اختاپوس‌ها بهترین زندانیان فراری در دنیای زیر آب هستند

دنیای عجیب و شگفت آور پابه‌سرها

اختاپوس شگفت‌آورترین نرم‌تنی است که بشر می‌تواند با آن روبه‌رو شود. برای درک این مساله فقط کافیست حقایقی که در زیر نوشته‌ایم را بخوانید.

در قسمت‌های اول و دوم این مقاله خواندیم که این جانور دریایی عجیب و ظاهرا ترسناک، ویژگی‌های منحصر به فردی دارد. مثلا چهره انسان‌ها در خاطرشان می‌ماند یا حتی قادر است معما حل کند. همچنین متوجه شدیم که اختاپوس نر بلافاصله پس از جفت‌گیری با ماده، عزلت نشین می‌شود تا در نهایت بمیرد. ماده هم پس از این که مطمئن شد فرزندانش به دنیا آمده‌اند، آن قدر به خودش گرسنگی می‌دهد تا در اعماق اقیانوس محو شود.

حالا در این قسمت می‌خواهیم اطلاعات جذاب‌تری در مورد اختاپوس در اختیارتان بگذاریم.  همراهمان باشید.

۸- آلت تناسلی هشت پا هم مانند خودش عجیب است

همان‌طور که در قسمت قبل گفته بودیم اندازه اختاپوس ماده ممکن است به ۴ متر هم برسد و این در حالیست که هشت پای نر نهایتا می‌تواند ۳۰ سانتی‌متر بزرگی داشته باشد. به همین خاطر، تنها راهی که اختاپوس‌های نر و ماده بتوانند تولیدمثل کنند این است که جانور نر یک «هکتوکوتیلوس» (یکی از پاهای هشت پا که هنگام بلوغ دگرگون می‌شود و اسپرم را به جنس ماده تزریق می‌کند) بزرگ را در بدنش توسعه دهد.

این اندام می‌تواند تا دو برابر بزرگ‌تر از کل بدن اختاپوس رشد کند.

در نوک hectocotylus بخشی به نام لیگولا یا زبانک وجود دارد که کیسه اسپرم را وارد لوله فالوپ اختاپوس ماده می‌کند. این بخش قابلیت نعوظ دارد و تنها نرم تن جهان است که از چنین ویژگی‌ای شبیه به پستانداران برخوردار است.

اختاپوس‌های درشت هکتوکوتیلوس را چندین ساعت در بدن ماده قرار می‌دهد تا همه اسپرم‌ها در بدم ماده تخلیه شوند. اما هشت‌پاهای کوچک‌تر باید کار سخت‌تری انجام دهند. آنها مجبورند اندام تناسلی خود را قطع کرده و به اختاپوس ماده تقدیم کنند. یا در برخی مواقع این اندام باید شناکنان خودش را به بدن اختاپوس ماده برساند در همان جا بماند تا زمانی که ماده آماده بارورسازی تخم‌ها را پیدا کرده و از آن استفاده کند.

با این تفاسیر ممکن است یک اختاپوس ماده چندین اندام جنسی از اختاپوس‌های مختلف را در دیواره بدنش نگهداری کند. یعنی فرزندان آنها از چندین هشت پای نر مختلف متولد شوند.

۹- اختاپوس برای دفاع از خودش از اسلحه استفاده می‌کند، قلعه دفاعی حمل می‌کند و  سنگر می‌سازد

مشاهده شده که برخی از گونه‌های هشت پا در جهان حلزون، صدف دوکفه‌ای، پوست نارگیل یا زباله‌های انسانی همانند بطری را با خود حمل می‌کنند.

آنها از این آیتم‌ها به عنوان پناهگاه سیار برای خود بهره می‌گیرند و می‌توانند مسافت‌های طولانی این اثاثیه را زیر بازوان خود زده و هر کجا دلشان می‌خواهد بروند. به محض مشاهده صیاد یا شکارچی، بدون فوت وقت داخل این پناهگاه می‌روند و به بهترین و جذاب‌ترین شکل ممکن در آن قایم می‌شوند.

جذابیت کارشان در این است که مثلا نارگیل یا صدف اگر دو بخشی باشد، اختاپوس خود را در یک نیمه نارگیل قایم می‌کند و با استفاده از بازوان پرتوان خود، نیمه دیگر را روی سرش می‌گذارد تا بدون هیچ اثری به یک نارگیل درسته‌یِ افتاده در کف اقیانوس تبدیل شود. با این روش استتار فوق‌حرفه‌ای شکارچی به هیچ وجه نمی‌توان او را پیدا و صید کند.

جالب است که این قلعه‌های دفاعیِ سیار فقط برای حفظ جان نیست و اختاپوس درون این حلزون یا صدف‌ها کمین می‌کند تا طعمه به او نزدیک شده و غذایش را صید کند.

برخی از هشت‌پاها ترجیح می‌دهند قلعه‌های مستحکم‌تری برای دفاع از جانشان داشته باشند که ثابت هم باشد و مجبور نباشند آن را همه جا زیر بغل بزنند و با خود حمل کنند. به همین خاطر محلی امن برای زندگی پیدا می‌کنند و در ورودی آن را با سنگ‌ها، صدف‌های خالی و گیاهان ریشک‌دار مهر و موم می‌کنند.

جالب است که این جانور چندین ساعت از وقت خود را برای یافتن اندازه مناسب سنگ‌ها و صدف‌ها صرف می‌کند تا مطمئن شود محل زندگی‌اش به اندازه کافی امن و غیر قابل نفوذ خواهد بود.

اگر همه این روش‌های دفاعی کارساز نبود، اختاپوس دست به اسلحه می‌شود!

دلیل این همه تلاش برای زنده ماندن این است اختاپوس بدن نرم و بی استخوانی دارد و یک طعمه بسیار لذیذ برای بیشتر موجودات زیر آب بشمار می‌رود و همه چشم طمع به آن دارند. پس کاملا طبیعی است که هشت پای بیچاره به هر طریق ممکن از جان خود دفاع کند.

با اینکه یکی از اسلحه‌های رایج اختاپوس‌ها، پرتاب صدف به سمت یکدیگر است اما برخی از آنها از سلاح‌های پیشرفته‌تری برای این امر استفاده می‌کنند.

دیده شده، اختاپوس ماده‌ی هفت دست (که طولش ممکن است به ۴ متر هم برسد) یک «ستاره‌دریایی زرده‌تخم‌مرغی» را در میان بازوانش نگه می‌دارد، به طوری که شاخک‌های چسبنده ستاره دریایی از زیر بدن اختاپوس آویزان می‌شود. با اینکه دانشمندان به طور کامل از انگیزه این کار مطمئن نیستند اما فرض بر این است که هشت‌پا مواد مغذی ستاره دریایی را مصرف می‌کند و سپس همراه با این جانور و به بهره گرفتن از شاخک‌های آن (به عنوان عضوی از بدن خود) به صید طعمه‌های بیشتری می‌پردازد؛ طعمه‌هایی که بدون این شاخک‌ها قادر به شکارشان نیست.

هشت‌پای Blanket نیز از شاخک‌های چسبنده به عنوان وسیله دفاعی استفاده می‌کند، اما به روشی کاملا متفاوت. اختاپوس نر کوچک و همچنین ماده‌ها که هنوز رشد نکرده و به ۷ سانتی‌متر نرسیده‌اند از شاخک‌های «ناوچه پرتغالی» به عنوان اسلحه دفاعی بهره می‌گیرند.

هشت پا برای این منظور اول از همه ناوچه پرتغالی را تکه‌پاره می‌کند و سپس شاخک‌های آن را پشت بازوهای خود می‌چسباند.

۱۰- هشت پا می‌تواند در خشکی هم طعمه خود را شکار کند

اختاپوس همانند ماهی آبشش‌ دارد به این معنی که برای ادامه حیات  و نفس کشیدن به شدت به آب نیاز دارد. با این وجود، بسیاری از گونه‌های اختاپوس در جهان برای مدت کوتاهی از آب بیرون می‌آیند تا به شکار خرچنگ‌های موجود در ساحل بپردازند.

حتی گفته می‌شود اختاپوس‌های محبوس هم بعضا پیش می‌آید که از آکواریوم بیرون می‌آیند، طول اتاق را طی کرده و خود را به آکواریوم ماهی‌ها می‌رسانند تا به صید طعمه خود بپردازند و دوباره سر جای اول خود بازگردند. یا حتی ممکن است از آکواریوم فرار کنند و به اقیانوس بروند.

از چنین فرارهای بزرگ و موفقیت‌آمیزی می‌توان به داستان Inky اشاره کرد؛ اینکی یک اختاپوس اهل نیوزیلند است که به محض مشاهده یک درز کوچک در محفظه شیشه‌ای که در آن نگهداری می‌شد، به بیرون خزیده و با حرکت روی زمین خود را به اقیانوس رسانده است.

اما وقتی اختاپوس نمی‌تواند در هوا نفس بکشد چگونه در زمین و خارج از آب زنده می‌ماند؟

هشت پا از روندی موسوم به «پخش غیرفعال» برای نفس کشیدن استفاده می‌کند. به این مفهوم که تا وقتی پوست این جانور دریایی خیس است می‌تواند از طریق آب موجود روی پوست بدنش، به جای  آبشش‌ها اکسیژن را جذب کند. همین ویژگی کمک می‌کند تا اختاپوس محل زندگی خود در آب را برای مدتی کوتاه ترک کرده و به صید طعمه‌های لذیذ حاضر در خشکی بپردازد.

برای هشت‌پاهایی همچون Inky هم این روند کمک می‌کند تا از زندان فرار کرده و به آغوش اقیانوس بازگردند.

جالب است بدانید که اینکی تنها اختاپوس جهان نیست که خبر فرارش رسانه‌ای شده است. در سال ۲۰۱۰ میلادی هشت پای دیگری به نام Sid که در آکواریوم Portobello در کشور نیوزیلند زندگی می‌کرد نیز چندین بار اقدام به فرار کرد.

در اولین تلاش برای فرار از آکواریوم، سید در قسمت زه‌کش آب به مدت ۵ روز مخفی شده بود اما سرانجام توسط مسئولین پیدا و در محفظه‌ی شیشه‌ای دیگری نگهداری شد. دومین باری که تصمیم گرفت فرار کند توانست خود را به کف اتاق برساند اما باز هم نقشه‌اش لو رفت و به آکواریوم بازگردانده شد.

اما پس از دو بار فرار ناموفق، بالاخره سیدِ اختاپوس توانست از دیوارهای شیشه‌ای آکوایوم فرار کند و خود را به اقیانوس برساند.

هشت پایی که قبل از سید در همین آکواریوم زندگی می‌کرد، Harry نام داشت و جالب است که او نیز ۱۰ سال پیش از سید به همین روش از این زندان فرار کرده بود اما در میانه راه روی پله‌های آزمایشگاه دانشگاه علوم دریایی و اقیانوسی Otago پیدا شد.

این فعالیت‌های اختاپوس نشان می‌دهد که این موجود اقیانوسی تا چه اندازه باهوش و ذکاوت است. وقتی یک هشت‌پا تصمیم می‌گیرد فرار کند هیچ بشری نمی‌تواند سد راه او شود!