پروفسور احسان یارشاطر، بنیانگذار دانشنامه ایرانیکا و مرکز مطالعات ایرانشناسی دانشگاه کلمبیا آمریکا، روز گذشته در سن ۹۸ سالگی در کالیفرنیا امریکا درگذشت و جامعه ایرانیان، یکی از ستاره های پر فروغ زبان و ادب پارسی معاصر را از دست داد.
احسان یارشاطر را باید یکی از پر افتخار ترین چهره های علمی ایران در داخل و خارج از کشور در نیم قرن اخیر دانست که بیش از ۷۰ سال به رونق زبان و ادبیات کهن پارسی گویان کمک کرد و همکارانش، وی را زبان شناسی متعهد و سخت کوش می دانستند که در معرفی تاریخ مستند ایران، مثال زدنی بود.
احسان یارشاطر را در فهرست اولین ایرانیان جهان می دانند که پس از جنگ جهانی دوم، به مرتبه استاد تمام دانشگاه های خارج از کشور رسید. او موسس دانش نامه بزرگ ایرانیکا است که تلاش مهمی برای شناساندن فرهنگ و تاریخ و زبان این مملکت به اقصی نقاط جهان به شمار می رود.
تا کنون بیش از ۳۰۰ نویسنده و محقق با این دانشنامه همکاری داشته و سه جلد از مجموعه کتاب های تاریخ ایران کمبریج توسط او ویراستاری گردد.
او متولد همدان از یک خانواده کاشانی بود و نخستین مرکز ایرانشناسی در نیویورک را پایه ریزی کرد. قرار است تا سال ۲۰۲۰ میلادی، روند تالیف این دانشنامه ایران شناسی به پایان رسیده و توسط بنیادی که یارشاطر تاسیس کرد، منتشر شود. احتمالا با درگذشت او که سبب معروفیت بیشتر وی شده است، ایرانیان در داخل و خارج از کشور به جهت حمایت از زبان فارسی، از بنیاد او حمایت های بیشتری بکنند.
کتاب حکمت تمدنی و کتاب تاریخ ادبیات فارسی نوشته دکتر احسان یارشاطر
تاملی در کتاب حکمت تمدنی
کثرت موضوعی مطالب گزیده شده برای درج در این کتاب نمایانگر تسلط نویسنده به موضوعات مربوط به ایران شناسی در بالاترین سطوح دانشگاهی است. موضوعات شامل ادبیات و هنر معاصر در عمیق ترین لایه ها و بررسی جامع و ژرف گویشها و لهجه های ایرانی، و رابطه بینابین بین زبانهای مورد بررسی است.
مقاله ها و مطالعات بسیار جالبی در مورد آیینهای مانی و مزدک ارائه شده است که برای همه حتی متخصصان ادیان ایرانی جالب و آموزنده خواهد بود. این سوال شاید برای علاقمندان پیش آمده باشد که چرا در شاهنامه از پادشاهان ماد و هخامنشی خبری نیست؟ این بررسی مهم به صورت یک فصل در قالب یک مقاله جالب ارائه شده است.
افسانه خلقت در آیین مانی و تطبیق آن با داستان خلقت در ادیان سامی و آفرینش آدم و حوا و روایتهای آن مشخصا بسیار مهم و آموزنده است. مقاله استاد یارشاطر در مورد هنر معاصر تحت عنوان «آیا می توان از نقاشی جدید لذت برد» معرفی هنر مدرن و زیباشناسی پسامدرن است.
در این مقاله بلند و مستند استاد تئوری مهمی در موضوع زیباشناسی و هنر ارائه می کند. ایراد ناهنجار و نازیبا بودن هنر مدرن را که همه بارها شنیده ایم را ایشان اینگونه مطرح می کنند:
«…جمعی کج طبع و نااستاد که از کشیدن موشی یا خرگوشی، چنان که به موش و خرگوش شبیه باشند، عاجزند نام استاد بزرگ و هنرمند توانا بر خود گذاشته و موزه ها و نمایشگاهها را به اثار ناهنجار خود انباشته اند. عجب تر آنکه بسیاری از نقادان و دانشمندان و نویسندگان نیز، که ظاهرا در سلامت عقل آنان تردید نیست، به فریب اینان از راه بدررفته و به ستایش مضامین غریب و اشکال نامطبوع ایشان برخواستند…هنرشناسان به جای آنکه این کجروان را به تیمارستان بفرستند و هنردوستان را از مزاحمت آنان برهانند، در بزرگی آنان سخن می گویند و هذیان منقوش ایشان را بیان احوال آدمی و تصویر جهان خارج می نامند.» (ص ۱۴۷-۱۴۹)
کتاب راهنمای کتاب احسان یارشاطر
مرحوم استاد احسان یارشاطر را پدر کتاب شناسی ایران و موسس کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران می دانند. دوره بیست و یک جلدی «راهنمای کتاب»، اثر مشترک احسان یارشاطر و ایرج افشار است. مجله «راهنمای کتاب» از سال ۱۳۳۷ تا ۱۳۵۷ با مدیریت و سردبیری ایرج افشار منتشر می‌شد. «راهنمای کتاب» در سال اول به صورت فصلنامه و از سال دوم به صورت ماهانه منتشر می‌شد.
این مجله ابتدا به نقد کتاب اختصاص داشت، اما از سال دوم، حوزه‌ی فعالیت خود را اندکی گسترده‌تر کرد و مقاله‌هایی درباره زبان و ادب فارسی و معدودی نقد و بررسی نسخه‌های خطی را نیز در بر گرفت. تا اواخر دوران نشر خود، نقدهایی را نیز درباره‌ی تازه‌ترین تحقیقات در زمینه‌ی مطالعات ایرانی منتشر می‌کرد.
راهنمای کتاب اثری ماندگار از استاد احسان یارشاطر و استاد ایرج افشار
برای آشنایی با اندیشه ها و فعالیت های استاد یارشاطر در دانشنامه بزرگ ایرانیکا به سایت اینترنتی آن در این آدرس رجوع کرده و اطلاعات لازم را بدست آورید.
تصویر ایندکس سایت دانشنامه بزرگ ایرانیکا
برای آشنایی با کتاب و مقالات دکتر احسان یارشاطر به سایت کتابخانه ملی ایران مراجعه کنید.
بدون نظر