معضل دفن زباله های هسته ای به شکل ایمن برای یک میلیون سال؛ راهکار چیست؟

در دورانی که بسیاری از کشورها در آغاز راه تاسیس نیروگاه های هسته ای هستند، برخی دیگر از کشورهای جهان قصد دارند نیروگاه های هسته ای متعدد خود را به خاطر نگرانی های مربوط به ایمنی آن ها تعطیل کنند. اما تعطیلی یک نیروگاه هسته ای بسیار سخت تر از ساخت آن است زیرا باید راهی برای نگهداری زباله های هسته ای با رادیواکتیویته بالا پیدا کرد بدون اینکه امکان نشت آن ها و ایجاد یک فاجعه زیست محیطی وجود داشته باشد. وقتی که پای یک سوال بزرگ که دانشمندان دنیا را درگیر خود می سازد به میان می آید، هیچ سوالی بزرگ تر و چالش برانگیزتر از این نخواهد بود. کجا می توان با امنیت و اطمینان کامل بیش از ۲۸.۰۰۰ متر  زباله رادیواکتیو مرگبار را برای یک میلیون سال آینده دفن کرد؟

این مشکل ترسناکی است که کشور آلمان به دنبال تصمیم خود برای تعطیل کردن تمام نیروگاه های هسته ای خود در سال های آینده با آن مواجه است. کارشناسان آلمانی اکنون در حال جستجو برای یافتن مکانی هستند تا حدود ۲.۰۰۰ محفظه حاوی زباله با میزان رادیواکتیویته بالا را در آن دفن کنند. این مکان باید بسیار مقاوم و بدون تغییر، بدون آب زیرزمینی یا زمین لرزه باشد که ممکن است در ادامه به نشت مواد رادیواکتیو منتهی شود. چالش های تکنولوژیکی- انتقال این زباله های مرگبار به محل، یافتن ماده ای برای جای دادن به این زباله ها در درون خود و حتی انتقال اطلاعات مربوط به وجود این زباله ها به انسان های آینده- نیز قابل توجه است. با این وجود، چالش برانگیزترین موضوع این روزهای مسئولان آلمانی یافتن سکونتگاهی است که مردم آن مشکلی با دفن کردن زباله های هسته ای در حیاط پشتی خانه شان نداشته باشند.

در جستجوی یک قبرستان هسته ای

پس از فاجعه فوکوشیما در سال ۲۰۱۱ و افزایش نگرانی های ایمنی مراکز هسته ای، آلمان تصمیم گرفت که تمامی نیروگاه های هسته ای خود را تعطیل نماید. تمامی ۷ نیروگاه هسته ای آلمان که اکنون فعال هستند تا سال ۲۰۲۲ به طول کلی و کامل تعطیل خواهند شد. با بستن آن ها اما یک چالش جدید ایجاد می شود و آن پیدا کردن یک قبرستان دائمی برای زباله های هسته ای است که دولت تا سال ۲۰۳۱ مهلت دارد آن را پیدا کند. وزارت روابط اقتصادی و انرژی آلمان می گوید که هدف آن ها یافتن یک مکان دائمی برای دفن زباله های هسته ای است «که بالاترین ایمنی و امنیت را برای یک دوره یک میلیون ساله داشته باشد».

امروزه زباله های با رادیواکتیو بسیار بالا در مکان های موقتی نگهداری می شوند که این تاسیسات عمدتاً در کنار نیروگاه های هسته ای قرار دارند. اما به گفته پروفسور میراندا شرورس، رئیس بخش سیاست های محیط زیستی و اقلیمی در دانشگاه فنی مونیخ که عضوی از کمیته ملی کمک به یافتن یک مکان برای دفن زباله های را رادیواکتیویته بالا نیز هست، این مکان ها تنها برای نگهداری زباله های هسته ای به مدت چند دهه طراحی شده اند. همانطور که از اسم آن پیداست، زباله هسته ای با رادیواکتیویته بالا مرگبارترین در نوع خود است.

این زباله شامل میله های سوختی مصرف شده نیروگاه های برق هسته ای است. شرورس در این باره می گوید: «اگر یک قوطی را باز کنید که این میله های سوختی در آن قرار دارند به احتمال فراوان در همان لحظه جانتان را از دست خواهید داد. این میله ها آنقدر داغ هستند که انتقال ایمن آن ها بسیار دشوار است». از این رو این میله ها اکنون در محفظه های نگهداشته می شوند که بتوانند در طی دهه ها سرد شوند. در حال حاضر نقاط بسیار متعددی در آلمان وجود دارد که سایت های نگهداری موقت از این زباله های هسته ای  در آن ها قرار دارند. اکنون اما دانشمندان آلمانی در تلاش برای یافتن یک مکان نگهداری دائمی دستکم در یک کیلومتری عمق زمین هستند.

بین یک سنگ و نقطه ای بسیار سخت

نقطه مورد نظر باید از لحاظ جغرافیایی، به گفته پروفسور شرورس، «بسیار بسیار پایدار باشد. نباید زمین لرزه داشته باشد. نباید هیچ نشانه از از جریان آب داشته باشد و نباید دارای سنگ های منفذدار باشد». فنلاند که اکنون دارای ۴ نیروگاه هسته ای بوده و قصد دارد در آینده چندین نیروگاه هسته ای دیگر نیز بسازد، در این زمینه در جهان طلایه دار است. این کشور از خیلی مدت پیش کار بر روی دفن زباله های هسته ای خود در یک مکان دائمی را آغاز کرده و قصد دارد این زباله های رادیواکتیو را در سنگ های گرانیتی بستر دفن نماید. مشکل آلمان، به ادعای پروفسور شرورس، این است که این کشور گرانیت زیادی ندارد و بدین ترتیب مجبور است از زمینی که دارد نهایت استفاده را برده و این زباله ها را در چیزهایی مانند سنگ های نمکی، سنگ های گلی یا گرانیت کریستالی شده دفن نماید.

در حالی که آلمان هیچ برنامه ای برای صادرات زباله های هسته ای خود ندارد، تیم محققان آلمانی امیدوارند که سال بعد مکان مورد نظر برای دفن دائمی زباله های رادیواکتیو کشورشان را یافته باشند. این ماموریت چیزی است که از زندگی نسل کنونی نیز فراتر خواهد رفت زیرا مکان پیدا شده برای دفن دائمی زباله های هسته ای آلمان در یک محدوده زمانی بین سال ۲۱۳۰ تا ۲۱۷۰ برای همیشه مهر و موم خواهد شد. کارشناسان ارتباطات نیز در حال پیدا کردن راه هایی برای اطلاع دادن این ماجرا به انسان های هزاران سال آینده هستند- روزگاری که زبان مردمان متفاوت از امروز خواهد بود- تا دست به ایجاد تغییر و مزاحمت برای این مکان نزنند. پروفسور شرورس این موضوع را با ماجراجویان و کاشفان قدیمی مقایسه می کند که برای اولین بار وارد اهرام ثلاثه مصر شدند: «ما باید راهی پیدا کنیم که به آن ها بگوییم کنجکاوی در اینجا خوب نیست».

قدرت مردم

تاکنون هیچ کسی موافقت نکرده که زباله های هسته ای در مجاورت محل زندگی آن ها دفن شود. شرورس نیز تایید می کند که عدم اطمینان مردم کشور یک چالش برای آن ها بوده است به خصوص به خاطر اتفاقاتی که در زمینه مکان های نگهداری زباله های هسته ای در دهه های اخیر در این کشور رخ داده است. معادن قدیمی نمک در آسه و مورسلبن در شرق آلمان، در دهه ۱۹۶۰ و ۱۹۷۰ برای نگهداری زباله های هسته ای با درجه رادیواکتیویته پایین و متوسط مورد استفاده بود اما به دلیل عدم انطباق با استانداردهای ایمنی امروزی باید با صرفه هزینه هایی میلیارد دلاری بسته شوند.

اما ترس از زباله های هسته ای از این هم فراتر می رود. برای بیش از ۴۰ سال، ساکنان روستای گورلبن در ساکسونی سفلی، با چنگ و دندان تلاش کرده اند که مکان دفن زباله های با رادیواکتیویته بالا را از منطقه خود دور نگه دارند. این سایت برای اولین بار در سال ۱۹۷۷ پیشنهاد داده شد که از دیدگاه بسیاری از منتقدان یک انتخاب سیاسی بوده است. گورلبن در آن دوران یک منطقه مسکونی بسیار خلوت و با جمعیت پراکنده در غرب آلمان بود که به مرز آلمان شرقی بیشترین نزدیکی را داشته و نرخ بیکاری در آن بسیار بالا بود. به همین دلیل سیاسیون بر این باور بودند که ساخت نیروگاه هسته ای و البته یک مرکز دفن زباله های رادیواکتیو در این منطقه به رشد اقتصادی آن کمک خواهد کرد.

در طی دهه ها، تظاهرات های مختلفی بر علیه این پیشنهاد صورت گرفته است. معترضان بارها مسیرهای راه آهن را برای متوقف کردن چیزی که خود آن را «چرنوبیل چرخدار» توصیف کرده اند- محفظه های حاوی زباله های رادیواکتیو که به مرکز نگهداری موقت از زباله های هسته ای در گرولبن برده می شوند- را بسته اند. در نهایت یک حفره آزمایشی و اکتشافی بدین منظور در این منطقه ساخته شد اما هیچگاه برای دفن زباله های هسته ای به کار نرفت و دولت کنونی نیز پس از مواجهه با اعتراضات گسترده مردمی، تصمیم گرفته که تحقیقات ملی برای پیدا کردن محلی تازه به منظور دفن زباله های هسته ای را از نو آغاز کند.

در شرایطی که بیش از ۴۰۰ نیروگاه هسته ای در سراسر جهان وجود دارد و بسیاری به پایان دوره عمر خود نزدیک می شوند، مسئله نگهداری از زباله های هسته ای دیر یا زود برای کشورهای بسیاری به یک معضل لاینحل تبدیل خواهد شد. اما آلمان در یک جایگاه منحصربفرد قرار دارد زیرا می داند که دقیقاً چه مقدار زباله رادیواکتیو برای دفن کردن دارد اما مکانی برای دفن آن ها نیافته است.

بیشتر بخوانید: هیولاهای اتمی؛ ۱۰ نیروگاه هسته ای بزرگ جهان با بیشترین میزان تولید برق [قسمت اول]

نظر شما در مورد نیروگاه های هسته ای و فواید و مضرات انرژی هسته ای چیست؟ نقطه نظرات خود را در بخش دیدگاه ها با ما در میان بذارید.