دیشب بالاخره طولانی ترین ماه گرفتگی قرن بیست و یک رخ داد و مردم سراسر دنیا به تماشای این پدیده ی طبیعی شگفت انگیز نشستند. ماه گرفتگی بعدی ۷ سال دیگر رخ خواهد داد اما تا سال ۱۴۸۴ شمسی مردم دنیا دیگر شاهد ماه گرفتگی کلی تا این حد طولانی نخواهند بود. به همین مناسبت شاید بد نباشد کمی بیشتر درباره ی این پدیده ی نجومی حیرت انگیز بدانیم. در ادامه به حقایقی جالب و خواندنی درباره ی ماه گرفتگی می پردازیم.
۱- ماه گرفتگی تنها طی یک ماه کامل رخ می دهد
وقتی ماه در مقابل خورشید و زمین میان آن دو قرار می گیرد، سایه ی زمین روی ماه می افتد و ماه گرفتگی یا به عبارت دیگر، خسوف رخ می دهد. اما هر ماه شاهد رخ دادن خسوف طی یک ماه کامل نیستیم چون مدار کره ی ماه ۵ درجه از مدار کره ی زمین انحراف دارد و کره ی ماه اغلب در زیر یا بالای صفحه ی مدار زمین قرار می گیرد.
۲- سه نوع خسوف وجود دارد
ماه گرفتگی می تواند کلی، جزئی و نیم سایه ای باشد. ماه گرفتگی کلی زمانی رخ می دهد که سایه ی زمین به طور کامل ماه را می پوشاند. ماه گرفتگی جزئی (تصویر بالا) زمانی اتفاق می افتد که سایه ی زمین تنها بخشی از ماه را می پوشاند. ماه گرفتگی نیم سایه ای هم زمانی رخ می دهد که ماه از قسمت نیم سایه ی زمین عبور می کند. نیم سایه یعنی منطقه ای که زمین فقط قسمتی از پرتوهای خورشید را مسدود می کند و مانع از رسیدن این پرتوها به ماه می شود. این نوع ماه گرفتگی عموما از چشم تماشاچیان گذری و غیر حرفه ای آسمان شب پنهان می ماند.
خسوف، چه کلی باشد چه جزئی یا نیم سایه ای، دو تا چهار بار در سال، در زمان عبور ماه از بخش هایی از سایه ی زمین رخ می دهد.
۳- خسوف از روی کره ی ماه هم قابل مشاهده است
اگر در زمان وقوع خسوف روی کره ی ماه باشید، کره ی زمین را تاریک خواهید دید چون در این حالت، خورشید در پشت آن قرار می گیرد. به علاوه دور تا دور کره ی زمین یک حلقه ی درخشان به رنگ قرمز خواهید دید که در حقیقت همان نور خورشید است که از میان اتمسفر کره ی زمین پراکنده شده است.
۴- تجزیه ی نور باعث می شود ماه در زمان خسوف به رنگ قرمز دیده شود
وقتی ماه مایل به رنگ قرمز دیده می شود به آن ماه خونین می گویند و این اتفاق در جریان ماه گرفتگی، به دلیل تجزیه ی نور در اتمسفر کره ی زمین رخ می دهد. به این پدیده «پراکندگی ریلی» می گویند. در حقیقت، همین مسأله علت رنگ مایل به قرمز طلوع و غروب خورشید هم است.
۵- مدت زمان خسوف ها متفاوت است
بدیهی است که ماه گرفتگی ها هرگز تا ابد ادامه پیدا نمی کنند. برخی خسوف ها طولانی تر و برخی کوتاه تر هستند. این مسأله به شکل سایه ی زمین بستگی دارد. در حقیقت، این سایه شکلی مخروطی دارد بنابراین بسته به نقطه ی عبور ماه از این سایه، زمان خارج شدن ماه از سایه متفاوت است.
۶- ماه گرفتگی ها طی میلیون ها تا میلیاردها سال آینده به شکل دیگری رخ خواهند داد
کره ی ماه هر ساله به میزان ۱/۶ اینچ (حدود ۴ سانتیمتر) از زمین دور می شود. همین مسأله سبب می شود تا در نهایت شکل سایه ی زمین روی ماه دچار تغییر شود.
۷- تماشای ماه گرفتگی بی خطر است
برخلاف تصور رایج، تماشای خسوف با چشم غیر مسلح خطر چندانی ندارد چون ماه گرفتگی کم نورتر از ماه کامل است. اما تماشای خورشید گرفتگی یا همان کسوف، باید حتما با تجهیزات انجام شود.
۸- برخلاف خورشید گرفتگی، خسوف از همه جا قابل رؤیت است
خورشید گرفتگی را تنها در نقاط خاصی از دنیا می توان تماشا کرد اما ماه گرفتگی از هر نقطه ی زمین در هنگام شب قابل مشاهده است.
۹- ماه گرفتگی بیشتر از خورشید گرفتگی رخ می دهد
علت این مسأله سایه ی زمین است که اندازه ی آن کمی بزرگ تر از کره ی ماه است.
۱۰- پدیده ی سلنلیون زمانی رخ می دهد که خسوف و طلوع خورشید همزمان رخ دهد
پدیده ی نادر سلنلیون (Selenelion) تنها پیش از غروب آفتاب یا بعد از طلوع خورشید رخ می دهد و طی آن خورشید و ماه گرفتگی در نقاط مختلف آسمان درست در بالای خط افق پدیدار خواهند شد.
۱۱- مردم دوران باستان ماه گرفتگی را نشانه ی بدی می دانستند
از نظر آن ها این اتفاق به معنای آن بود که خدایان از انسان خشمگین هستند. برخی دیگر نیز تصور می کردند در هنگام خسوف، ماه شکار یک پلنگ می شود و به همین دلیل ماه به رنگ قرمز در می آید.
۱۲- کریستوف کلمب با علم به ماه گرفتگی توانست خود را از یک مخمصه نجات دهد
کریستوف کلمب، جهانگرد شهیر در سرزمین جامائیکا گرفتار شده بود که با علم به ماه گرفتگی توانست بومیان را وادار به خدمت به خود کند. ماه ها از حضور کلمب و خدمه ی کشتی اش در سرزمین جامائیکا می گذشت و بومیان از تأمین غذای آن ها خسته شده بودند. کلمب با دانشی که از ماه و پدیده ی ماه گرفتگی داشت توانست خسوف سال ۱۵۰۴ میلادی را پیش بینی کند. او اما بدون اشاره به حقیقت امر، ادعا کرد که خدای او از بدرفتاری بومیان با سیاحان خشمگین است. وقتی خسوف کامل رخ داد، بومیان که از کلمب و خدای خشمگین او ترسیده بودند، مجاب شدند باز هم غذای آن ها را تأمین کنند.
۱۳- بخشی از وبسایت آژانس فضایی ناسا به پدیده ی خسوف اختصاص دارد
بخشی از وبسایت ناسا به اطلاعات مربوط به ماه گرفتگی های گذشته و آینده اختصاص یافته و زمان و مکان مشاهده ی خسوف ها از اطلاعاتی هستند که در این بخش ارائه شده است.
بدون نظر