تاریخ بیماری های دنیاگیر زیادی به خود دیده، بیماری هایی آنچنان ویرانگر که صدها هزار تا میلیون ها نفر را به کام مرگ فرستاده اند.
طبق اعلام سازمان جهانی بهداشت، بیماری ای دنیاگیر تلقی می شود که در سطح جهانی یا در منطقه ای بسیار وسیع شیوع پیدا کرده باشد. بیماری های دنیاگیر از مرزهای بین المللی عبور و معمولاً جمعیت زیادی را مبتلا می کنند.
ویروس کرونا در مقایسه با دیگر بیماری های تاریخ، هنوز به مرحله ی دنیاگیری نرسیده، گرچه دنیای فرا مرتبط امروز ما با وجود این ویروس جدید می تواند شاهد گسترش بیماری ای باشد که پیش از آن به خود ندیده.
در ادامه درباره ی مرگبارترین بیماری های شیوع یافته در دنیا صحبت خواهیم کرد.
۱- جذام
جذام یکی از اولین بیماری های دنیاگیر بود. این بیماری در قرون وسطا در اروپا گسترش پیدا کرد.
جذام، که در قرن یازدهم به مرحله ی دنیاگیری رسید، یکی از بیماری هایی محسوب می شود که مورد بیشترین سوء تعبیر قرار گرفته اند. مردم قرن ها اعتقاد داشتند این بیماری ارثی و حتی مجازاتی از سوی خداوند است. به بیماران جذامی انگ زده می شد و آن ها را طرد می کردند. اگر هم طرد نشده بودند، باید لباس های مخصوصی به تن می کردند و حتی زنگ های خاصی به خود می بستند تا دیگران از آمدن آن ها باخبر شوند.
علت این ترس شدید، یکی از تأثیرات جذام یعنی نکروز یا بافت مردگی بود که باعث سیاه شدن بخش هایی از دست یا پا یا تمام آن می شود.
گرچه امروزه هنوز افرادی هستند که به جذام مبتلا باشند، اما این بیماری دیگر با روش درمان چند دارویی قابل درمان است.
هنوز موارد قابل توجهی از ابتلا به جذام در دنیا وجود دارد. در سال ۲۰۱۸، سازمان جهانی بهداشت از گزارش ۲۰۸،۶۱۹ مورد جدید ابتلا به این بیماری در سرتاسر دنیا خبر داد.
با این حال، جذام از سال ۱۹۸۱ بیماری ای قابل درمان است، در همین سال بود که سازمان جهانی بهداشت روش درمانی چند دارویی را برای درمان بیماران جذامی پیشنهاد کرد. درمان چند دارویی ۶ ماه یا یک سال به طول می انجامد. طول دوره ی درمان به شدت بیماری بستگی دارد، اما این روش در درمان بیماران موفقیت آمیز بوده.
۲- طاعون خیارکی
مرگ سیاه یا طاعون خیارکی یک سوم از جمعیت اروپا را در قرن چهاردهم به کام مرگ فرستاد.
عامل این بیماری، باکتری یرسینیا پستیس بود که در بسیاری از بخش های دنیا وجود دارد.
اعتقاد بر این بود که طاعون از طریق موش ها انتقال پیدا کرده.
تعداد قربانیان طاعون را نزدیک به ۲۵ میلیون نفر می دانند و تصور بر این است که این بیماری از طریق مگس ها و موش ها در اروپا و آسیا گسترش یافته.
بسیاری از اعضای خاندان های سلطنتی دنیا در قرن چهارم بر اثر این بیماری از دنیا رفتند، از جمله جوان، دختر ادوارد سوم، پادشاه انگلستان.
۳- طاعون بزرگ لندن
طاعون بزرگ لندن در قرن هفدهم جان ۲۰ درصد از جمعیت شهر را گرفت.
طاعون بزرگ لندن، دومین طغیان طاعون خیارکی بود و به ۶۸،۵۹۶ مورد مرگ ثبت شده انجامید.
خیابان های شهر لندن که در آن زمان مملوء از آشغال بود، باعث جذب موش های حامل طاعون می شد.
۴- وبا
وبا ۷ بار شیوع دنیاگیر داشته که بار اول آن در سال ۱۸۱۷ آغاز شد.
گرچه طبق اسناد تاریخی شروع این بیماری به قبل از سال ۱۸۱۷ برمی گردد، اما در این سال بود که وبا به مرحله ی دنیاگیری رسید. منشأ این بیماری، دلتای گنگ ِ هند بود. وبا به آسیا و اروپا سرایت پیدا کرد و ۶ سال به طول انجامید.
بیماری وبا امروزه هم وجود دارد، به طوری که طبق آمارهای سازمان جهانی بهداشت، هر ساله ۱/۳ تا ۴ میلیون مورد ابتلا به وبا گزارش می شود. با این حال، تا ۸۰ درصد این موارد با مصرف داروی او آر اس قابل درمان هستند.
۵- آنفلوانزای روسی
آنفلوانزای روسی در سیبری و قزاقستان آغاز شد، سپس به اروپا گسترش یافت و تا سال ۱۸۹۰ نزدیک ۳۶۰ هزار نفر را از پای درآورد.
آنفلوانزای روسی بزرگ ترین آنفلوانزای دنیاگیر قرن نوزدهم بود.
این بیماری در شهرهای کوچک و بزرگ به سرعت گسترش می یافت، شهرهایی که با افزایش جمعیت رو به رو شده بودند و حالا مردم آن به شکل فشرده تری در کنار یکدیگر زندگی می کردند. توسعه ی خطوط ریلی هم باعث گسترش آنفلوانزا شد، چون مردم دیگر می توانستند در مدتی کوتاه به نقاط دور سفر کنند و بیماری های واگیردار خود را هم به همراه ببرند.
۶- آبله
تعداد قربانیان آبله در طول تاریخ را ۳۰۰ میلیون نفر می دانند.
گرچه منشأ اصلی آبله مشخص نیست، اما تصور بر این است که این بیماری از مصر باستان آغاز شد، چون روی بدن سه مومیایی متعلق به این دوره جای زخمی هایی شبیه به آبله دیده شده.
تلاش بشر برای کشف دنیا و توسعه ی مسیرهای تجاری موجب گسترش شدید آبله شد. در قرون شانزدهم، هفدهم و هجدهم، سیاست های استعماری اروپایی ها منجر به شیوع گسترده ی آبله در آفریقا، آمریکای شمالی و استرالیا شد، کشورهایی که توان مقابله با چنین بیماری قدرتمندی را نداشتند.
واکسن آبله اولین واکسن موفق تاریخ بود.
به طور متوسط از هر ۱۰ فردی که به آبله مبتلا می شد، سه نفر جان خود را از دست می داد و آن هایی هم که جان سالم به در می بردند، جای زخم های شدید آبله تا آخر عمر روی بدن آن ها باقی می ماند.
ادوارد جنر، که در عکس بالا به تصویر کشیده شده، اولین واکسن تاریخ را در حین تلاش برای درمان آبله ساخت. او مقدار کمی از زخم های آبله را به افراد سالمی انتقال داد که بدن آن ها قادر به ساخت پادتن بود و به این ترتیب بود که آن ها از ابتلا به این عفونت در آینده مصون می شدند.
۷- آنفلوانزای اسپانیایی
آنفلوانزای اسپانیایی که در واقع نوعی آنفلوانزای مرغی بود بیشتر از ۵۰ میلیون قربانی در سرتاسر دنیا گرفت.
آنفلوانزای اسپانیایی سال ۱۹۱۸ مرگبارترین بیماری دنیاگیر تاریخ بوده. این بیماری علاوه بر ۵۰ میلیون قربانی اش، جمعیت بسیار عظیمی را مبتلا کرد که میزان آن ۵۰۰ میلیون نفر یا یک سوم جمعیت آن زمان دنیا تخمین زده شده.
هیچ دارو یا روش درمانی مؤثری برای این بیماری وجود نداشت. به جای آن، به مردم گفته می شد ماسک بزنند و همه ی مدارس، کسب و کارها و سالن های نمایش را تعطیل کرده بودند.
شدت این بیماری به قدری زیاد بود که قربانیان آن گاهی در عرض چند ساعت یا چند روز بعد از آشکار شدن نشانه ها از پای درمی آمدند.
در اولین سال شیوع آنفلوانزای اسپانیایی، امید به زندگی در ایالات متحده آمریکا نزدیک به ۱۲ سال کاهش یافت.
این بیماری در آمریکا به قدری شدید بود که تف کردن در خیابان ها ممنوع شده بود چون تصور می شد این کار به گسترش بیماری کمک می کند.
۸- آنفلوانزای آسیایی
آنفلوانزای آسیایی در دهه ی ۱۹۵۰ در هنگ کنگ آغاز شد و بعد، از چین به ایالات متحده آمریکا و بریتانیا گسترش یافت.
آنفلوانزای آسیایی دومین آنفلوانزای دنیاگیر وسیع قرن بیستم، بعد از آنفلوانزای اسپانیایی بود. تعداد قربانیان این بیماری در دنیا ۱ تا ۲ میلیون نفر تخمین زده شده. عامل این آنفلوانزا زیرگروهی از ویروس های آنفلوانزای A بود که با نام H2N2 شناخته می شود.
در لندن افراد مبتلا به آنفلوانزای آسیایی را به کشور خود بازمی گرداندند. این بیماری اثر ویرانگری در این شهر داشت.
در اولین ماه های شیوع بیماری دنیاگیر آنفلوانزای آسیایی، ویروس عمدتاً از طریق چین و نواحی اطراف به قسمت های دیگر دنیا انتقال می یافت.
با این حال، طولی نکشید که پای این بیماری به بریتانیا باز شد و تا دسامبر ۱۹۵۷، در مجموع ۳،۵۵۰ مورد مرگ بر اثر آنفلوانزای آسیایی در انگلستان و ولز گزارش شد.
۹- اچ آی وی / ایدز
اچ آی وی / ایدز اولین بار در سال ۱۹۸۱ به عنوان یک بیماری شناخته شد و تعداد قربانیان آن تا به امروز را ۳۵ میلیون نفر در سرتاسر دنیا می دانند.
اچ ای وی یا همان ویروس نقص ایمنی انسانی (HIV / Human Immunodeficiency Virus) در صورتی که کنترل نشود، تبدیل به ایدز یا همان سندرم نقص ایمنی اکتسابی (AIDS / Acquired Immunodeficiency Syndrome) می شود، بیماری ای ویرانگر که باعث فروپاشی دستگاه ایمنی بدن می شود. این بیماری، در صورت عدم رسیدگی و مراقبت، منجر به مرگ بیمار خواهد شد.
با این حال، امروزه روش هایی برای کنترل این بیماری وجود دارد که از موفقیت زیادی در مقابله با آن برخوردارند. این روش ها می توانند این ویروس را به حدی سرکوب کنند که دیگر در جریان خون قابل تشخیص نباشد. در اینصورت انتقال بیماری به دیگران به شدت بعید است.
پرنسس دایانا، عروس ملکه بریتانیا، تلاش داشت تصورات نادرستی که در مورد اچ آی وی / ایدز وجود دارد را از بین ببرد.
پرنسس دایانا یکی از حامیان از بین بردن بدنامی ای بود که در مورد اچ آی وی / ایدز وجود داشت.
گرچه ما حالا می دانیم که هر کسی می تواند به ایدز مبتلا شود، چون این بیماری از طریق رابطه ی جنسی بدون کاندوم، استفاده از سرنگ مشترک و هنگام زایمان از مادر به فرزند منتقل می شود، اما در ابتدا تصور می شد این بیماری فقط مردان همجنسگرا را مبتلا می کند.
این بیماری ابتدا به اشتباه گرید یا همان بیماری نقص ایمنی مربوط به مردان همجنسگرا (GRID / Gay-related Immune Deficiency) نامگذاری شد و این مسأله باعث شد این تصور به وجود آید که این بیماری مختص مردان همجنسگرا است.
۱۰- آنفلوانزای H1N1
آنفلوانزای H1N1 سال ۲۰۰۹ اولین بار در ایالات متحده آمریکا شناسایی شد.
ویروس H1N1 که نوع جدیدی از آنفلوانزا بود، اولین بار در این کشور ظهور و به سرعت در دنیا گسترش یافت. طبق تخمین های مرکز کنترل و پیشگیری بیماری ها در آمریکا، نزدیک به ۶۰/۸ میلیون نفر در این کشور به آنفلوانزای H1N1 مبتلا شدند که منجر به مرگ ۱۲،۴۶۹ نفر شد.
برخلاف بسیاری از آنفلوانزاهای شیوع یافته، این بیماری بیشتر، کودکان و افراد میانسال را مبتلا می کرد. علت این مسأله آن بود که نزدیک به یک سوم افراد بالای ۶۰ سال، از آنفلوانزاهایی که قبلاً شیوع پیدا کرده بود پادتن هایی در بدن خود داشتند که از آن ها در برابر این ویروس محافظت می کرد.
۱۱- ابولا
ابولا بیشتر یک بیماری اپیدمی است تا دنیاگیر چون بیشتر در آفریقا شیوع داشته.
ابولا ابتدا در آفریقا کشف شد، در جایی که حالا جمهوری دموکراتیک کنگو نامیده می شود. نام این بیماری از رود ابولا گرفته شده که در نزدیکی جایی قرار دارد که این بیماری اولین بار در آن یافت شد.
ابولا قبلاً با نام تب خونریزی دهنده ی ابولا شناخته می شد. علت این نامگذاری خونریزی داخلی و بیرونی ای است که بر اثر این بیماری در بدن ایجاد می شود. متوسط نرخ مرگ و میر ابولا حدود ۵۰ درصد است و این بیماری از سال ۱۹۷۶ بیشتر از ۱۱ هزار کشته داده.
ابولا بار دیگر در میانه ی سال های ۲۰۱۴ و ۲۰۱۶ در غرب آفریقا شیوع یافت و بعد به کشورهای دیگر قاره ی آفریقا، اروپا و ایالات متحده آمریکا گسترش یافت. بعد از گذشت ۲ سال از اولین باری که این بیماری کشف شد، ۱۱،۳۲۵ نفر بر اثر این بیماری جان خود را از دست دادند.
۱۲- ویروس کرونا
ویروس کرونا که بیشتر در چین گسترش یافته، این روزها مردم جهان را در وحشت فرو برده.
این ویروس که منشأ آن شهر ووهان ِ چین بوده، تا به امروز بیشتر از ۷۷ هزار نفر را مبتلا کرده و بیش از ۲،۳۰۰ قربانی داشته. ویروس کرونای ووهان حالا به دست کم ۳۰ کشور دیگر دنیا سرایت کرده و حداقل ۱۲ مورد مرگ هم در خارج از چین داشته.
ویروس کرونا هنوز به طور رسمی یک بیماری دنیاگیر اعلام نشده، اما در صورتی که گسترش آن ادامه پیدا کند به مرحله ی دنیاگیری خواهد رسید.
بدون نظر