناسی – فرانک. ر. پالمر – ترجمه کورش صفوی – نشر مرکز
•  هرمنوتیک فلسفی و نظریه گادامر – جوئل واینسهایمر – ترجمه مسعود علیا – نشر ققنوس
•  نظریه‏‌های روایت – والاس مارتین – ترجمه محمد شهبا – نشر هرمس
•  نظریه ادبی – یوهانس ویلهم برتنز – ترجمه فرزان سجودی – نشر آهنگ دیگر
•  راهنمای نظریه ادبی – رامان سلدون و پیتر ویدوسون – ترجمه عباس مخبر – نشر طرح نو
•  مدرنیسم و پسامدرنیسم در ادبیات – انتخاب و ترجمه حسین پاینده – نشر روزنگار
•  جهان رمان – رولان بورنوف و رئال اوئله – ترجمه نازیلا خلخالی – نشر مرکز
•  قصه روان‏شناسی نو – لئون ایدل – ترجمه ناهید سرمد – نشر شباویز
•  ادبیات پسامدرن – انتخاب و ترجمه پیام یزدانجو – نشر مرکز
•  بینامتنیت – گراهام آلن – ترجمه پیام یزدانجو – نشر مرکز
•  نقد و حقیقت – رولان بارت – شیرین‏دخت دقیقیان – نشر مرکز
•  زبان‌شناسی و رمان – راجر فالر – ترجمه محمد غفاری – نشر نی

در حوزه نقد و نظریه ادبی (مرحله هفتم) دوره تکمیلی

•  در جهان رمان مدرنیستی – فتح‌الله بی‌نیاز – نشر افراز
•  مدرنیسم – انتخاب و ترجمه حسنعلی نوذری – نشر نقش ‏جهان
•  پست‏‌مدرنیسم – انتخاب و ترجمه حسنعلی نوذری – نشر نقش‏ جهان
• تبارشناسی پست‏‌مدرنیسم – انتخاب و ترجمه علی‌اصغر قره‏‌باغی – دفتر پژوهش‏ های فرهنگی
•  واژگان و اصطلاحات فرهنگی – انتخاب و ترجمه علی‏‌اصغر قره‏‌باغی – پژوهشگاه فرهنگ و هنر اسلامی
•  پست‌‏مدرنیسم – انتخاب و ترجمه گروه مترجمان (زیر نظر عبدالکریم رشیدیان) نشر نی
•  تخیل مکالمه‌ای – میخائیل باختین – ترجمه رؤیا پورآذر – نشر نی
•  راویت و تاریخ – جمع‌آوری جفری رابرتز – ترجمه جلال فرزانه دهکردی – نشر داشنگاه امام صادق
•  پنجاه متفکر معاصر – جان لچت – ترجمه محسن حکیمی – نشر خجسته

نقد روی آثار مشخص

• کاترین. پ. هارتنت – نقدی بر «مویه کن سرزمین محبوب من» نوشته آلن پیتون
• والتر جیمز میلر و یانی .ای. نلسون – نقدی بر «سلاخ‏ خانه شماره پنج» نوشته کورت ونه‌گات
• لسلی شپرد – نقدی بر «یادداشت‏های زیرزمینی» نوشته داستایفسکی
• جان. ف. مک کیتی – نقدی بر «پیرامون اسارت بشری» نوشته ویلیام سامرست موآم
•  استانلی کوپرمن – نقدی بر «مروارید، موش‌‏ها و آدم‏‌ها، خوشه‏‌های خشم، شرق بهشت» نوشته جان استاین‌‏بک
• هنری ای. هو. برت – نقدی بر «داستان دو شهر» نوشته چالز دیکنز
• کارولین رابرتس ولچ – نقدی بر «ژرمینال» نوشته امیل زولا
• بانی ای. نلسون – نقدی بر «زوربای یونانی» نوشته نیکوس کازانتزاکیس
• جری گلن – نقدی بر «شش داستان» نوشته هرمان هسه
• ای. ال. گیلبرت – نقدی بر «بازار خودفروشی» نوشته ویلیام تکری
• ای. ال. گیلبرت – نقدی بر «کیم و کتاب‏‌های جنگل» نوشته رودیارد کیپلینگ
• -چارلز لیویت – نقدی بر «آخرین بازمانده موهیکان‏ها» نوشته جیمز فینمور کوپر
• چارلز لیویت – نقدی بر «شاهزاده و گدا» نوشته مارک تواین
• چارلز .ل. لیویت و امیلی لیویت – نقدی بر «بازگشت بومی» نوشته ت. هاردی
• لسلی. ا. شپارد – نقدی بر «اوژنی گرانده» نوشته بالزاک
• لسلی. ا. شپارد – نقدی بر «باباگوریو» نوشته بالزاک
• جری گلن – نقدی بر «سیدارتا» نوشته هرمان هسه
• دونالد رودن – نقدی بر «خاک خوب» نوشته پرل. س. باک
• ا.س. فریدریش میر – نقدی بر «نرگس و زرین‏‌دهن » نوشته هرمان هسه
• دیوید .ا. گودینگ – نقدی بر «ابله» نوشته داستایفسکی
• جان ویتون – نقدی بر «دمیان» نوشته هرمان هسه
• الیزابت .سی. فیلیپس – نقدی بر «فرزند بومی» نوشته ریچارد رایت
• جان پک – نقدی بر نُه کتاب نوشته نویسندگان مختلف جهان
• منتقدین مختلف – نقدی بر آثار مختلف جهان – ترجمه احمد گلشیری (۴ جلد)
• درباره آلبر کامو – ریچارد کمبر – ترجمه کیهان بهمنی

منتقدان خوب، همیشه خوب میخوانند و خوب می نویسند