نافرمانی با ترندهای آرایش و زیبایی؛ چالش تازه دختران کره شمالی برای «کیم جونگ اون»

نارا کانگ، بازیگر مشهور و الهام بخشی است که رژ لب قرمز کم رنگش را زده و سپس به آرامی سایه نارنجی را روی گونه هایش می مالد. کانگ در روزگاری که در روستای محل تولدش چونگ جین در استان شمالی هامگیونگ در کره شمالی بود نمی توانست این کارها را بکند. این شهروند فرار کرده از کره شمالی در این باره چنین می گوید: «زدن رژ لب قرمز در کره شمالی قابل تصور نیست. رنگ قرمز نماد سرمایه داری است و شاید به همین دلیل باشد که جامعه کره شمالی اجازه ندارد از آن استفاده کند».

کانگ اکنون در سئول، کره جنوبی زندگی می کند. این زن ۲۲ ساله در سال ۲۰۱۵ از دست رژیمی که آزادی های شخصی او را به شدت سرکوب کرده بود، از چیزی که می پوشید تا شیوه بستن موهایش، به کره جنوبی فرار کرد. اکثر شهروندان زادگاه کانگ تنها اجازه داشتند از رژ لب های بسیار روشن و ملایم استفاده کنند و گاهی نیز صورتی اما نه قرمز. همچنین موهای بلند باید خیلی ساده و مرتب بسته شده یا به هم بافته شود. کانگ می گوید که برای مواجه نشدن با پلیس های مخصوص نظارت بر نوع پوشش و به طور کلی ظاهر شهروندان که با عنوان «Gyuchaldae» به معنای «بازرس» شناخته شده و پلیس لباس و مد و فشن کشور است، به جای عبور از جاده های اصلی سعی می کرده از کوچه ها عبور و مرور کند.

وی در مورد زندگی گذشته اش در کره شمالی می گوید: «هر وقت آرایش می کردم، مردم مسن تر روستا می گفتند که من یک شخص پست آلوده به سرمایه داری هستم. هر ۱۰ متر یک واحد نگهبانی وجود داشت تا افراد پیاده را به خاطر ظاهرشان مورد بررسی قرار دهند». کانگ در حالی که به حلقه ها و دستبندهای نقره ای و موهای موج دار و بازش اشاره می کند می گوید: «اجازه نداشتم اکسسوری هایی اینچنینی بپوشیم یا موهایمان را رنگ کرده و بگذاریم اینطور باز و رها باشند».

بر اساس گفته های بسیاری از کسانی که از کره شمالی فرار کرده اند، پوشیدن لباس هایی مانند دامن های کوتاه، پیراهن هایی که واژه ها یا جملات انگلیسی روی آن ها باشد و لباس های جین تنگ که از نظر بازرسان ویژه «بیش از حد غربی» است می تواند به جریمه های نقدی، تحقیر در انظار عمومی یا تنبیه منتهی شود زیرا قوانین در نقاط مختلف کشور ممکن است تفاوت هایی با هم داشته باشند. بسته به اتهامی که متوجه فرد شود یا واحد نگهبانی پلیس، این افراد گفته اند که برخی از شهروندان متخلف مجبور می شدند در وسط میدان اصلی شهر ایستاده و انتقادات و تنبیه های شدیدی از طرف بازرسان پوشش را تحمل نمایند. برخی دیگر نیز به کار اجباری و کار سخت محکوم می شدند.

نام سانگ ووک، استاد مطالعات کره شمالی در دانشگاه کره جنوبی تصریح می کند: «بسیاری از زنان به توصیه یا دستور اعضای خانواده، مدیران مدارس و سازمان ها باید لباس های مرتب و ساده پوشیده و ظاهری تمیز و بدون آرایش داشته باشند». شاید آن ها در یکی از سختگیرترین کشورهای جهان از لحاظ محدودیت های مربوط به آزادی های شخصی زندگی کنند اما کانگ می گوید که او و دیگر شهروندان کره شمالی که از نسل هزاره هستند همچنان سعی می کند با ترندهای دنیای مد و فشن خارج از کشور همگام باشند. به گفته او، اگر بدانید کجا را بگردید کار ساده ای خواهد بود.

فرهنگ بازار سیاه

«Jangmadang» به معنای «بازار» نامی است که به بازارهای محلی در کره شمالی که همه چیز می فروشند اطلاق می شود، مکان هایی که از میوه تا لباس و وسایل خانگی در آن ها فروخته می شود. این بازارها در دوران قطحی بزرگ در دهه ۱۹۹۰ شکوفا شدند، زمانی که مردم دریافتند نمی توانند تنها با اتکا بر سهمیه های دولتی شان زنده بمانند. بسیاری از شهروندان کره شمالی هنوز هم نیازهای روزمره خود را از این بازارها تهیه می کنند، بازارهایی که منبع محصولات غیرقانونی نیز هست که به صورت قاچاق وارد کشور می شود.

کالاها و محتواهای سرگرمی خارجی مانند فیلم، موزیک ویدیو و سریال های خانوادگی در کره جنوبی یا چین در قالب درایوهای یو اس بی، سی دی و کارت های حافظه ذخیره شده و به داخل کره شمالی قاچاق می شود. بسیاری از سازمان های حقوق بشری نیز به همین روش و برای به چالش کشیدن دولت کره شمالی اطلاعاتی از دنیای بیرون به داخل کره شمالی می فرستند.

سوکیل پارک، مدیر بخش تحقیق و استراتژی در بخش حقوق بشر کره جنوبی در این باره می گوید: «شهروندان جوان کره شمالی فرهنگ را از دنیای خارج دریافت می کنند. این موضوع حتی در ترندهای فشن و مد، سبک آرایش مو و استانداردهای زیبایی در داخل کره شمالی نیز تاثیرگذار بوده است. اگر جوانان کره شمالی برنامه های تلویزیونی ساخته شده در کره جنوبی را تماشا کنند ممکن است بخواهند برای شباهت به شهروندان کره جنوبی، سبک مو یا لباس های خود را تغییر دهند».

قبل از اینکه در سال ۲۰۱۰ از کره شمالی فرار کند، جو یانگ که اکنون یک طراح جواهر در کره جنوبی است، او و دوستش برای پیدا کردن فلش های حاوی فیلم و موزیک ویدیوهای متداول تهیه شده در کره جنوبی به بازارهای Jangmadang می رفتند. یانگ می گوید که در این بازارها، قاچاقچیان زن با لهجه متفاوت سئولی صحبت می کنند تا توجه زنان جوانی که از قبل با فرهنگ کره جنوبی آشنا شده اند را به خود جلب نمایند. به گفت کانگ، گاهی اوقات نیز تاجران مشتریانی را به خانه های خود می برند که پر از لباس های مدرن و لوازم آرایشی است. او می گوید که لوازم آرایشی ساخت همسایه جنوبی دو تا سه برابر گرانقیمت تر از محصولات آرایشی ساخت داخل یا کشور چین بود. یانگ می گوید که برای خریدن یک ریمل یا رژ لب ساخت کره جنوبی مجبور بوده سهمیه دو هفته برنج خود را به فروشنده بدهد.

این بازارها چنان در میان نسل هزاره کره شمالی محبوب و پرطرفدار هستند که از این نسل با عنوان «نسل جانگ‌مادانگ» یاد می شود. قحطی بزرگ دهه ۱۹۹۰ باعث اختلال در سیستم آموزش و پرورش و مدرسه در کره شمالی شد، به همین دلیل بسیاری از اعضای نسل جانگ‌مادانگ وقت خود را در این بازارها و خرید از آن گذرانده و با آن ها بزرگ شده اند و البته بسیار بیشتر از نسل های قدیمی تر خود در معرض سرمایه داری قرار گرفته اند. یانگ می گوید زنانی را در کره شمالی دیده که ظاهر آن ها بر اساس ظواهر شخصیت های فیلم ها و سریال های ساخت کره جنوبی شکل گرفته است. پارک نیز در ادامه می گوید که که ترندهای فشن و زیبایی فراتر از ظاهر بوده و تغییری آشکار در داخل جامعه کره شمالی را نشان می دهند.

صنعت زیبایی در کره شمالی

علیرغم غیبت برندهای لوازم آرایشی شناخته شده بین المللی در کره شمالی، خبرگزاری رسمی دولت کره شمالی ادعا می کند که صنعت لوازم آرایشی کشور شرایط خوبی دارد. در نوامبر گذشته بود که پیونگ یانگ میزبان نمایشگاه ملی لوازم آرایشی بود، جایی که به ادعای خبرگزاری رسمی کشور «بیش از ۱۳۷,۰۰۰ محصول زیبایی» عرضه شد، از جمله صابون های جدیدی برای پاک کردن صورت از مواد مخرب و لوازم آرایشی کاربردی برای کمک به جریان خون، کالاهای زیبایی و ضد پیری.

کیم جونگ اون، رهبر جوان کره شمالی، در حال ساخت میراثی مانند پدربزرگش، کیم ایل سونگ، موسس و اولین رهبر کره شمالی، است که اولین کارخانه لوازم آرایشی کشور را در سال ۱۹۴۹ بنیان نهاد. کیم ایل سونگ که در گذشته از لوازم آرایشی برای بالا بردن روحیه سربازان زن در منچوری در دوران نبرد با ژاپنی ها استفاده کرده بود، از همان آغاز از قدرت زیبایی و لوازم آرایشی در تغییر افکار مردم مطلع بود. کیم جوان نیز با قدم گذاشتن در مسیری مشابه، در حال سرمایه گذاری در برندهای دولتی Unhasu و Bomhyanggi برای توسعه لوازم آرایشی داخلی است که به ادعای خبرگزاری دولتی این کشور هدف این سرمایه گذاری ها با هدف تولید «بهترین لوازم آرایشی جهان» صورت می گیرد.

تلاش های اخیر در توسعه صنعت داخلی لوازم آرایشی در شرایطی صورت می گیرد که با گسترش تحریم های بین المللی، وارد کردن ترکیبات و محصولات باکیفیت برای مقامات کره شمالی بسیار سخت تر از گذشت شده است. همچنین می توان شباهت هایی در بسته بندی و ظاهر محصولات آرایشی کره شمالی در مقایسه با نمونه های ساخت همسایه جنوبی دید. خبرگزاری دولتی کره شمالی ادعا کرده که برند داخلی Sinuiju  لوازم آرایشی جدیدی مانند سرم های رشد مژه و ماسک های زیبایی برای درمان آکنه تولید کرده و آن ها را به کشورهایی مانند روسیه و چین صادر می کند.

زیبایی آزادی است

شاید لوازم آرایشی ساخت داخل در کره شمالی به سادگی در دسترس باشد اما کیفیت و تنوع برندهای خارجی را ندارند. کسانی که از لوازم آرایشی خارجی قاچاق شده استفاده می کنند نه تنها با ظاهر خود بازی می کنند بلکه سعی دارند مرزهای محدودیت های تعیین شده در زمینه پوشش و آرایش در کره شمالی را عقب برانند. تلاش های پیونگ یانگ برای کنترل انتخاب های شخصی شهروندان دیگر مانند گذشته کارآمد نیست و از گذشته نیز محدودیت هایی داشته که باعث شده بسیاری از شهروندان متخلف در این زمینه شناسایی نشده و همچنان به این قانون شکنی ادامه دهند.

کارشناسان بر این باورند که بدنبال تاثیرگذاری فرهنگ کره جنوبی در زمینه لباس، میکاپ و سبک آرایش مو بر انتظارات روزمره، این تاثیر می تواند به نارضایتی و تشکیک نسبت به رژیم کره شمالی و سیاست های سختگیرانه آن منتهی شود. در واقع با تقلید از ظاهر و رفتار شهروندان همسایه جنوبی، جوانان کره شمالی از مسیر یکسان و تعیین شده جامعه خود منحرف شده و این نشان می دهد که یک فرهنگ فرعی به عنوان فاکتوری برای مقاومت در برابر رژیمی دیکتاتوری و ظالم شکل گرفته است.

کانگ اکنون می گوید: «برای من، زیبایی آزادی است. اکنون می توانم مالکیت بیشتری روی زیبایی خود داشته باشم». یانگ نیز می گوید که بسیاری از دوستان او در کره شمالی از اینکه نمی توانستند آنطور که دوست دارند لباس بپوشند عصبانی بوده اند :«ما توسط دولت کره شمالی شستشوی مغزی می شویم، به این خاطر که همچنان رهبر بزرگ را دوست داشته باشیم اما میل به زیبا به نظر رسیدن موضوع دیگری است. خشم رفته رفته در درون شما تلنبار می شود، از خود می پرسید که چرا نباید این کار را بکنم؟». وی می گوید که ملاقات با دیگر شهروندان کره شمالی که هر روزه از کشور فرار می کنند باعث شده به این باور برسد که فرهنگ زیبایی و تحولات اخیر آن می تواند تغییرات بزرگ تری را در جامعه این کشور منزوی ایجاد کند.

وی می گوید که دولت کره شمالی نیز از شورش نسل جوان علیه فرهنگ مورد نظر خود آگاه بوده و همین موضوع باعث شده که سعی کنند با این تغییر کنار آمده و مقداری انعطاف پذیری برای ماندن در قدرت از خود نشان دهند. در واقع دولت کره شمالی اکنون دارد از خود سوال می کند که آیا با این تغییرات ذائقه ای کنار بیاید یا مانند گذشته همچنان سعی در سرکوب آن داشته باشد.

بیشتر بخوانید: حکومت کره شمالی چگونه از تکنولوژی برای نگهداشتن مردم در جهل و تاریکی بهره می‌برد؟