وقتی صحبت از مصر باستان می شود چه چیزهایی به ذهن تان خطور می کند؟ شاید به اهرام مصر فکر کنید، یا مجسمه عظیم ابوالهول و خدایانی که سرهایشان به شکل حیوانات است. شاید هم به یاد مومیایی ها می افتید. اما واقعا چقدر از آن ها می دانید؟ مومیایی ها فقط اجسادی پیچیده در نوارهای پارچه ای کتان نبودند. مومیایی سازی یکی از آیین های مهم دوران مصر باستان بود و مومیایی ها جایگاه ویژه ای در فرهنگ آن دوران داشتند. دانشمندان به اطلاعات بسیار جالبی درباره ی مومیایی ها دست یافته اند. با ۱۰ حقیقت جالب و خواندنی درباره ی مومیایی های مصر باستان همراه باشید.
۱- هزینه ی مومیایی کردن
طبق دست نوشته های یک سیاح یونانی مربوط به میانه ی سال های ۶۰ تا ۵۷ پیش از میلاد مسیح، هزینه ی گران قیمت ترین شیوه ی مومیایی سازی، یک تالنت نقره (واحد پولی دوران باستان) به وزن ۳۰ کیلوگرم بود. این هزینه مربوط به دوران فرمانروایی دودمان بطلمیوسی در مصر باستان است.
امروزه تهیه ی ملزومات مومیایی سازی شامل پارچه ی کتان، سدیم کربنات دهیدراته (ناترون)، رزین و گزدود، در مجموع ۳۶۰۰ دلار خرج بر می دارد، اما خود مومیایی کردن ۷۰ هزار دلار هزینه دارد و شرکت های مختلفی وجود دارند که کار مومیایی سازی اجساد انسان و حیوانات خانگی را انجام می دهند. مومیایی سازی حیوانات خانگی بین ۷ تا ۱۰۰ هزار دلار هزینه دارد. این در حالی است که هزینه ی یک مراسم تشییع و دفن جنازه در امریکا در سال ۲۰۱۷ به طور متوسط بین ۷ تا ۱۰ هزار دلار و هزینه ی مراسم سوزاندن جسد ۱۰۰۰ دلار بود.
۲- استفاده ی درمانی از مومیایی ها
از سال ۴۰۰ میلادی تا قرن نوزدهم، مومیایی ها کاربرد دارویی داشتند. اروپایی ها تصور می کردند مومیایی ها با استفاده از قیر طبیعی ساخته می شدند، در حالی که مصریان باستان از ماده ی رزین برای مومیایی سازی استفاده می کردند که شبیه به قیر است اما هیچ فایده ای برای سلامتی ندارد.
در قرون وسطی، افراد ثروتمند مومیایی های آسیاب شده را به عنوان دارو خریداری می کردند و این اعتقاد به فواید پزشکی مومیایی ها تا دهه ی ۱۸۰۰ میلادی ادامه داشت. وقتی پیدا کردن مومیایی ها سخت شد، به جای آن ها از اجساد خشک شده ی مجرمان استفاده می شد.
در دوره ای هم اجساد انسان ها را آسیاب و با عسل مخلوط می کردند که از آن یک شیره ی دارویی شیرین به دست می آمد. در دورانی از تاریخ، اجساد را با عسل مومیایی می کردند و این کار به ویژه برای آن انجام می شد که بعدها بتوان آن ها را به دارو تبدیل کرد. در بعضی نقاط دنیا هم رهبران و روحانیان را در تابوتی از عسل مومیایی می کردند که البته این کار به هدف استفاده ی پزشکی از آن ها انجام نمی شد.
۳- مومیایی های حیوانات
مصریان باستان علاوه بر آنکه حیوانات خانگی خود را مومیایی می کردند، بعضی حیوانات را هم فقط به قصد مومیایی کردن پرورش می دادند. این مومیایی ها معمولا پیشکشی به خدایان مصریان بودند، چون مصری ها خدایان شان را با حیوانات مرتبط و آن حیوانات را گاهی شکل تجسمی یافته ی خدایان می دانستند. برای مثال «باستت» یکی از الهه های دوران مصر باستان با ظاهر یک ماده شیر بود که مصری ها تصور می کردند ارتباط ویژه ای بین این الهه و گربه ها وجود دارد. مصریان حیوانات مومیایی شده را درون تابوت ها و مقبره ها دفن می کردند و این کار به ویژه برای خدایان و الهه هایی انجام می شد که آن حیوانات سمبلی از آن ها بودند یا اهمیت زیادی برای مصریان داشتند.
اگرچه در دوران مصر باستان مومیایی های زیادی از حیوانات ساخته شد اما ساخت این مومیایی ها در مقایسه با مومیایی انسان ها به مهارت و زمان کمتری نیاز داشت. بیشتر مومیایی های حیوانات را مردمی خریداری می کردند که می خواستند هنگام زیارت در معابد آن ها را به خدایان و الهه ها پیشکش کنند. روحانیان مصری هم برای ادای احترام به خدایان و الهه ها این مومیایی ها را در قبرستان معابد دفن می کردند. گربه ها، بابون ها، ماهی ها، کروکودیل ها و گاوهای نر از جمله حیواناتی بودند که مومیایی می شدند.
۴- آماده کردن متوفی برای زندگی بعد از مرگ
مومیایی سازی احتمالا مهم ترین جنبه ی آداب مذهبی مصریان باستان بود. به اعتقاد مصری ها کار مومیایی سازی برای دست یافتن به زندگی بعد از مرگ ضروری بود چون آن ها معتقد بودند بعد از مرگ در مسیر خود به سوی جهان باقی، به کالبد فیزیکی خود نیاز دارند.
مومیایی سازی با آنکه آیینی مذهبی بود، رفته رفته جایگاه مهمی در اقتصاد مصر باستان پیدا کرد، چون برای مومیایی ها خدمات مختلفی مثل آرایش موها، زیباسازی و ساخت تابوت ارائه می شد.
۵- آراستن مومیایی ها
در دورانی از مصر باستان، یکی از مراحل مومیایی سازی، رنگ آمیزی بدن مومیایی ها بود. مصریان مومیایی های مردان را به رنگ قرمز و مومیایی های زنان را به رنگ زرد در می آوردند. چشمان مومیایی ها مصنوعی و از جنس شیشه یا سنگ بود و برای موهای آن ها از کلاه گیس یا نخ های بافته شده استفاده می شد. در دوران های بعدی، پوست مومیایی ها را با ورق طلا می پوشاندند.
مصریان باستان حتی ناخن های مومیایی ها را با نوعی حنا رنگ می کردند. استفاده از حنا، پیش از هند در مصر باستان رایج بود. ناخن های مومیایی کشف شده ی رامسس اول، یکی از فرعون های مصر باستان، رنگی نارنجی دارد که نشان دهنده ی وجود حنا یا نوع دیگری از رنگ در آن زمان است.
۶- مومیایی های طبیعی
مومیایی سازی از همان ابتدا در مصر باستان رایج نبود. اجسادی که در شن های بیابان های مصر دفن می شدند، به دلیل خشکی محیط به مومیایی هایی طبیعی تبدیل می شدند. دانشمندان معتقدند مومیایی شدن اتفاقی اجساد و حفظ شدن آن ها باعث شکل گیری آیین مومیایی سازی شد.
وقتی مصریان باستان اعتقاد پیدا کردند که اجساد نباید از بین بروند، دست به کارهایی زدند تا بدن شخص درگذشته را حفظ کنند، اما ۸۰۰ سال طول کشید تا با بیرون آوردن اندام های داخلی جلوی روند تجزیه را بگیرند. ۳۴۰۰ سال قبل از میلاد مسیح، مصریان شروع به پوشاندن مومیایی ها با نوارهای کتان کردند، اما تنها از ۲۶۰۰ سال پیش از میلاد، شروع به بیرون آوردن اندام های داخلی اجساد کردند. آن ها از ۵۵۰۰ سال قبل شروع به دفن مومیایی ها درون مقبره ها و تابوت ها کردند.
۷- شکل قرارگیری دست ها
شکل قرارگیری دست ها در مومیایی ها اهمیت زیادی دارد. برای مثال، حالتی که در آن دست ها به شکل متقاطع روی قفسه ی سینه قرار می گرفتند، مخصوص فرمانروایان بود.
در هر دوره ای از مصر باستان، شکل قرار گیری دست ها در مومیایی ها تغییر می کرد. مثلا دست های مومیایی های باقیمانده از دوران پیش سلسله ای مصر روی صورت شان قرار می گرفت یا در مومیایی های فرمانروایان دوران های کهن و میانی مصر باستان، دست ها در کنار بدن یا گاهی روی لگن قرار داشتند. اما حالت متقاطع دست ها روی قفسه ی سینه که رایج ترین تصویر از مومیایی ها است، تنها در دوران پادشاهی جدید در مصر باستان برای فرمانروایان مرد استفاده می شد.
۸- مومیایی های ارزان قیمت
در دوران مصر باستان، مردم طبقات پایین جامعه استطاعت پرداخت هزینه ی تمامی مراحل مومیایی سازی را نداشتند. به همین دلیل مومیایی های آن ها تابوت یا مقبره نداشتند و معمولا اجساد آن ها را تنها خشک می کردند و همه یا بعضی از اندام های اجساد را دست نخورده باقی می گذاشتند.
مصریانی که بسیار فقیر بودند گاهی جسد را تنها در یک پارچه می پیچیدند و چند روز یا چند هفته درون شن های بیابان دفن می کردند تا جسد خشک شود. بعد از آن حفره های جسد را با یک مایع حلال شستشو می دادند و جنازه را در قبرستان دفن می کردند.
۹- کوزه های نگهداری از اندام های بدن
در فرآیند مومیایی سازی مصر باستان ریه ها، کبد، معده و روده ها بیشترین اهمیت را داشتند. مصری ها این اندام ها را از اجساد خارج کرده و درون کوزه های مخصوصی نگهداری می کردند. این کوزه ها بر اساس چهار خدای مصر باستان ساخته می شدند که مصریان اعتقاد داشتند از اندام های بدن متوفی محافظت می کنند. درِ هر کوزه به شکل سر هر یک از این خدایان، یعنی به شکل بابون، شغال، انسان و شاهین بود.
احتمالا مصری ها ابتدا اندام های بدن را به این دلیل خارج می کردند که وجود آن ها روند تجزیه ی اجساد را سریع تر می کرد. با گذشت زمان، کار خارج کردن اندام ها تبدیل به اعتقادی مذهبی شد و مصریان معتقد بودند شخص متوفی در سفرش به جهان باقی به این اندام ها نیاز دارد.
اما در میان اندام های بدن مغز کمترین اهمیت را در فرآیند مومیایی سازی مصر باستان داشت. به همین خاطر در اغلب مومیایی های دوران های اولیه ی مصر باستان و اجسادی که به طور کامل مومیایی نمی شدند، مغز دست نخورده باقی می ماند.
۱۰- نفرین مومیایی
نفرین مومیایی چیزی جز داستان پردازی های اذهان خیالباف نیست. منشأ این داستان ها، نوشته های تهدیدآمیز روی تابوت مومیایی ها است که مجازات خدایان را به غارتگران مقبره ها درصورت بی احترامی به مردگان گوشزد می کند. البته برخی از قارچ های دوران باستان درون مومیایی ها حفظ شده اند، اما دانشمندان پی برده اند که این قارچ ها خطرناک نیستند.
بدون نظر