از جزییات قرارداد صلح بین ایالات متحده و گروه طالبان پس از ۱۸ سال درگیری چه می دانیم؟

روز گذشته خبر رسید که ایالات متحده و گروه طالبان پس از ۱۸ سال درگیری نظامی در افغانستان به توافق صلح دست یافته و این توافق را در دوحه، قطر به امضای نمایندگان دو گروه رسانده اند، موضوعی که می تواند به دونالد ترامپ، رییس جمهور ایالات متحده، کمک کند که یکی دیگر از قول های خود مربوط به دوران رقابت های انتخاباتی در سال ۲۰۱۶ را عملی سازد، قولش مبنی بر اینکه ایالات متحده را از «جنگ های بی پایان» بیرون خواهد کشید. این قرارداد روز شنبه در پایتخت قطر به امضای زلمای خلیل زاد، نماینده ویژه ایالات متحده، و ملا عبدالغنی برادر، معاون سیاسی گروه طالبان، رسید.

در هنگام امضای این قرارداد صلح، مایکل پومپئو، وزیر امور خارجه ایالات متحده نیز حضور داشت. بر اساس این توافق، ایالات متحده بیرون کشیدن نیروهای خود را بزودی آغاز خواهد کرد و در مقابل نیز گروه طالبان وارد مذاکرات صلح به دولت افغانستان شده و ضمن مبارزه با دیگر گروه های تروریستی مانند القاعده و داعش، خود نیز از حمله به نیروهای دولتی و بین المللی خودداری خواهد نمود. اگر طالبان به وعده ها خود عمل کند، تمامی نیروهای آمریکایی در ۱۴ ماه آینده به طور کامل از افغانستان خارج خواهند شد.

ایالات متحده بدنبال حملات یازده سپتامبر ۲۰۰۱ و برای ساقط کردن دولت طالبان به افغانستان حمله کرد، طالبانی که در آن دوران میزبان اسامه بن لادن، رهبر القاعده و مسئول عملیات یازده سپتامبر بود. اگر چه گروه طالبان خود یکی از گروه های تروریستی، خشن و واپسگرای مذهبی فعال در افغانستان است، اما به عقیده مقامات آمریکایی هیچ دخالت مستقیمی در حملات یازده سپتامبر و تروریسم بین المللی علیه غرب نداشته است. مایک پومپئو می گوید که کشورش در مورد قرارداد صلحی که با طالبان منعقد کرده «واقع نگر» بوده اما بهترین فرصت برای صلح در افغانستان در عصر کنونی را پذیرفته است.

برای دونالد ترامپ، این قرارداد شانس خوبی است که بتواند ادعا کند وعده انتخاباتی خود را مبنی بر اینکه سربازان آمریکایی را به خانه هایشان بازخواهد گرداند عملی کرده است. اما کارشناسان امنیتی این قرارداد و اقدام ایالات متحده را بیشتر یک قمار در زمینه سیاست خارجی تلقی کرده اند که به گروه طالبان یک قانونیت و اعتبار بین المللی می بخشد هر چند در متن توافق مذکور بارها اشاره شد که ایالات متحده گروه طالبان را به عنوان یک دولت و حکومت رسمی به رسمیت نمی شناسد.

ساعاتی پیش از امضای این قرارداد صلح، طالبان به جنگجویان خود دستور داد که به منظور شادی ملت افغانستان از هر گونه عملیات تهاجمی خودداری کنند. ذبیح الله مجاهد، سخنگوی این گروه اسلامی تندرو گفته است که بزرگ ترین موضوع این است که این گروه امیدوار است ایالات متحده به قول هایی که در مذاکرات و در متن قرارداد صلح داده پایبند بماند. اگر چه ایالات متحده در این متن از برنامه ریزی برای بیرون کشیدن نیروهایش خبر داده اما هنوز هم بیش از ۱۶,۵۰۰ نیروزی نظامی تحت لوای ناتو در افغانستان حضور دارند. بعد از ایالات متحده، آلمان با ۱,۳۰۰ سرباز بیشترین نیرو را در افغانستان دارد و بریتانیا نیز با ۱,۱۰۰ سرباز بعد از این دو قرار گرفته است.

در کل ۳۸ کشور عضو ناتو نیروهایی در قالب این گروه در افغانستان دارند که در سال ۲۰۱۴ عملیات تهاجمی خود را به طور رسمی در افغانستان پایان داده و از آن زمان به بعد تنها در آموزش و پشتیبانی از نیروهای افغان فعالیت داشته اند. برای میلیون ها افغان، این قرارداد صلح می تواند امیدی برای سال ها خونریزی و کشتار در این کشور باشد. بدنبال حمله ایالات متحده در دوران جرج بوش پسر به افغانستان و بعد از تنها چند ماه، حکومت طالبان در افغانستان سقوط کرد اما بعد از مدتی این گروه خود را بازسازی کرده و اکنون بر حدود نیمی از افغانستان تسلط کامل و نسبی دارد. ایالات متحده تاکنون بیش از ۷۵۰ میلیارد دلار در افغانستان هزینه کرده  و هزاران نفر از نیروهایش را از دست داده است.

پس از امضای این قرارداد، ده ها نفر از اعضا و طرفداران طالبان در قطر، با در دست داشتن پرچم سفید این گروه شبه نظامی به جشن پرداختند. عباس استانکزی، از مذاکره کنندگان ارشد طالبان، در جمع این افراد چنین گفت: «امروز روز پیروزی است که با کمک الله محقق شده است». بر اساس مفاد قرارداد صلح ایالات متحده و طالبان، آمریکا ۸,۶۰۰ نفر از حدود ۱۳,۰۰۰ نیروی نظامی خود را در طی چند هفته آینده از افغانستان خارج خواهد کرد. بیرون کشیدن تعداد بیشتر نیروهای آمریکایی به برآورد شدن شروط بیشتری در قرارداد توسط گروه طالبان بستگی دارد که تشخیص تحقق آن ها بر عهده ایالات متحده خواهد بود.

از دیگر شروط این قرارداد صلح این است که گروه طالبان قول داده به گروه های تندرو مانند داعش و طالبان اجازه ندهد از خاک افغانستان به عنوان مرکزی برای حمله به ایالات متحده و متحدان آن استفاده کنند. همچنین این قرارداد شرایط را برای گفتگوهای صلح بین افغانی در میان تمامی احزاب و گروه های افغان فراهم می سازد که البته بسیار دشوار خواهد بود. بر اساس این معاهده صلح، ۵,۰۰۰ زندانی طالبان نیز از زندان های دولتی افغانستان آزاد خواهند شد و در مقابل ۱,۰۰۰ سرباز افغانی که توسط طالبان اسیر شده اند آزاد می شوند. با این وجود هنوز مشخص نیست که دولت افغانستان با چنین تصمیمی موافقت خواهد کرد یا نه.

همچنین تشکیک ها و سوالاتی در مورد استقبال جنگجویان طالبانی که به جنگ سالاران متفاوت و متعددی وفادار هستند، برای خلع سلاح و دست کشیدن از عملیات تهاجمی وجود دارد. در شرایطی که هنوز متن رسمی این توافقنامه به طور علنی منتشر نشده، هنوز مشخص نیست که دو طرف چه توافقی در زمینه حقوق زنان داشته اند و این در شرایطی است که گروه طالبان دیدگاهی بسیار سختگیرانه و واپسگرایانه نسبت به زنان و حقوقشان داشته و همواره زنان و دختران را به شدت محدود کرده است.

علیرغم تلاش های دولتی، بین المللی و مدنی در سال های گذشته، افغانستان یک کشور محافظه کار به شمار آمده و زنان این کشور همچنان برای بدست آوردن حقوق اساسی و بنیادین خود تلاش می کنند. علاوه بر بیش از ۱۳۰۰۰ نظامی آمریکایی حاضر در افغانستان، در مجموع ۵۰۰۰ نیروی دیگر نیز به طور ویژه برای انجام عملیات های ضدتروریسم و حمایت هوایی و زمینی از نیروهای افغانی در هنگام درخواست دولت افغانستان به این کشور گسیل یافته اند که هنوز مشخص نیست سرنوشت چنین عملیات هایی پس از توافق با طالبان چه خواهد بود. از زمان آغاز گفتگوهای صلح با طالبان، که یک بار در آستانه رسیدن به توافق صلح به هم خورده و دونالد ترامپ به خاطر حمله طالبان به نیروهای آمریکایی ها میز مذاکره را ترک کرده بود، ایالات متحده حملات هوایی خود را به نیروهای طالبان و دیگر گروه های تروریستی مستقر در افغانستان مانند داعش افزایش داد.

سال گذشته ارتش ایالات متحده بیش از هر سال دیگری از ۲۰۱۳ بر سر نیروهای متخاصم در افغانستان بمب ریخت. یک هفته پیش بود که طالبان و ایالات متحده به یک توافق برای هفت روز «کاهش خشونت» دست یافتند که پیش نیاز توافق صلح روز گذشته بود. همزمان با این قرارداد صلح، ینس استولتنبرگ، دبیر کل ناتو به کابل سفر کرده و در دیدار با اشرف غنی (رییس جمهور افغانستان) و مارک اسپر (وزیر دفاع ایالات متحده) یک توافق جدید را به امضا رساند که بر اساس آن ناتو و ایالات متحده به حمایت و پشتیبانی خود از دولت قانونی افغانستان ادامه خواهند داد.

در صورتی که مفاد توافقنامه صلح اخیر ایالات متحده و طالبان به خوبی پیش رفته و اجرا شود، درگیری ۱۸ ساله این دو به پایان رسیده و تحقق صلح و آرامش در افغانستان بسیار نزدیک خواهد بود. در طی این ۱۸ سال درگیری بیش از ۲,۴۰۰ سرباز آمریکایی، ۱,۰۰۰ سرباز عضو ناتو و ۳۸.۰۰۰ غیرنظامی افغان جانشان را از دست داده اند.

بیشتر بخوانید: جزییاتی از دو نوع هلیکوپتر فوق پیشرفته‌ استفاده شده در عملیات کشتن رهبر داعش