سال ها قبل گزارشی از یک قبیله بومی که در اعماق جنگل های بارانی آمازون زندگی می کردند خواندم که می گفت در میان این مردمان هیچ مدرکی دال بر داشتن بیماری قلبی وجود ندارد. در واقع، محققان پس از یک مطالعه کامل یک ساله به این نتیجه رسیده بودند که مردمان موسوم به «تسیمانه» (Tsimane) سالم ترین قلب های جهان را دارند، عنوانی که تا پیش از آن به زنان ژاپنی تعلق داشت. بیماری های قلبی عامل اصلی مرگ و میر در جهان به شمار می آید و بسیاری از ما در خانواده های خود با چنین معضلی روبرو بوده یا هستیم. از این رو درک اینکه می توان یک قلب سالم داشت و نگران بیماری های قلبی نبود بسیار مهم جلوه می کند.
بولیوی یکی از فقیرترین کشورهای آمریکای جنوبی است که مردمان تسیمانه ساکن جنگل های بارانی آن می توانند بهترین توصیه ها را برای جلوگیری از بیماری های قلبی به ما بدهند. رفتن به محل زندگی این مردمان آسان نیست. بعد از پرواز به شهر لاپاز که با ارتفاع ۱۲.۰۰۰ فوت از سطح دریا، مرتفع ترین پایتخت جهان به شمار می آید باید به شهر کوچک رورناباکه (Rurrenabaque) در دشت های شمال بولیوی برویم که در کنار رودخانه بنی و جنگل های آمازون قرار دارد. سپس باید با خودروهای آفرود به درون جنگل رفته و سپس سوار کانو شده و از میان رودها و آبراه هایی که از میان جنگل می گذرند خود را به محل زندگی این مردمان رساند. ادامه ماجرا از زبان دکتر سانجای گوپتا در جنگل های آمازون بولیوی روایت می شود.
می دانستیم که مردمان تسیمانه در گروه های خانوادگی متعدد تا حدود ۶۰ نفر در کناره های رودخانه زندگی می کنند. در حالی که غروب آفتاب نزدیک بود یکی از این روستاهای کنار رودخانه را پیدا کردیم. برای منی که به بیش از ۱۰۰ کشور جهان سفر کرده بودم بسیار هیجان انگیز بود که جایی را یافته بودم که زندگی در آن با هر آنچه که تاکنون دیده بودم متفاوت بود. آن شب چادرمان را در وسط روستا برپا کرده و شروع به زندگی به سبک مردمان تسیمانه کردیم. کپرهایی با سقف کاهگلی در اطراف ما قرار گرفته بودند که هیچ گونه برق یا امکانات مدرنی در آن ها یافت نمی شد. یک روز آیپدم را از کیف بیرون آورده و شروع به کار کردن با صفحه آن شدم و مردم تسیمانه با چشم های گشاده شده و دهان های باز مانده طوری به من نگاه می کردند که انگار یک جادوگر یا پیشگو هستم.
با زنان به جستجوی آذوقه می رفتم، مردان را در شکار و ماهیگیری همراهی کرده و با بچه های روستا فوتبال بازی می کردم. هدفم این بود که راز زندگی مردمانی که سالم ترین قلب های جهان را داشتند را کشف کنم و با تمرکز بر روی سه گزاره مهم به سوی این هدف گام برداشتم: رژیم غذایی، فعالیت فیزیکی و استراحت. تا جایی که به رژیم غذایی مربوط می شد تصورم این بود که غذای این مردمان همانی باشد که در دوران پالئوزویک (۲.۵ میلیون سال پیش) وجود داشته و ۶۵ درصد از آن را گوشت حیوانات تشکیل می داد. اما در واقع با عکس این تصور مواجه شدم. تسیمانه ها بخش اعظم کالری های مصرفی شان را از کربوهیدرات ها تامین می کردند.غذاهایی مانند بارهنگ (موز سبز)، کاساو، برنج و ذرت نزدیک به ۷۰ درصد از رژیم غذایی روزانه این مردمان را به خود اختصاص می داد.
این رژیم غذایی در آمازون از روی ناچاری و محدودیت های این منطقه شکل گرفته است زیرا غذاهایی که از راه کشاورزی به دست می آیند، بهترین و تنها گزینه پیش روی این مردمان به خصوص در فصولی که شکار خوب نیست به شمار می آید. همچنین، آنطور که می توان انتظار داشت، در این منطقه غذا فرآوری یا تصفیه نمی شود و هیچ شکر و نمک افزودنی در آن وجود ندارد. کربوهیدرات های کاملاً طبیعی تکیه گاه اصلی تسیمانه های دارای قلب های سالم است که در کنار آن ۱۵ درصد چربی و همین مقدار پروتئین را نیز باید اضافه کرد. همچنین مطالعات نشان داده که رژیم غذایی مردمان تسیمانه حاوی دو برابر فیبری است که در رژیم غذایی معمول یک شخص آمریکایی دیده می شود. این رژیم غذایی مقادیر بالایی ریزمغذی مانند سلنیوم، پتاسیم و منیزیم دارد که عمده آن از محصولات کشاورزی تامین می شود. در مدت بودن در کنار تسیمانه ها، همچنین یاد گرفتم که روزه گرفتن تناوبی نیز بخشی از فرهنگ آن هاست که البته به خاطر کمبود مواد غذایی مرسوم شده است.
در مورد فعالیت های فیزیکی باید بگویم که تقریباً تمام ساعت های بیداری این مردمان در حالت ایستاده یا راه رفتن می گذرد. دوباره، تصورات در مورد یک جماعت شکارچی-گردآورنده یک گروه از مردان با تیر و کمان را تجسم می کند که در دل جنگل و به دنبال شکارشان در حال دویدن هستند. اما در دنیای واقعی، شکار معمولاً بسیار کند پیش رفته و بسیار طولانی است. تسیمانه ها مدت زمان زیادی از روزشان را در حال راه رفتن و تعقیب جانوران هستند. اگر شکارچیان به گوشت دست یابند، برای این موفقیت تلاش بسیاری کرده اند و در طی ساعات طولانی، مایل ها پیاده روی می کنند.
همچنین بخش زیادی از جستجوی آذوقه و کارهای کشاورزی به طور سنتی توسط زنان و کودکان انجام می شود که آن همه فعالیتی در تمام طول روز است. به طور متوسط هر تسیمانه روزی ۱۷.۰۰۰ قدم بر می دارد. اگر چه توصیه های زیادی در مورد این که هر روز فعالیت های متنوع فیزیکی به خصوص تمرینات هوازی و استقامتی داشته باشیم وجود دارد اما کسانی که سالم ترین و قوی ترین قلب های جهان را دارند مدام در حال فعالیت بدنی هستند اما نه فعالیت های پرفشار و سخت. همچنین به ندرت پیش می آید که این مردمان را در حالت نشسته ببینید.
علاوه بر این، با برپا کردن چادر کوچکم در وسط روستای تسیمانه، درکی عمیق از شیوه استراحت آن ها پیدا کردم. برنامه استراحت آن ها بسیار منظم و قابل پیش بینی و به طور کامل مبتنی بر نور بود. به محض غروب آفتاب، مردمان روستا به کپرهایشان باز می گشتند و بعد از حدود نیم ساعت می توانستم صدای نفس های عمیق و خرناس ها در کل روستا را بشنوم. بدین ترتیب می توان گفت راز داشتن قلب سالم در این مردمان در موضوع استراحت این بود که زود خوابیده و عمیق می خوابیدند. حدود ۹ ساعت بعد، با صدای یک خروس و پاسخ دیگر خروس ها در دوردست، جنب و جوش در روستا آغاز شده و یک روز دیگر از شکار، گرد آوردن آذوقه و البته بازی فوتبال از سر گرفته می شد.
تار و پود اجتماعی این مردمان بسیار قوی بوده و در طول روز موارد زیادی از خنده، سخن گفتن و به اشتراک گذاشتن در میان آن ها دیده می شد. شکی وجود ندارد که این ارتباطات اجتماعی و نبود تنهایی نیز سهم زیادی در سالم بودن قلب این مردمان دارد، موضوعی که تحقیقات گسترده آن را به اثبات رسانده است. یک موضوع را نیز باید خاطرنشان کنم که تنها مختص به مردمان تسیمانه است که در جنگل های آمازون زندگی می کنند و آن بحث انگل هاست. تقریباً همه افرادی که اینجا زندگی می کنند نوعی انگل در بدن خود دارند، از جمله کرم قلابدار، کرم گِرد روده یا کرم ژیاردیا. در واقع این مردمان تمام زندگی خود را با این انگل ها زندگی می کنند که اگر چه باعث می شود حالتان بد شود اما فراموش نکنید که ما انسان ها تقریباً از بدو پیدایش با چنین موجوداتی همزیستی داشته ایم.
همچنین با توجه به این واقعیت که بسیاری از بیماری های مزمن از جمله بیماری های قلبی اغلب توسط سیستم ایمنی بدن خودمان کلید خورده و یا تشدید می شود، این باور وجود دارد که این انگل ها که در بدن تسیمانه ها خانه دارند به تنظیم و کنترل سیستم ایمنی آن ها کمک کرده و از قلب های آن ها محافظت می نماید. بدین ترتیب اگر چه با کشف این واقعیت کسی به سراغ انگل ها نرفته و آن ها را عامدانه وارد بدن خود نخواهد کرد اما می توان این درس را گرفت که روش های بسیار بهداشتی که امروزه به کار گرفته می شود بسیار بیشتر از آن چه که فکر می کنیم عوارض دارند. مردمانی که سالم ترین قلب های جهان را دارند از کثیف شدن باکی ندارند.
با این وجود میانگین طول عمر مردمان تسیمانه در مقایسه با مردمان دیگر بسیار کمتر است. تروما، حملات جانوران و مارها، عفونت ها و مرگ هنگام زایمان امید به زندگی در میان مردمان ساکن جنگل های بارانی آمازون را کاهش داده است. در حالی که بیماری های قلبی هر ساله صدها هزار نفر را در ایالات متحده به کام مرگ کشیده و نزدیک به یک میلیارد دلار هزینه در بر دارد، تسیمانه ها به ما یادآور می شوند که ثروت ضرورتاً نمی تواند برای ما سلامتی بخرد و راه حل های این معضل در اطرافمان هستند اگر کمی با دقت بیشتری به آن ها توجه کنیم.
بدون نظر