چرا «بورس اولی‌ها» ترسیدند؟ با ریسک‌های سیستماتیک چه باید کرد؟

هفته ای که گذشت، مهم‌ترین هفته در سال ۱۳۹۸ برای بازار بورس ایران بود. شاخص کل بورس که از اول سال نود و هشت در پی افزایش قیمت دلار و رشد تورم و افزایش سودآوری شرکت‌های بازار سرمایه، روند صعودی در پیش گرفته بود و وارد کانال ۳۰۰ هزار واحدی شده بود، ناگهان در نخستین هفته دی ماه، با ترمز عجیبی مواجه شد و بیش از ۲۰ هزار واحد عقب نشینی کرد.

ترور سپهبد سلیمانی چنان تاثیری روی بازار گذاشت که مشابه آن را در این سطح، در سال های اخیر شاهد نبودیم. حجم عقب نشینی شاخص کل بورس و افت دسته جمعی سهام صدها شرکت در بازار بورس ایران به قدری شدید بود که برای اولین بار در سا لهای اخیر، سازمان بورس و اوراق بهادار را مجبور کرد که دامنه نوسان کل بازار بورس را از ۵ درصد به ۲ درصد در روز کاهش دهد.

در بازار پایه فرابورس که از شهریور ماه ۹۸، رنگی شده است، دامنه نوسان از ۱۰ درصد به ۱ تا ۳ درصد تغییر پیدا کرده بود. ترس بازار از حملات موشکی ایران و پاسخ های آمریکا به ایران سبب شد تا اکثر سهام در یک هفته اخیر، با کاهش ۲۰ درصدی قیمت مواجه شوند و احتمال می ورد که با آرام شدن فضا، دوباره شاهد برگشت شاخص کل به مدار صعودی بلند مدت باشیم.

مدیرعامل فرابورس در این هفته اعلام کرد که بیش از ۴۵ درصد فروش حقیقی ها (یعنی سهامداران خرد در بازار بورس)، در سال ۱۳۹۸، کد بورس گرفته اند و یکی از عوامل اصلی سقوط سهام و شاخص کل در این هفته بودند.

ناگفته پیداست که در زمانی که تحولات سیاسی واقتصادی و به طور کل، ریسک های سیستماتیک به بازار بورس اثر می ‌گذارد، سهامدارانی که با دارایی محدود به بازار آمده و سهامدار شده اند و تجربه زیادی در بازار نداشته و گرم و سرد آن را تجربه نکرده اند، سریع پا به فرار گذاشته و از بازار خارج می شوند. گاها بازگشت مجدد آن ها به بازار، چند ماه یا حتی چند سال به طول می انجامد.

افرادی که به تازگی در سامانه سجام ثبت نامه کرده و از طریق یکی از ۱۰۶ کارگزاری در ۳۱ استان کشور، کد بورس و دسترسی به سامانه معامات آنلاین گرفته اند، در یک ویژگی مشترک هستند: عدم تجربه.

تجربه، مهم‌ترین ابزار برای سودآوری در بازار بورس ایران. علاوه بر تجربه، صبر و صبوری و اعتماد به تحلیل درست و در یک کلام، ملزم بودن به سهامداری و نه سهام بازی، نقش بسیار مهمی در سودآوری سهامداران خرد و عمده در بورس دارد. مهم نیست در بازار بورس ایران فعالیت دارید با عمق کم یا در بازار بورس نیویورک و لندن و سیدنی و برلین و استکهلم! صبوری، برگ برنده است.

علت ترس سهامداران بورس چیست؟

نیمی از بازار که باعث سقوط قیمت ها و شاخص کل در هفته دوم دی ماه شدند، از ریسک های سیسماتیکی که ذات بازار است و همیشه بر آن اثر دارد، ترسیدند و این وحشت، پاس گل طلایی به سهامداران صبور و سهامداران عمده بود تا نسبت به شکار سهام با قیمت های وسوسه انگیز اقدام کنند.

برای بورس بازهای حرفه ای، خرید سهام در صف های میلیونی و صبر شیرین به منظور کسب سودهای چند صد درصدی، لذت مضاعف دارد. چرا که لشکری از سهامداران، التماس خریدار می‌کنند تا به هر تعدادی که دوست دارد، سهم را در منفی ۵ ها یا منفی ۱۰ ها یا منفی ۳ ها، خرید کند و میانگین کم کند. این اتفاق بارها در بازار بورس ایران رخ داده است.

چه زمانی که ترامپ رئیس جمهور شد، چه زمانی که ایران از برجام خارج شد، چه زمانی که پهپاد آمریکا توسط سامانه موشکی ۱۵ خرداد ساقط شد، چه زمانی که عین الاسد موشک باران شد و چه زمانی که آیت الله هاشمی مرحوم شد. درواقع بازار بورس، یک بازار فوق العاده ترسو و حساس به مسائل سیاسی و اقتصادی است.

سهامداران تازه وارد، طبق گفته ها و شنیده های اینستاگرامی و تلگرامی باب شده این روزها، نسبت به خرید سهام اقدام کرده و اگر از آن ها درباره علت خرید سهم سوال کنید، کم تر از ۲ پاراگراف توضیح دارند!

آن ها به هیچ سقفی، به هیچ تحلیلی، به هیچ نموداری و به هیچ صورت مالی، اشراف اطلاعاتی و ایمان نداشته و منتظر هستند که با چند درصد سود و نوسان مثبت، از سهم خارج شوند و به سراغ سهم دیگری که دختر خاله یا پسر خاله یا فلان ادمین کانال تلگرامی پیشنهاد کرده بروند. این  افراد، از سودهای غیر قابل انتظار بازار در بازه ۱ تا ۵ ساله محروم شده و تنها نظاره گر رشد باورنکردنی سهام در آینده نزدیک می‌شوند.

این روش و منش، امروز دامن بورس ایران را گرفته و اجازه حرکت منطقی از بازار را سلب کرده است. اما با این حال، روند شاخص کل با حجم عجیب نقدینگی تزریق شده به آن (روزانه بیش از ۵۰۰۰ میلیارد تومان) صعودی است و فرصت خوبی برای تجربه اندوزی بورس اولی ها و تازه واردها شده است.

چه باید کرد؟

بورس ایران ۱۳ میلیون سهامدار دارد. بیش از ۱ میلیون نفر آن ها فعال است. بازار، عمق کم دارد اما سال به سال بر تزریق نقدینگی مردم به دلیل رکود در بازارهای موازی اضافه می شود. اوضاع به مراتب در سال ۱۳۹۹ در بورس ایران بهتر از سال ۱۳۹۸ است و فعلا در باور خیلی ها نمی گنجد. همان طور که در باور خیلی ها نبود که حجم روزانه معاملات بورس ایران در دی ماه ۹۸، بیش از ۴۰ برابر دی ماه ۹۷ باشد.

باید متعهد بود به تحلیل ها و تارگت ها و تا زمانی که سهم مورد نظر شما، به هدف مورد نظر نرسیده، دست روی ماشه فروش نبرد. در بازار، اهمیتی ندارد شما چقدر سرمایه دارید. اهمیتی ندارد چقدر سابقه بورس دارید. مهم آن است که دامنه تاب آوری و تحمل و صبوری شما چقدر است.

قبلا در روزیاتو، مثال سهم دارو سازی دکتر عبیدی (با نماد دعبید) زدیم که قیمت هر سهمش از سال ۱۳۷۸ تا ۱۳۹۸، ۸۰۰۰ برابر افزایش یافت. لذا برای سودهای باورنکردنی در بورس ایران، باید با «ذهن فریبکار» خود و اطلاعات نادرستی که در ذهن شما وجود دارد و پایه علمی و تحلیلی درستی برای آن نمی توان پیدا کرد، خداحافظی کرده و جای آن، به تحلیل و صبوری، اتکا کرد که رمز موفقیت سهامداران در بازار بورس است.

حتما بخوانید: درس‌هایی از  شبنم نعمت زاده (تحلیل سهام دارویی)