وقتی می خوابیم دقیقاً چه اتفاقی در بدن مان می افتد؟

همه ی ما می دانیم که داشتن یک خواب خوب شبانه برای سلامتی ما ضروری است و با وجود یک استراحت کامل است که می توانیم بهترین عملکرد جسمی و ذهنی را داشته باشیم، اما زمانی که می خوابیم اتفاقات زیادی در بدن ما رخ می دهد. در ادامه می خواهیم ببینیم بعد از به خواب رفتن ما در بدن ما دقیقاً چه می گذرد و چرا خواب تا این حد برای سلامتی ما مهم است.

۱- مغز از خواب سبک شروع می کند و به سمت خواب عمیق تر می رود

خوابی که در آن فرو می رویم، در تمام مدت ثابت و یکسان نیست. بدن ما در طول شب، چندین مرحله ی مختلف از خواب را پشت سر می گذراند. این مراحل را می توان به طور کلی به دو دسته ی خواب های Non-REM و REM تقسیم کرد. منظور از REM، خواب همراه با حرکات سریع چشم است.

مرحله ی Non-REM بلافاصله بعد از به خواب رفتن ما آغاز می شود و شامل چرخه های خواب سبک و عمیق می شود. در این مرحله، مغز شروع به تولید امواج آلفا (که نشانه ی حالت غیر انگیختگی است) و امواج تتا (که اغلب به حالت رویاپردازی مربوط می شود) و سپس امواج آهسته تر دلتا (که نشانه ی خواب عمیق و فاقد رؤیا هستند) می کند. گرچه در این مرحله خواب می بینیم، اما با عمیق شدن خواب، بدن شروع به ترمیم عضلات و بافت ها، رشد کردن و تقویت عملکرد ایمنی می کند.

۲- در مرحله ی خواب REM، مغز خاطرات را مدیریت می کند

بعد از خواب عمیق، وارد مرحله ی خواب REM می شویم. بیشتر افراد هر شب حدود شش چرخه ی REM را در خواب خود تجربه می کنند که هر کدام این چرخه ها نزدیک به ۹۰ دقیقه به طول می انجامد. REM همان مرحله ای که بخش اعظم خواب های خود را در آن می بینیم. فعالیت مغز در این مرحله بیشتر می شود، خاطرات را دسته بندی می کند و اطلاعاتی که در طول روز کسب کرده را پردازش می کند. به این مرحله، خواب همراه با حرکات سریع چشم گفته می شود، چون چشم های ما واقعاً به شکل نامنظمی تکان می خورند.

خوابی که در مرحله ی Non-REM می بینیم با خواب های مرحله ی REM بسیار متفاوت است. خواب های مرحله ی Non-REM، واقعی تر و دقیق تر هستند، چون در حقیقت این مغز ما است که در حال پخش دوباره ی خاطرات روز گذشته است. اما در مرحله ی REM، خواب ها خلاقانه، انتزاعی و عجیب تر هستند.

۳- ماهیچه ها کمابیش فلج می شوند

بیشتر افراد صبح ها در همان نقطه ای که شب قبل به خواب رفته بودند، از خواب بیدار می شوند، اما اینکه در خواب حرکت چندانی نداریم، علتی عصب شناختی دارد. هنگام خواب، عضلات بدن در واقع فلج می شوند.

در مرحله ی خواب REM، قشر پیش پیشانی مغز کمابیش غیر فعال می شود. چون قشر پیش پیشانی مغز است که حرکت بدن را کنترل می کند و حرکت کردن در هنگام خواب دیدن برای ما خطرناک است.

اعتقاد بر این است که فلج خواب، یعنی حالتی که فرد از خواب بیدار می شود اما توانایی حرکت کردن ندارد، با بروز مشکل در این فرآیند مرتبط است.

در مواردی هم این حالت فلج کننده رخ نمی دهد و این مسأله منجر به مشکلاتی در خواب می شود که در اثر آن ها فرد در خواب خود فعالیت فیزیکی دارد و ممکن است برای جلوگیری از صدمه زدن به خود یا دیگران، فرد را در خواب به جایی ببندند.

۴- سیستم ایمنی بدن به شدت فعال می شود

اینکه وقتی احساس ناخوشی می کنیم، میل به خوابیدن پیدا می کنیم بی دلیل نیست. خواب نقش مهمی در عملکرد ایمنی و دفاعی بدن در برابر بیماری ها دارد. چون وقتی خواب هستیم، سیستم ایمنی ما در حال مبارزه با عفونت های ناشی از تولید سیتوکین های موجود در بدن است. سیتوکین ها گروهی از پروتئین ها هستند که از سلول های سیستم ایمنی تولید می شوند و از آن ها برای پیغام رسانی شیمیایی استفاده می شوند.

تحقیقات نشان داده کسانی که مکرراً خواب نامناسب یا ناکافی دارند، در برابر بیماری ها و عفونت ها آسیب پذیرتر هستند. داشتن خواب کافی در وهله ی اول، هم برای بهبود بیماری و هم برای پیشگیری از ابتلا به آن ضروری است.

۵- سیستم عصبی آرام می گیرد و دمای بدن افت می کند

تغییراتی که در حین خواب در مغز رخ می دهد، در حقیقت روی تمام بدن تأثیر می گذارد. چون وقتی در خواب هستیم، سیستم عصبی سمپاتیک بدن آرام می گیرد. در نتیجه، فشار خون کاهش پیدا می کند، از سرعت نفس کشیدن کم می شود و دمای بدن افت می کند.

سلول های تنظیم کننده ی دما که در مغز وجود دارند، در مرحله ی خواب REM غیر فعال می شوند. یعنی دمای بدن از چند ساعت پیش از بیدار شدن ما، به پایین ترین حد خود می رسد. بالا رفتن دمای بدن بخشی از شیوه ی بدن برای بیدار کردن خود در زمان صبح است.

یک راه برای کمک به خوابیدن خود در شب ها این است که مطمئن شویم دمای فضایی که می خواهیم در آن بخوابیم به اندازه ی کافی خنک است چون این مسأله کمک می کند به بدن خود بفهمانیم وقت خواب رسیده است.

۶- مواد شیمیایی ای در بدن تولید می شود که به تنظیم وضعیت روحی ما در طول روز کمک می کنند

انتقال دهندده های عصبی در اصل مولکول هایی هستند که به مغز اجازه ی ارسال پیام به نورون ها را می دهند. وقتی سطح انتقال دهنده های عصبی در بدن ما نامیزان باشد، مغز ما به درستی کار نمی کند.

خواب به تنظیم بسیاری از انتقال دهنده های عصبی درون بدن کمک می کند، از جمله نورپینفرین، سروتونین و دوپامین. داشتن خواب کافی باعث تثبیت این انتقال دهنده های عصبی می شود، مسأله ای که ما را هوشیار نگه می دارد و از بروز اختلالات خلقی جلوگیری می کند.

کمبود خواب می تواند با اختلالاتی مثل افسردگی مرتبط باشد و بخشی از دلیل آن را همین ارتباطی می دانند که میان خواب و انتقال دهنده های عصبی وجود دارد.

۷- پوست ممکن است در طول شب خودش را بازسازی کند

داشتن خواب کافی نقش مهمی در سلامت پوست ما دارد.

بسیاری از سلول های پوستی ساعت زیستی دارند و میزان خواب شبانه ی ما تأثیر مستقیمی روی آن ها دارد. داشتن یک برنامه خواب منظم می تواند به حفظ سلامت پوست ما کمک کند. کمبود خواب می تواند در بروز بیماری ها و مشکلات پوستی ای مثل پسوریازیس، جوش و روزاسه نقش داشته باشد.

دانشمندان در تحقیقی پی بردند تنها یک ساعت کمبود خواب باعث کاهش خاصیت کشسانی و رطوبت پوست شرکت کنندگان پژوهش، واضح تر شدن منافذ پوست و کاهش گردش خون در پوست صورت آن ها شده بود. با این حال، این تحقیق گسترده نبود و می بایست تحقیق بیشتری در این خصوص صورت گیرد.

تحقیقات همچنین نشان داده احتمالاً میان نداشتن خواب کافی و افزایش نشانه های پیری در پوست ارتباط وجود دارد.

۸- در طول خواب، زنجیره ای از هورمون ها در بدن تولید می شود

بعضی از غده های بدن شب ها بیشتر فعالیت می کنند تا هورمون هایی را تولید کنند که هم در زمان خواب مفید هستند و هم بعد از بیدار شدن.

وقتی در خواب هستیم، غده ی کاجی درون مغز، ملاتونین تولید می کند، هورمونی که اهمیت زیادی برای خواب و کنترل بیوریتم (زیست آهنگ) ما دارد.

در همان حال، زمانی که خواب هستیم، سطح کورتیزول کاهش پیدا می کند، یعنی همان هورمون اصلی اضطراب که توسط غدد فوق کلیوی تولید می شود. بعد از آن با نزدیک شدن به زمان بیداری، سطح این هورمون به تردیج افزایش پیدا می کند.

آیا تا به حال به این فکر کرده اید که چه چیزی جلوی ادرار کردن ما در حین خواب را می  گیرد؟ وقتی در خواب هستیم، بدن ما یک هورمون آنتی دیورتیک تولید می کند که معمولاً از بیدار شدن ما در نیمه های شب به خاطر پر شدن مثانه جلوگیری می کند. درصورتی که مقدار کافی از این هورمون دیورتیک تولید نشود، این مسأله می تواند منجر به شب ادراری شود.