«نقش حیاتی قراردادها» و جایزه نوبل برای «اولیور هارت»

نگاهی به کتاب «شرکت‌ها، قراردادها و ساختارهای مالی»

اولیور هارت نامی شناخته شده برای فعالان اقتصاد در قرن بیست و یکم است. برنده نوبل اقتصاد و . . . داستانش چیست؟ فرض کنید من و ما تصمیم می‌گیریم با هم یک دکه فروش لیموناد راه‌اندازی کنیم. به این توافق می رسیم که من مواد لازم را فراهم کنم مثل فنجان و لیوان و دکه، و شما هم لیموناد را درست کنید. من لیمونادها را در ظرف میریزم و شما هم حواستان به صندوق پول است.

در نهایت نیز تصمیم میگیریم به شکلی منصفانه پول را بین هم تقسیم کنیم. اما در این بین یک تردید وجود دارد که من را اذیت میکند. من مدام خیال میکنم شما میخواهید محتوای صندوق پول را بردارید. به همین خاطر است که تصمیم میگیریم با هم قرارداد ببندیم.

این کاری رایج در صنایع است. همه‌چیز باید به صورت برابر تقسیم شود. اما من به مرور نگران میشوم: بخش زیادی از ِ موفقیت شغلی ما بستگی به کیفیت لیمونادی دارد که شما تولید میکنید. این همان مسئله‌ای است که تنها یک نفر بر آن کنترل دارد و دیگری نمیداند چه می‌گذرد.

به هرحال باید قاعده ۵۰-۵۰ رعایت شود. در نتیجه هر کدام از ما باید کار خودمان را به درستی انجام دهیم تا دیگری خیالش از بابت کار و سود راحت باشد. قراردادها نقشی حیاتی در اقتصاد مدرن ایفا می‌کنند. این قراردادها هستند که مشخص می‌کنند چه بر سر زمین‌ها می‌آید، چه کسی کار می‌کند و چه کسی به موفقیت میرسد.

قراردادها وضعیت بانکداری و بیمه را مشخص می کنند. افراد معمولا منافع خود را در نظر می‌گیرند. اما افراد برای اینکه از مزایای اقتصادی به عنوان یک فرصت بهره ببرند باید با هم کار کنند و با هم متحد باشند. در واقع آنها باید تصور کنند که منافع مشترک دارند. در این شرایط تنشها بر سر منافع به حداقل میرسد.

در این شرایط، پای قراردادها به میان می‌آید. اولیور هارت، اقتصاددانی است که بابت همین «قراردادها» جایزه نول دریافت کرد. البته او این جایزه را به صورت اشتراکی با فرد دیگری به دست آورد. او در دانشگاه هاروارد فعالیت میکند و به همراه اقتصاددانی فنلاندی از دانشگاه MIT در سال ۲۰۱۶ جایزه نوبل اقتصاد را دریافت کرد. آنها تلاش کردند قراردادهایی ایجاد کنند که در شرایط مختلف بهتر عمل کند و موفقتر باشد. در واقع آنها به فکر بهبود کیفیت قراردادها بودند.

عمده تمرکز آنها بر لزوم همه ِ جانبه بودن قراردادها در معاملات تجاری بود. البته شاید چیزی که آنها به آن دست پیدا کردند نقایصی داشته‌باشد اما به صورت کلی آنها موفق شدند یکی از مسائل حیاتی در بازار را پوشش بدهند. نقش بیمه در قراردادها یکی از مسائلی بود که هولمستروم، همکار هارت، روی آن تمرکز داشت. قراردادها با بیمه، از خطرات احتمالی در امان خواهند ماند.

به هر حال بیمه هم میتواند مشکلات خود را به همراه داشته‌باشد و در نتیجه نمیتواند همه‌چیز را تضمین کند. هارت با فعالیت‌های خود تلاش کرد کارهای هولمستروم را کامل کند. در نتیجه او به صورت دقیقتر و جزئیتری به مسئله قراردادها پرداخت و آن را زیر ذره‌بین گذاشت. یکی از مسائلی که هارت در قراردادها مورد بررسی قرار داده مسئله رقیب است. برای مثال در همان فرضی که در ابتدا داشتیم، اگر کسی یک دکه دیگر روبروی شما برای فروش لیموناد به راه بیندازد، شما باید در قرارداد خود به فکر این رقیب نیز باشید.

این همان مسئله‌ای است که هارت مورد توجه قرار داده‌است. اینها مسائلی است که در تصمیم‌گیری نیز اهمیت خواهد داشت. نظریهای که هارت به کمک همکارش هولمسـتروم آن را کامل کرد کاربردهای فراوانی داشته‌اســت. او درباره انگیزه‌بخشی به افراد نیز در نظریه خود کار کرده است.

در واقع میتوان به کمک قراردادها به افراد انگیزه داد. این امر نیز مستلزم این است که قراردادها به شیوه ای خلاقانه تنظیم شوند. یکی از مسائل مهم دیگری که در کار هارت و هولمستروم مورد توجه قرار گرفته نقش قدرت در برنامه ریزی اســت. در واقع قدرت در برنامه ریزی برای قراردادها حرف اول را میزند. این مسئله در نهایت به قدرت اقتصادی منجر خواهد شد. در واقع میتوان با قراردادهای ساده به قدرت اقتصادی دست پیدا کرد. در نهایت اینکه قراردادها حرف اول و آخر را در زمینه قدرت اقتصاد میزنند و نقشی مهم در دل اقتصاد ایفا میکنند.

اولیور هارت اقتصاددان امریکایی بریتانیایی است که در سال ۱۹۴۸ در بریتانیا متولد شده‌است. او در حال حاضر استاد اقتصاد دانشگاه هاروارد است. این اقتصاددان در سال ۲۰۱۶ به همراه بنیت هولمستروم روی نظریه قرارداد کار کرد و برنده جایزه نوبل اقتصاد شد.

پدرش محقق و پزشک بود و مادرش در شاخه علم ژنتیک فعالیت میکرد. هارت مدرک لیسانس خود را در رشته ریاضیات دریافت کرده‌است. مدرک کارشناسی ارشد و دکتریِ خود را نیز در رشته اقتصاد از دانشگاه پرینستون دریافت کرده‌ است. این اقتصاددان سابقه فعالیت در بسیاری از دانشگاه‌های بزرگ دنیا از جمله کمبریج و ساسکس را دارد. هارت اقتصاددانی است که علاوه بر اقتصاد در حوزه حقوق نیز فعالیت داشته است. به دانشجویان اقتصاد و مدیریت و تجارت، مطالعه کتاب های اولیور هارت را توصیه می‌کنیم.