با عمیق ترین و بزرگ ترین حفره های ساخت بشر در دنیا آشنا شوید

بشر کار حفاری به سمت گوشته زمین را از دهه ی ۱۹۶۰ آغاز کرد، یعنی زمانی که فکر پروژه ی موسوم به موهول در ذهن دانشمندان آمریکایی شکل گرفت. نام این پروژه از آندریا موهورویچیک گرفته شده بود که مرز میان پوسته و گوشته زمین را کشف کرده بود.

همچون رقابتی که بر سر فرود بر روی کره ماه وجود داشت، یک زورآزمایی میان آمریکا و روسیه در گرفته بود تا معلوم شود که کدام یک می توانند به گوشته زمین راه پیدا کنند. چون گرچه لایه ی گوشته ۷۰ درصد کره زمین را تشکیل می دهد، اما دانشمندان هنوز چیز زیادی درباره ی اینکه گوشته زمین از چه ساخته شده و چه ساز و کاری دارد، نمی دانند.

تنها نقطه ای از زمین که قسمت بیرون آمده ای از لایه گوشته در آن وجود دارد رشته کوه حجر در کشور عمان است. اما آن هم یک نمونه ی زنده نیست، بلکه میلیون ها سال قبل درون زمین وجود داشته.

پروژه ی حفاری موهول از روی یک قایق در میان اقیانوس انجام شد، نه بر روی خشکی. چون پوسته زمین در کف اقیانوس نازک تر است، گرچه این بخش نازک تر معمولاً در عمیق ترین نقطه ی اقیانوس واقع شده. محققان جایی در نزدیکی جزیره گوادلوپ را سوراخ کردند. این جزیره در نزدیکی غرب ساحل مکزیک واقع شده.

حفره ای که آمریکایی ها کندند تا عمق ۱۸۳ متری زیر دریا پیش رفت، تا آنکه این پروژه بیش از حد هزینه بر قلمداد شد و کنگره ی آمریکا بودجه ی آن را قطع کرد. از این حفاری یک سنگ بازالت چند متری به دست آمد، که در اصل حدود ۴۰ میلیون دلار امروزی ارزش داشت چون تنها چیز قابل ارائه از آن مأموریت محسوب می شد.

نشریه ی LIFE، جان اشتاین بک، داستان نویس برنده ی جایزه ی نوبل را مأمور پوشش خبری این عملیات کرد. اشتاین بک گفته بود سر از پا نمی شناخت چون علاقه ی دیرینه ای به مقوله ی اقیانوس شناسی داشت و در ماجراهای دریایی کارکشته بود. در نهایت، او اقرار کرد که تکه ای از سنگ بازالت گران قیمت به دست آمده را دزدیده بود، اما وقتی دانشمند ارشد عملیات تکه ای از سنگ را مخفیانه به او داد، او مجبور شد تکه ی بزرگ تری که خود سرقت کرده بود را بازگرداند.

در سال ۱۹۷۰، روسیه وارد رقابت شد. و برخلاف پروژه ی فرود بر ماه، این بار دستاوردهای روسیه بیشتر از آمریکا بود. طی ۲۰ سال بعدی، دانشمندان روس ۱۲،۲۶۲ متر از زمین را کندند. این حفره که به آن «چاه ژرف کولا» گفته می شود، فقط ۲۳ سانتیمتر قطر دارد.

کار حفاری در سال ۱۹۹۲ به پایان رسید، یعنی زمانی که دما بیش از اندازه داغ شد و به ۱۸۰ درجه سانتیگراد رسید. با افزایش دما، مواد مایع درون زمین هم بالا می آیند و کار حفاری سخت تر می شود. مثل این می ماند که سعی کنید در مرکز یک دیگ پر از سوپ داغ، یک حفره ی بزرگ درست کنید.

این حفره حالا با یک درپوش فلزی پوشانده شده و هنوز رکورد عمیق ترین حفره ی ساخت بشر در دنیا را در اختیار دارد. مردم محلی گفته اند می توانند صدای ارواح جهنم را که از درون آن می آید بشنوند.

در سال ۱۹۹۰، دانشمندان آلمانی شروع به حفاری در منطقه ی باواریا کردند. این پروژه، برنامه ی حفاری عمیق قاره ای آلمان بود. در جریان این برنامه، آلمانی ها توانستند تنها به عمق ۹،۱۴۴ متری کره زمین برسند، که در آنجا با دمای ۲۶۵ درجه ی سانتیگراد مواجه شدند.

در سال ۲۰۱۳، لوته گیون، هنرمند هلندی، یک میکروفون به درون این حفره فرستاد تا صداهای درون آن را ضبط کند. او صداهای ضبط شده را «صدای زمین» نامید. دانشمندان نتوانستند برای صداهای عجیبی که ضبط شده بود توضیحی ارائه دهند. این صداها ممتد، عمیق و پرطنین بودند. به گفته ی گیون، بعضی افراد این صداها را به جهنم تشبیه می کردند و بعضی دیگر آن ها را مثل صدای نفس کشیدن زمین می دانستند.

ژاپن در سال ۲۰۰۲، با ساخت یک کشتی حفاری به نام چیکیو، وارد این رقابت شد. این کشتی قادر به حمل ۹/۵ کیلومتر لوله ی حفاری است و مجهز ب جی پی اس و جت هایی است که به آن این مکان را می دهند برای حفاری دقیق، محل قرارگیری خود را تغییر دهد. بودجه ی این کشتی نه فقط از ژاپن، بلکه از اروپا، چین، کره، هند، استرالیا و نیوزلند هم تأمین می شود. یکی از مأموریت های اصلی این کشتی آن بود که کار حفاری را تا رسیدن به گوشته زمین ادامه دهد و از این طریق در مورد ساز و کار زلزله اطلاعات کسب کند.

اما در سال ۲۰۱۹، بعد از حفر نزدیک به ۳ کیلومتر در زیر کف دریا، چیکیو بعد از مواجه شدن با صفحات تکتونیکی زمین، دست از تلاش برای رسیدن به لایه ی گوشته کشید. یکی از کارکنان چیکیو، این عملیات را «یک کابوس ممتد شش ماهه» توصیف کرده بود.

در سال ۲۰۱۵، دانشمندان تلاش کردند با یک کشتی حفاری دیگر به نام جویدس رزولوشن به گوشته زمین برسند. از این کشتی از سال ۱۹۸۵ برای عملیات های حفاری استفاده شده است. هدف این مأموریت، حفر یک گودال ۱،۲۱۹ متری در کف اقیانوس هند، به منظور رسیدن به گوشته زمین بود. اما این عملیات هم با شکست مواجه شد.

در سال ۲۰۱۸، در شهرستان کورنوال بریتانیا، شرکت مهندسی زمین گرمایی شروع به حفر دو گودال کرد با این هدف که از حرارت ناشی از سنگ های داغ به عنوان منبع الکتریسیته استفاده کند. به گفته ی این شرکت، این حفره به عمق بیش از ۴،۸۷۶ متری زمین رسیده بود و آن ها در آنجا با دمای ۹۰/۵ درجه ی سانتیگراد مواجه شدند.

در سال ۲۰۱۹، دانشمندان عمیق ترین حفره در غرب آنتارکتیکا یا همان قاره ی قطب جنوب را حفر کردند. این حفره به عمق ۲،۱۵۲ متری یخ های این منطقه رسیده بود. برخلاف دیگر حفاری ها، این بار کار حفاری با یک شلنگ فشار قوی انجام شده بود که از آن آب داغی با دمای ۹۰ درجه ی سانتیگراد به بیرون شلیک می شد. وقتی سوراخ در یخ ها ایجاد شد، دانشمندان مجبور شدند سرعت عمل خود را بالا ببرند، چون بعد از چند روز سوراخ دوباره منجمد و بسته می شد.

اما این عمیق ترین گودال حفر شده در سرتاسر آنتارکتیکا نبود. در سال ۲۰۱۲، در شرق قاره ی قطب جنوب، محققان روسی گودالی به عمق ۲،۴۳۸ متر حفر کردند. نهاد تحقیقاتی IceCube Neutrino Observatory هم گودالی به عمق ۲،۲۲۵ متر در آنتارکتیکا حفر کرده.

اما گودال های زیادی هم درون کره زمین برای دستیابی به منابع طبیعی حفر شده. حفره ی موسوم به سکوی حفاری شناور دیپ واتر هورایزون که حالا به واسطه ی فاجعه ی زیست محیطی ای شناخته می شود که در سال ۲۰۱۰ باعث آلوده شدن خلیج مکزیک شد، زمانی عمیق ترین دکل حفاری دریایی دنیا محسوب می شد. این دکل تا عمق ۱۰،۶۸۵ متری زمین پیش رفته بود تا به منبع نفت خامی به اندازه ی ۶ میلیارد بشکه نفت دسترسی پیدا کند.

در سال ۲۰۱۱، حفره ی شرکت نفتی اکسان موبیل در شرق روسیه، عنوان طولانی ترین حفره ی ساخت بشر را دریافت کرد. این حفره تا عمق ۱۲،۸۰۱ متری زمین پیش رفته بود، اما مسیر آن صاف و مستقیم نبود، به همین دلیل عمیق ترین حفره ی دنیا محسوب نمی شود. این حفره Z-44 چیوو نام دارد و انتظار می رود که به ۲/۳ میلیارد بشکه نفت دسترسی داشته باشد.

به غیر از حفاری هایی که به منظور تحقیقات علمی یا استخراج نفت انجام شده اند، معدن کارها هم حفره های عظیمی در دل زمین ایجاد کرده اند. یکی از بزرگ ترین حفره های ساخت بشر در دنیا، معدن الماس کیمبرلی در جنوب آفریقا است که با نام «چاله بزرگ» هم شناخته می شود. محیط این حفره نزدیک به ۱/۵ کیلومتر است و در مجموع حدود ۱۶۹،۹۶۸ متر مربع مساحت دارد.

در شرق سیبری، معدن الماس مرنی، که دومین گودال بزرگ دنیا به شمار می رود، به دستور ژوزف استالین، رهبر سابق روسیه، حفر شد تا از آن برای تولید الماس برای اتحاد جماهیر شوروی استفاده شود. این حفره تا عمق ۵۲۵ متری زمین ادامه دارد و قطر آن ۱،۲۴۹ متر است.

در شیلی، معدن روباز چوکویی کاماتا از لحاظ مقدار زمین خاکبرداری شده، بزرگ ترین حفره ساخت بشر به شمار می رود. حجم خاکبرداری ای که برای این معدن صورت گرفت ۸،۴۹۵،۰۵۳،۹۷۷ متر مکعب بود.