این سرزمین چهارفصل پر است از جذابیت. یکی از جاذبه‌های ایران که شهرت جهانی نیز دارد «ماخونیک» است: «لی‌لی‌پوت ایران» با مردمی که قد آنها از یک و نیم متر تجاوز نمی‌کند!
مردمی که تا ۵۰ سال پیش، چای نمی‌نوشیدند، شکار نمی‌کردند و اصلا گوشت هم نمی‌خوردند و هنوز سیگار نمی‌کشند. مردم ماخونیک این قبیل کارها را گناه می‌دانستند.
ورود تلویزیون به این روستا به معنای ورود شیطان بود و اهالی تا چند سال پیش به تلویزیون می‌گفتند «شیطان». آنها هرگز اجازه نمی‌دادند کودکان پای صفحه تلویزیون بنشینند و جادو شوند.
جاذبه این روستا این است که اهالی آن کوتاه‌قد هستند و به زحمت قدشان از ۱٫۴۰ متر تجاوز می‌کند. البته این موضوع برای دوران گذشته‌است و اکنون در این روستا تقریبا قدها متعادل گشته‌است.
در حال حاضر گردشگران خارجی و داخلی زیادی از این روستا دیدن می‌کنند و این روستا از ظرفیت‌های گردشگری خراسان جنوبی به شمار می‌رود.
از مزایای این سبک از معماری، یعنی سقف کوتاه و درهای کوچک این است که گرما یا سرما در هوای داخلی خانه تاثیر چندانی ندارد. گرم و سرد کردن فضای داخلی این ساختمان‌ها بسیار آسان است.
«ماخونیک» در منطقه دورافتاده‌ای از جنوب استان خراسان، در نزدیکی مرز افغانستان قرار دارد و محل زندگی کوتوله‌هاست. در این روستا حدود ۲۰۰ خانه سنگی و خشتی وجود دارد که سقف و حتی در ورودی آنها ارتفاع بسیار کوتاهی دارند و برای ورود باید حتما خم شوید تا از قاب در عبور کنید. عجیب‌تر اینکه حتی درون خانه هم نمی‌توان صاف ایستاد زیرا ارتفاع سقف از ۱۴۰ سانتی‌متر تجاوز نمی‌کند.
برخی از کارشناسان دلیل کوتاه قد بودن مردم این منطقه را ازدواج فامیلی، تغذیه ناسالم و نوشیدن آب حاوی جیوه اعلام کرده‌اند که سبب شده مردم این منطقه قدشان حدود نیم متر کمتر از مردم عادی باشد.
این روستا تا افغانستان ۳۰ دقیقه فاصله زمانی دارد و عجیب نیست که اهالی آن همگی افغان باشند.
اهالی روستای ماخونیک، سالیان زیادی به دور از امکانات و تجهیزات مدرن و امکانات شهری زندگی می‌کردند. البته خشک و بایر بودن زمین‌های این منطقه نیز عامل دیگری برای نداشتن زندگی راحت در این روستا بشمار می‌رفته به‌طوری که مردم امکان پرداختن به مشاغلی همچون دامداری یا کشاورزی را نداشتند.
شاید جالب باشد بدانید که قوت غالب اهالی لی‌لی‌پوت ایران تا چند سال پیش شلغم و چغندر بوده که در اطراف روستا کاشت می‌شده و به شکل آب‌پز مورد مصرف قرار می‌گرفته است. البته بعضا غذاهایی همچون آش را با مخلوطی از آرد که در اصطلاح محلی به آن «پختک» می‌گویند نیز تهیه می‌کرده‌اند.
گفته می‌شود که در گذشته علاوه بر چغندر و شلغم، محصولاتی همچون گندم، جو و علوفه نیز کشت می‌شده. اما در حال حاضر، در این باغچه‌های باقی‌مانده از قدیم، مردم اقدام به کاشت سیر می‌کنند.
اهالی لی‌لی‌پوت ایران به دلیل دورافتاده بودن محل زندگی‌شان، مجبور بودند با نزدیکان و اطرافیان خود پیوند زناشویی ببندند. همین امر سبب شده تا ژن کوتوله بودن و قد کوتاهی نسل به نسل منتقل شود.
در اطراف این روستا درخت بنه نیز به صورت خودرو وجود دارد. بنه درختی است که اهالی روستا میوه آن را جمع‌آوری کرده و پس از خشک کردن می‌کوبند و به همراه آرد و شلغم با آن غذا تهیه می‌کنند.
اهالی ماخونیک همچنین درخت عناب نیز می‌کارند و از محصولاتش استفاده می‌کنند.
معماری عجیب و جالب ماخونیک است که در سال‌های اخیر مورد توجه گردشگران داخلی و خارجی قرار گرفته است. به‌طوری که لی‌لی‌پوت ایران به عنوان یکی از هفت روستای شگفت‌انگیز جهان بشمار می‌رود.
خانه‌های روستا بسیار کوچک و دارای یک اتاق ده الی ۱۲ متری هستند. سقف خانه‌ها در بافت قدیم روستای ماخونیک با چوب و شاخ‌وبرگ درختان ساخته شده و همان‌طور که اشاره کردیم، علت این سبک معماری، نبود امکانات و مصالح ساختمانی بوده است.
جالب است بدانید که در همین خانه‌ای بسیار کوچک که اتاق آنها از ۱۵ متر تجاوز نمی‌کند بین ۶ تا ۸ نفر زندگی می‌کردند!
خانه‌های آجری در میان نمونه‌های خشتی به‌چشم می‌خورد.
در حال حاضر بدلیل ساخته شدن جاده و کشیده شدن راه به آن، سفره مردم گسترده‌تر شده و غذاهایی همچون برنج و مرغ هم به خوراک روزانه‌شان افزوده شده است. کودکان قدهای بلندتری نسبت به اجداد خود دارند و از سلامت جسمانی بیشتر و بهتری نیز برخوردار هستند. تمامی ۷۰۰ ساکن روستای لی‌لی‌پوت ایران در حال حاضر قد متوسطی دارند. خانه‌های آجری در میان نمونه‌های خشتی به‌چشم می‌خورد. اما فارغ از این دو مساله، هیچ پیشرفت یا تغییر چشمگیری در آنجا صورت نگرفته است. هنوز مردم مشکل آب و کشاورزی دارند و از خشکی زمین رنج می‌برند.
اغلب جوانان برای کسب درآمد و ساخت آینده‌ای بهتر به شهرهای اطراف مهاجرت می‌کنند. این در حالیست که معماری این روستا یکی از ظرفیت‌های ویژه گردشگری ایران محسوب می‌شود و می‌توان در آنجا به کسب درآمد و ایجاد شغل پرداخت.
مردم این منطقه شگفت انگیز ایران، اکثرا سنی‌مذهب هستند و به زبان فارسی و لهجه خاصی صحبت می‌کنند.
از آثار تاریخی این منطقه می‌توان به سنگ نگاره ماخونیک، بنای برخ و قلعه، برج گل انجیر، منزل سرگردونی و نادر مرده اشاره کرد.
وجود سنگ نگاره‌ها در نزدیکی قنات ماخونیک که نقش‌های چوپانی و بسیار قدیمی روی آن نقش بسته است، گواهی بر قدمت این روستای تاریخی شگفت‌انگیز در خراسان جنوبی است.
شغل اصلی مردم روستا دامداری است و در کنار آن به کشاورزی نیز مشغول هستند.
راه دسترسی به روستای «ماخونیک»
از تهران تا روستای «ماخونیک»، یکهزار و ۲۶۱ کیلومتر فاصله است. شما برای رفتن به لی‌لی‌پوت ایران می‌توانید از دو مسیر استفاده کنید.
مسیر اول: از تهران به مشهد به سبزوار بروید. از آنجا به سمت جنوب حرکت کرده و پس از عبور از شهرهای گناباد، بیرجند و طبس، به ماخونیک برسید.
مسیر دوم: از قم به سمت بیرجند و سربیشه حرکت کنید تا در نهایت به ماخونیک برسید. ماخونیک از بیرجند ۱۳۱ کیلومتر در جنوب شرق و از سربیشه ۶۴ کیلومتر در شرق خود فاصله دارد.
تقریبا حدود ۱۲ تا ۱۶ ساعت از تهران با ماخونیک راه است. برای رفتن می‌توانید هر روز با اتوبوس بروید. یا اگر قصد سفر با قطار را دارید، فقط می‌توانید سوار قطارهایی شوید که یک روز در میان، ساعت ۱۲:۱۰ از تهران حرکت و ۵ بامداد به طبس می رسند. در ایستگاه راه آهن طبس هم، خودروهایی مستقرند که شما را به بیرجند که ۲۷۰ کیلومتر آن سوتر است، می رسانند.
اگر قصد سفر آسان به این منطقه را دارید، می‌توانید با هواپیما به فرودگاه بین المللی بیرجند بروید و از آنجا ماشین گرفته و وارد لی‌لی‌پوت ایران شوید.
عجب روستای مزخرفیه،،،آدم باید هرکاری که دلش میخواد بکنه و هرجا که دوست داره سیگار بکشه چه تو خانه و بیرون و چه تو هواپیما و اتوبوس.
معمولا در کشورها و شهرهای پیشرفته و مدرن همه سیگار می کشن چون سیگار خیلی جذاب و با کلاس است.
من که همیشه سیگار می‌کشم و بهترین آرامبخش است.